Center for Slavic and East European Studies

Meša Selimović, pisarz pochodzący z Bośni i Hercegowiny, w sposób niezwykle autentyczny i trafny ujął dramat tożsamości swojego narodu -muzułmanów bośniackich: "kim jesteśmy? Najbardziej skomplikowanymi ludźmi na świecie. Z nikim historia nie zrobiła takiego żartu jak z nami. Do wczoraj byliśmy tym, o czym dzisiaj chcemy zapomnieć. Ale nie staliśmy się kimś innym. Zatrzymaliśmy się w połowie drogi, oniemiali. Nie mamy dokąd pójść. Zostaliśmy oderwani, nie jesteśmy zaakceptowani. jak strumyk oddzieleni od rzeki-matki, nie mający ani koryta ani ujścia, zbyt mały, by być jeziorem, zbyt duży, by być wchłonięty przez ziemię. Z niejasnym poczuciem wstydu z powodu pochodzenia i poczucia winy z powodu odszczepieństwa, nie chcemy patrzeć wstecz a nie mamy gdzie patrzeć w przyszłość, dlatego zatrzymujemy czas, lękając się każdego rozwiązania. Gardzą nami bracia i obcy, my bronimy się dumą i nienawiścią. Pragnęliśmy się uchować, lecz straciliśmy tyle, że nawet nie wiemy, kim jesteśmy. Nieszczęście, że zakochaliśmy się w tej naszej ziemi i nie wybieramy się nigdzie stąd" 1 .

Można traktować problem tożsamości jako problem różnic i podobieństw. W tym ujęciu tożsamość oznacza "relacje między dwoma lub więcej przedmiotami w sposób określony przez różnicę lub podobieństwo między nimi. Nie jest ona całkowicie stateczna, znajduje się w ciągłym ruchu i przechodzi przez różne zmiany" 1 . Zarówno jednostki, jak i grupy społeczne mają potrzebę samoidentyfikacji. Budowa tożsamości jest rodzajem dojrzewania osobowości jednostek i grup, formowania się ich indywidualnej, jak i kolektywnej samoświadomości. Badacze wskazują na znaczenie zarówno tradycji jako podstawy tożsamości, jak i kultury i polityki. Współczesna socjologia próbuje konstruować tożsamość w kontekście nie tylko przeszłości, teraźniejszości, ale i przyszłości. Biorąc pod uwagę doświadczenia i wyniki badań takich badaczy, jak Manuel Kastels 2 czy Maria Todorowa 3 , tożsamość możemy traktować jako część kulturowego dziedzictwa, za pośrednictwem którego dokonuje się samoidentyfikacja i różnicowanie zarówno jednostek, jak i grup społecznych (dychotomia MY versus ONI). Wzajemne relacje Serbów i Chorwatów zarówno w przeszłości, jak i obecnie charakteryzują różnice i podobieństwa.

W Europie mamy trzy rodzaje państw: państwa członkowskie Unii Europejskiej, państwa aspirujące do członkowstwa  w Unii Europejskiej oraz… Bośnię i Hercegowinę (BiH). Casus BiH jest na tyle specyficzny, że „zwykła” analiza przebiegu procesu akcesyjnego i problemów z nim związanych pokazywać będzie tylko część rzeczywistego porządku rzeczy w tej byłej jugosłowiańskiej republice. Proces akcesyjny bowiem przeplatany jest problemami natury fundamentalnej – postępującej erozji instytucji państwa, ale przede wszystkim, braku konsensusu Serbów, Chorwatów i muzułmanów bośniackich – Boszniaków,  w sprawie samego istnienia państwa. Celem pracy będzie zatem próba pokazania szeregu czynników stanowiących o specyfice państwa BiH - czynników wpływających na  jej obecny instytucjonalny i egzystencjalny kryzys, ipso facto, na przebieg procesu integracji z Unią Europejską.

Southeastern Europe has been a tangle of historical, civilization, political, economic, social, psychological factors that had for so many times caused political instability. Therefore, achieving stability and security in Southeastern Europe requires simultaneous implementation of measures aimed at fostering economic and social development, democratization of the internal systems, building civil society, establishing the rule of law, settling disputes of ethnic and territorial nature through peaceful means. Author focuses on the issues of stability and security issues in the region as  the result of the work of international community.

Serbia charakteryzuje się niestabilnością polityczną i państwową od początku swojej nowożytnej historii. Problemy z określeniem racjonalnego interesu narodowego, kwestie granic państwa, strategii rozwoju pokazują, że w tym kraju istnieją poważne problemy z utworzeniem syntezy społecznej rozumianej jako "wartość dodana" własnej historii – uczenie się na błędach i wyciąganie właściwych wniosków. Praca stanowi próbę pokazania, dlaczego serbskie elity pozostają nieskuteczne w tworzeniu funkcjonalnego systemu społecznego w dominującym kontekście społecznym (w tym racjonalnie pojętego interesu narodowego jako fundamentalnego warunku stabilności społecznej).

