Teoria Prawa

W 2024 r. ukazało się drugie wydanie polskiego przekładu monografii Gustava Radbrucha "Wstęp do prawoznawstwa (Einführung in die Rechtswissenschaft). Wydarzenie to stanowi okazję do ponownej analizy „pozytywistycznego” spojrzenia autora na prawo rzymskie. Nie bez powodu, gdyż Radbruch kilkakrotnie odwołuje się w swym dziele do ius Romanum. Raczej nie jest jego sympatykiem (pokazuje swoją niechęć zwłaszcza do spuścizny szkoły historycznej Savigny’ego), ale dostrzega też zasługi antycznych rozwiązań w procesie kształtowania się nowożytnego prawa niemieckiego. Ze względu na wyrazistość poglądów i oryginalność powinna zainteresować szczególnie polskich badaczy prawa rzymskiego.

Zagadnienie prawa do interwencji zbrojnej ma naturę zagadnienia trudnego,
często kontrowersyjnego, zwłaszcza jeśli chodzi o wykazanie, że w wielu
przypadkach – jeśli nie całkowicie, to przynajmniej w zasadniczej mierze
– prawo to powinno być zarzucone. W prawie międzynarodowym sytuacja
taka w pewnym sensie ma miejsce, co więcej, niekiedy wręcz uznaje się,
iż w jego obrębie jest uzasadnione mówienie już o obowiązywalności ius
contra bellum (prawa przeciwko wojnie). Praktyka wciąż daleka jest jednak
od takiego ideału. Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest analiza
w aspekcie normatywnym zagadnienia prawa do interwencji zbrojnej jako
jednego z ważniejszych wątków filozofii pokoju globalnego. W artykule
zostały sproblematyzowane (kontr)argumenty stosowane na rzecz prawa
do interwencji zbrojnej. Dwa uznane za kluczowe to, po pierwsze, argument
z tzw. domniemanego barbarzyństwa i po drugie, (kontr)argument
216
Anna Fligel
ze złożoności i niepowtarzalności każdego przypadku. Artykuł napisany jest
głównie z perspektywy filozoficznej i etycznej, jednakże autorka stara się
odwoływać w nim również do materiału empirycznego, głównie z zakresu
nauk o polityce, ale też do wątków z zakresu prawa międzynarodowego,
starając się stworzyć tym samym perspektywę interdyscyplinarną. Wybrane
zagadnienie kluczowe stanowi zarazem okazję do tego, by przybliżać
i rozwijać na gruncie polskim filozofię pokoju globalnego, co jest również
ważnym celem artykułu. Tekst ten pisany jest bowiem w duchu głębokiego
przekonania, że pokój globalny jest bodaj najwyższym, tzn. fundamentalnym
ideałem dla ludzkości, swoistym Summum Bonum

Rozdział ma osiągnąć dwa cele: 1) wyjaśnić pojęcie hegemonii i ukazać, w jaki sposób ewoluowało ono w stosunkach międzynarodowych (temu poświęcona jest pierwsza jego część); 2) przedstawić najważniejsze teorie poświęcone tematyce hegemonii w ramach tej dyscypliny (tematyka kolejnych trzech części). Część druga skupia uwagę na tzw. koncepcjach klasycznych opartych na paradygmacie realistycznym oraz teoriach neomarksistowskich. Część trzecia poświęcona jest tzw. koncepcji współpracy międzynarodowej oraz THS. Wreszcie część czwarta porusza problem „zmiany” w ramach systemów hegemonicznych, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. teorii wojen hegemonicznych (theories of hegemonic wars, THW).

Przedstawiane przez obecny polski rząd projekty zmian w ustawach dotyczących szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości zawierają propozycje zasadniczo odmienne od rozwiązań przyjmowanych przez rządy Zjednoczonej Prawicy. Wpisują się w działania, o których Jan Rokita pisał jako nie mających historycznego precedensu, a prof. Jan Majchrowski i Piotr Zaremba określali jako "zdelegalizowanie III Rzeczypospolitej". Autor analizuje uwarunkowania konstytucyjne i praktyczne konsekwencje tych propozycji. Jednocześnie formułuje trzy warunki reform ustrojowych: zgodność z Konstytucją, realizowanie wskazanych przez reformatorów celów (czynienie instytucji sprawiedliwszymi, bardziej transparentnymi, sprawniejszymi), a także zapewnienie zmianom pewnej trwałości, aby mogły funkcjonować w perspektywie wykraczającej poza jeden cykl polityczny. Do tego potrzeba akceptacji społecznej oraz konsensusu klasy politycznej wykraczającego poza aktualnie rządzący obóz polityczny. Reguły te dotyczą szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości, ale także innych instytucji publicznych jak Państwowa Komisja Wyborcza, media publiczne czy służby specjalne. Autor dowodzi, że zawieranie 1 Referat Czy czeka nas kolejna dekada wstrząsów w wymiarze sprawiedliwości? Warunki skutecznych reform a konstytucyjne prawo do sądu wygłoszony na konferencji Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu nt. Prawa człowieka w dobie kryzysu praworządności dnia 5 kwietnia 2025 r. w Toruniu.

Celem n in iejszego opracow ania je st dook reślen ie tego, czym je s t pryw atność. Interesuje m nie pryw atność w aspekcie n or m atyw nym , ja k o coś, co uw ażam y za nasze dobro; coś, czego się dom agam y, co je st naszym praw em , i to nie tylko w sensie m oralnym , ale także chronionym praw em pozytyw n ym 1. P oszukując dookreślenia, zm ierzać będę także do odpow ie dzi na pytanie, dlaczego pryw atn ość je st człow iek ow i ja k o oso bie potrzebna, dlaczego je st czym ś dobrym , m ów iąc krótkoco osobie po pryw atności? O pracow anie to pow staje także w kontekście pytania, dlaczego nie w olno pryw atności naru szać; pytania, które w m om encie pracy nad tekstem , a jest to jesień 2009 r., stało się pytaniem bardzo aktualnym , i to nie tylko ze w zględu na poszuk iw anie m etod zw alczania św iato wego terroryzm u , ale i w k on tekście w yk orzysta n ia przez w y sokiego fu n k cjon ariu sza państw a, w procesie cyw ilnym , steno gram ów z podsłu chu d zien n ik a rzy2.

Szeroka definicja przychodu ze stosunku pracy w art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera wiele pojęć niedookreślonych, stawiając nieustannie wyzwanie w zakresie kwalifikacji poszczególnych świadczeń jako przychodu pracownika przed praktyką interpretacyjną organów podatkowych oraz orzeczniczą sądów administracyjnych. Szczególne miejsce w tym zakresie zajmują nieodpłatne świadczenia, do których zalicza się m.in. świadczenia w postaci zapewnienia noclegów, wyżywienia czy transportu pracownikom delegowanym do pracy za granicą. Dotychczasowa linia orzecznicza NSA nakazywała uwzględnianie takich świadczeń jako przychodu pracownika delegowanego ze stosunku pracy. Tymczasem glosowane orzeczenie NSA stanowi przełom w spojrzeniu na tę kwestię, odwołując się do obowiązków pracodawcy delegującego wynikających z przepisów dyrektywy 96/71/WE oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/957 zmieniającej dyrektywę 96/71/WE-dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług.

W tekście badany jest rozkład uprawnień i obowiązków sprawiedliwości u podmiotów nierównorzędnych w ich wzajemnych relacjach we wspólnotach. Analizy prowadzone są w perspektywie złożonej korelacji kompensującej będącej dikaiologiczną modyfikacją Hohfeldiańskiego modelu korelacji prawnych. Pierwsza teza artykułu głosi, że koniecznym warunkiem sprawiedliwości, w relacjach we wspólnotach, będzie ułożenie praw i obowiązków podmiotów zgodne ze schematem korelacji kompensującej. Teza druga mówi, że zwiększeniu welfarystycznych praw pozytywnych niektórych obywateli towarzyszy wzrost praw rządu. Propozycje te skonfrontowano z obrazem uprawnień i obowiązków we wspólnocie rodzinnej i politycznej. U podmiotów w stosunkach rodzinnych oraz w niektórych relacjach we wspólnocie politycznej można dostrzec równoważenie się przypisanych im praw i obowiązków. Są jednak także takie interakcje, w których dochodzi do podwojenia obowiązków u jednych podmiotów i uprawnień u innych, a zatem nie odnajdziemy w nich schematu właściwego dla złożonej korelacji kompensującej. W takich przypadkach mamy więc do czynienia z niedostatkami w sferze sprawiedliwości.