The Author focuses on the EU impact on party systems in Serbia and Montenegro – respectively the largest and the smallest republic of the former Yugoslavia, which prior to 2006 constituted a single state. Presently, one of their political goals is the membership of the EU. From the viewpoint of a candidate country, the dynamics of the accession process is characterised by interaction of various actors, of which the most important role is played by the state. However, as the Author argues, quite crucial role is played also by political parties. To that end, the Author examines their membership in the European party federations and their interaction with the EU institutions. By analysing the stance of Serbian and Montenegrin parties on the European integration, the Author concludes that political parties in both countries converge towards classic European ideological patterns and these parties have been rapidly integrating with the European party federations.
Pages 359-371

Mada je izvela uspješnu promjenu sistema i ekonomsku tranziciju, Poljska i dalje ostaje u vakumu shvatanja o društvenim vrijednostima – dakle bez jasnog aksiološkog projekta. U radu se obraća pažnja na istorijske korijene toga stanja i faze transformacije u sferi aksiologije: od uticaja socijalističke, a zatim i demokratske anomije do procesa evropske integracije i članstva u Evropskoj Uniji. Sfera aksiologije jeste ključna sfera za dalji razvoj poljskog društva koje se, nakon dvadeset godina uspješne transformacije, mora suočiti sa pitanjem: kojim vrijednostima ta relativno uspješna ekonomija i relativno efikasna država imaju služiti?

Various issues related to Islam should be simultaneously viewed through two axes:  paradigmatic and syntagmatic. The paradigmatic one includes a set of several stable constants and general permanent markers of Islam itself. Such timeless Islamic paradigm has been intersected for centuries with syntagmatic levels of their specific ― earthly realization: in different historical contexts and various political constructions. Historical challenges Islam as a transhistorical category and as one of the great World‘s religions was facing, were always connected with its  instrumentalization in the processes of creating new states and/or through nationalistic abuses of different kinds. The region we today describe as the Western Balkans and the states that emerged from the ruins of former Yugoslavia are not an exemption.

Demokratyzację w Serbii cechuje swoista odmienność od innych krajów postkomunistycznych. Świadczy o tym nierozłączna kombinacja takich elementów, jak zasadniczo różne od innych krajów regionu doświadczenia historyczne okresu rządów komunistycznych, pokłosie rządzącego autorytarnego reżimu po 1989 roku i wreszcie doświadczenia wojenne całej dekady lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku. Owa odmienność uwydatnia się, między innymi, w kwestii trwałych ambiwalentnych nastrojów społecznych wobec przystąpienia do Unii Europejskiej i NATO, problemów związanych z demokratyzacją, jak i z konsolidacją obecnego systemu demokratycznego.

This paper aims to review some important ideas, conceptualizations and definitions of Europeanization from the perspectives of the European integration processes in the Western Balkans region. Europeanization can be understood not only as a modernization process with its norms and values, but also as changes in the substance and process of democratic governance. The region provides further explanatory tools of Europeanization, such as "Balkanization," in terms of closing up the process of establishing stable nation-states or a "quasi-Metanarrative" which provides a virtually new meaning to political life in the region. The paper's goal is also to explain the specificities related to the processes of Europeanization in this rapidly transforming region of Europe.

Hazardzista. Zapalony piłkarz. Lubi rządzić i dyrygować. Mistrz batuty i Latający Kapitan w jednej osobie. Odkąd z hukiem wszedł na boisko, jest widoczny i aktywny, niezmordowany. (...) To główny napastnik, solista i wirtuoz, czasami wręcz żongler.
Jerzy Buzek opisuje go jako niezwykle dynamicznego polityka, obdarzonego osobistą charyzmą.  Dla jednych zbawca węgierskiej tożsamości i dumy narodowej, dla innych niebezpieczny
węgierski nacjonalista rzucający wyzwanie Unii Europejskiej i Międzynarodowemu Funduszowi Monetarnemu. Kim jest ten węgierski polityk, który nikogo nie pozostawia
obojętnym i do kogo jak ulał pasuje angielskie powiedzenie „Love it or leave it”?

ZE WSTĘPU: Region bałkański charakteryzuje się różnorodnością etniczną, religijną, językową. W czasach wielkich zmian ustrojowych i ideologicznych jakimi był upadek świata zimnowojennego, różnorodność owa często staje się przyczyną sytuacji konfliktowych, także na płaszczyźnie aksjologicznej. Problemy tożsamości, kontrowersje przynależności kulturalnej i geograficznej, uprzedzenia i mity prowadzące do zbrodni, charakteryzowały region dwadzieścia lat temu. Od 2003 roku kiedy podczas szczytu w Salonikach, Unia Europejska oficjalnie uznała wszystkie państwa bałkańskie za pewnych członków Unii (pod warunkiem spełnienia niezbędnych kryteriów akcesyjnych), region pozostaje w ścisłych stosunkach z Unią w ramach procesu integracyjnego. Rodzi to różne problemy, wśród najważniejszych zaś z pewnością problemy natury aksjologicznej.  Opracowanie to stanowi próbę ukazania na niektóre z nich.

Russia has been present in the Western Balkans for centuries but the scope and role of its influence varied depending on the condition of the Russian state during these periods. Currently, it uses its energy policy as a means to achieve political influence in the region. Despite its efforts over the last decade only partly did manage to carry out this plan. All countries of the region, including Serbia, as the most important Russia’s ally in the region, are in some stage of the European and NATO integration processes. The mutual relations between Russia and the European Union also affect the Western Balkans, in particular regarding the South Stream pipeline matters. Achieving this cooperation can ensure peace and stability for the entire Western Balkan region. It can encourage both parties to foster further cooperation not only in the energy sector, but above all in the field of political cooperation. Simultaneously, Russia uses its multilateral approach as an active participant in the international community policies to hide its own unilateral strategic concept aimed to achieving political influence in the region and thus fulfill its national interest in the new geopolitical reality.