W moim przekonaniu okoliczność, że prawo Unii obowiązuje we wszystkich językach urzędowych Unii jednocześnie, zwiększa jeszcze potrzebę orientacji w rzeczywistości panującej w innych państwach członkowskich oraz potrzebę znajomości obcych języków, obcego prawa, obcej myśli. Okazuje się, że znaczenie systemu językowego Unii Europejskiej wykracza poza te teoretyczno-prawne zagadnienia, na które ma największy wpływ. Chodzi przecież nie tylko o efektywność, jasność, pewność, równość, ani nawet już nie tylko o dobrobyt, który ma wynikać z integracji. Chodzi o to, że zmienia się świadomość obywateli Unii i rośnie ich zainteresowanie kwestiami, których w braku takiego impulsu ze strony
polityki językowej Unii prawdopodobnie nie byłoby potrzeby zgłębiać.
Wielojęzyczność prawa Unii Europejskiej stwarza pewną trudność? Może to dobrze.

lnadmissibility of reference for a preliminary ruling based
on the prohibition of interpreting natumal laui contra legem
as ruled by the Co]
lnadmissibility of reference for a preliminary ruling based on the
necessity of interpreting nationallaw contra legem in orderto comply
with the Cof's answer was argued or considered in several preliminary
ruling proceedings before the Co]. Questions were objected to
as inadmissible, because nationallaw of{ered only one possible interpretation
and the national court would not be able to take account
of a possibly discordant Cof's answer on EU law interpretation, or
were deemed deprived of any purpose and hypothetical, because
nationallaw interpretation conforming with Cof's answer could only
be made contra legem. The Co] neuerruled any question inadmissible
for that reason. The article discusses theoretical possibility of raising
such objection of inadmissibility successfully.

Usually, analogy in law (at least in continental legal tradition) is observed as the "tool" for filling legal gaps. Using the findings of cognitive psychology about analogical thinking and reasoning generally, it is possible to clarify the usefulness of one sort of analogy in law, i.e., statutory analogy (or norm-analogy) for interpretation of the law as well. The main thesis of the article is that the analogical reasoning in the form of statutory analogy is strongly related to the purposive interpretive argument in law, because in the cases of so-called analogy intra legem, these two phenomena are almost inseparable. The implication of this thesis is that the application of statutory analogy in the interpretation of law is as equally important (if not even more important) as in filling legal gaps.

Kwestia podmiotowości pozaludzkiej jest – i będzie – jednym z największych wyzwań dla prawa. O ile jednak osobowość prawna nowych form korporacji czy sztucznej inteligencji ma charakter funkcjonalny, podmiotowość zwierząt pozaludzkich i przyrody prima facie stoi w oczywistej sprzeczności z antropocentryzmem prawa i kultury. To z kolei skłania do refleksji nad ideologicznym aspektem prawnej podmiotowości zwierząt i przyrody. Celem artykułu jest stwierdzenie stosunku opisywanych instytucji do antropocentryzmu. Teza głosi, że – wbrew powierzchownej intuicji – upodmiotowienie przyrody, w odróżnieniu od upodmiotowienia zwierząt, jest bliższe perspektywie antropocentrycznej, a nawet możliwe do pogodzenia z nią. By jej dowieść, w tekście przeprowadzono analizę wyodrębnionych typów głównych związku prawa i ideologii w przypadku podmiotowości przyrody i zwierząt.

trzymałem się zasady, że aby coś napisać, trzeba najpierw coś przeczytać. W moich wypracowaniach szkolnych starałem się przedstawiać nawet tematy trudne w sposób przystępny. Może stąd bierze się mój styl, o który pytał Pan wcześniej. M.J. Dalej Pan rysuje? T.G. Niestety przestałem, zresztą nikt mi już nie płaci. Ojciec dawno zmarł... M.J. A szybko zniechęca się Pan do ludzi? T.G. Nie, skąd? A ktoś się skarżył? M.J. Nie, skąd. Bardzo Panu dziękuję za rozmowę.

Poszczególne części tej księgi jubileuszowej koncentrują się wokół problemów populizmu, konstytucjonalizmu oraz rządów prawa, dotyczą sprawiedliwości okresu przejściowego, pamięci, lustracji, tzw. memory law i edukacji prawniczej, a wreszcie zagadnień ogólnych, tworzących ważny kontekst rozważań nad prawem w społeczeństwie, w tym pojęć narodu i nacjonalizmu, ruchów społecznych, odczarowania polityki czy kobiecego doświadczenia prawa.

Książka nie jest tylko wyrazem uznania dla dokonań prof. Adama Czarnoty, nie stanowi po prostu hommage dla Jubilata i nie ogranicza się do dogłębnego przedstawienia jego osiągnięć (…), lecz jest także zapisem żywej, a nawet ostrej polemiki pomiędzy nim a jego przyjaciółmi, współpracownikami, uczniami. Polemiki zmuszają czytelnika do zajęcia stanowiska, opowiedzenia się za jakimiś argumentami czy tezami i wzmagają jego ciekawość.

Odpowiedzialność za przestępstwo z art. 180a k.k. w oparciu o decyzję o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi a uzyskanie prawa jazdy w kraju członkowskim UE Streszczenie: Artykuł omawia zagadnienie dotyczące odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 180a k.k. i wpływu na tę odpowiedzialność faktu uzyskania prawa jazdy przez osobę, co do której wcześniej wydano decyzję o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami, w innym kraju członkowskim UE. W dobie powszechnej mobilności kwestia ta nabiera zasadniczego znaczenia i w praktyce wymiaru sprawiedliwości może powodować pewne trudności. Dyrektywa 2006/126/WE w sprawie prawa jazdy przewiduje, że można posiadać jedno prawo jazdy na terenie całej UE, oraz określa jednolite zasady uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami. Konsekwencją uzyskania prawa jazdy na zasadach określonych w tej Dyrektywie w innym kraju UE w pewnych sytuacjach powodować będzie wyłączenie odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 180a k.k. Słowa kluczowe: prawo jazdy, cofnięcie uprawnień do kierowania, dyrektywa w sprawie prawa jazdy, zagraniczne prawo jazdy Zasady uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi reguluje ust awa o kierujących pojazdami, w której zawarto również przesłanki uprawniające starostę do wydania decyzji administracyjnej 1

The article deals with the causes and conditions of the constitutional
crisis in Poland mentioned in academic literature, presenting the results
of a systematic literature review, which is conducted according to
explicitly stated and verifiable methods. According to the authors, this
method minimizes the risk of bias, which proves valuable considering
the political dimension of the crisis. Despite the high number of reviewed
publications, few of them provided any explanations for the causes of
the crisis. Most often, the crisis was explained as caused by the actions
of political actors, whilst its multidimensionality was rarely noticed.
According to the authors, understanding the causes of the crisis requires
referring to structural conditions of the Polish constitutional practice,
especially to its low degree of reflexivity.

The subject of the article is the attempt to answer the question whether Art. 235 of the Constitution of the Republic of Poland may be the basis for the adoption of a new polish Constitution. In author's opinion Article 235 of the Constitution may be applied only in the case of amending the Constitution.

Począwszy od Ustawy XII Tablic 1 , także w epoce justyniańskiej 2 , ostatnia wola testatora była uważana za prawo, które należy szanować w najwyższym stopniu 3 . Ważność jej wyrażenia zależała od spełnienia wymogów formalnych ad sollemnitatem stawianych poszczególnym formom testamentowym, które prawo oddawało do dyspozycji osobom legitymującym się testamenti factio activa, czyli uprawnieniem do sporządzania testamentu. Nie każdy jednak, kto miał to uprawnienie, mógł sporządzić testament w dowolnej formie ustnej lub pisemnej. Czasem na przeszkodzie w skorzystaniu z tego uprawnienia stały obiektywne okoliczności, które uniemożliwiały testatorowi dokonanie dyspozycji testamentowych ustnie, na przykład bycie niemową, lub pisemnie, na przykład bycie niewidomym. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie genezy pisemnego testamentu analfabety lub niemogącego się podpisać oraz tego, w jakim stopniu nieznajomość sztuki pisania i czytania, czy też ułomność cielesna polegająca na braku rąk lub ich całkowitym niedowładzie, stały na przeszkodzie w prawie rzymskim w ważnym sporządzeniu pisemnego 1

Cesarz Justynian zmarł 14 listopada 565 r. w Konstantynopolu. W roku 2015 minęła więc 1450. rocznica jego śmierci. Przydomek Wielki (Magnus) zawdzięcza w głównej mierze swojej ożywionej aktywności na polu ustawodawczym. Na wielu obrazach, grafikach czy rzeźbach Justynian przedstawiany jest z pokaźnych rozmiarów księgą symbolizującą zbiór ogłoszonych za jego panowania praw. Tak jest też w przypadku wspaniałego pomnika, jaki oglądać można nad brzegiem Vardaru w Skopie, miejscu, w pobliżu którego urodził się Iustinianus. W taki właśnie sposób uznanie dla dokonań cesarza wyrazili Macedończycy. Formą upamiętnienia osoby Justyniana i podejmowanej przez niego działalności prawotwórczej jest również oddawana do rąk Czytelników publikacja. Mam nadzieję, że przyczyni się ona do jeszcze głębszego poznania różnych aspektów związanych z tą sferą aktywności cesarza. Pragnę gorąco podziękować wszystkim Autorom, którzy przyczynili się do powstania niniejszej pracy.

The article examines law (legal sphere) paying special attention to the research concerning the basis of its rationality. There is an intention to answer the following question: Is law the manifestation of the rationality of the «existence», which rappears as intelligible and purposeful? Does law acquire its rationality just from the fact of human cognition and the way it is established? The analysis demonstrates that the assumption of the rational legislator is the basic assertion of Polish jurisprudence as science, both in its theoretical and practical meanings.

Celem rozdziału jest wskazanie jednego z problematycznych aspektów teorii „konstytucjonalizmu dobra wspólnego” Adriana Vermeulego. Wykazano, że – poza innymi problemami natury koncepcyjnej – w ramach tej teorii dochodzi do nieuprawnionego zaniedbania kwestii zasadniczej zmienności struktur instytucjonalnych państwa odpowiedzialnych za realizację wymogów „dobra wspólnego”, co narusza podstawowe założenia teorii systemów i prowadzi do mylnych wniosków
w przedmiocie oceny normatywnej ciągłości bronionego systemu prawno-konstytucyjnego. Fakt ten stawia pod znakiem zapytania użyteczność teorii „konstytucjonalizmu dobra wspólnego” zarówno jako narzędzia krytyki dominujących nurtów interpretacji Konstytucji Stanów Zjednoczonych (oryginalizmu i teorii „żyjącej konstytucji”), jak i jako spójnej z dziedzictwem ius commune właściwej wizji prawa jako takiego.

Spis treści
WSTĘP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdział I. WSTĘP DO ANALIZY DECYDOWANIA POLITYCZNEGO . . 15
1. Decydowanie polityczne jako element domeny publicznej . . . . . . . . . . . . 17
2. Społeczeństwo jako środowisko i podmiot decydowania politycznego . . . 21
3. Polityka jako przestrzeń przedmiotowa decydowania politycznego . . . . . 27
4. Państwo jako przestrzeń instytucjonalna decydowania politycznego . . . . 30
5. Rządzenie jako podstawowy obszar funkcjonalny decydowania
politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
6. Aktywne tło doktrynalne jako uwarunkowanie decydowania
politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
7. Nowe technologie jako generator zmian w decydowaniu politycznym . . 38
8. Decydowanie polityczne jako przedmiot badań naukowych . . . . . . . . . . . 41
Rozdział II. DECYDOWANIE POLITYCZNE W UJĘCIU
SYSTEMOWYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
1. Potencjał podejścia systemowego w analizie decydowania politycznego . . 47
2. Model systemu decydowania politycznego (ujęcie makro) . . . . . . . . . . . . 50
3. Wymiar strukturalny systemu decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . . 50
4. Wymiar podmiotowy systemu decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . . 52
5. Wymiar przedmiotowy systemu decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . 57
6. Wymiar funkcjonalny systemu decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . . 58
7. Wymiar relacyjny systemu decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . 60
8. Wymiar produktowy systemu decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . . . 61
Rozdział III. RELACJE MIĘDZY SYSTEMEM DECYDOWANIA
POLITYCZNEGO A JEGO OTOCZENIEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1. Oddziaływanie otoczenia na system decydowania politycznego . . . . . . . . 65
2. Charakter granicy systemowej decydowania politycznego . . . . . . . . . . . . . 68
3. Oddziaływanie systemu decydowania politycznego na otoczenie . . . . . . . 68
4. Sprzężenie zwrotne między decydowaniem politycznym a jego
otoczeniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
5. Strategiczna rola funkcji informacyjnej w systemie decyzyjnym podmiotu
politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Rozdział IV. AKTYWNOŚĆ DECYZYJNA PODMIOTU POLITYKI . . . . . . 72
1. Sytuacja decyzyjna podmiotu politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2. Kierunki aktywności decyzyjnej podmiotów polityki . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3. Mechanizmy i heurystyki decyzyjne w polityce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4. Infrastruktura decyzyjna podmiotów polityki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5. Wybory powszechne jako czas alertu w decydowaniu politycznym . . . . . 84
Rozdział V. OBRAZ JEDNOSTKOWEJ PROCEDURY DECYZYJNEJ
W POLITYCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
1. Procesowy charakter procedury decyzyjnej w polityce . . . . . . . . . . . . . . . . 91
2. Etap uruchamiania inicjatywy decyzyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
3. Etap indeksacji wariantów zachowania oraz wyboru wariantu
do realizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
4. Etap konsultacji i uzgodnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
5. Etap przekształcenia inicjatywy w projekty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
6. Etap wstępnej ewaluacji projektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
7. Etap zabezpieczenia komunikacyjnego przygotowywanej decyzji . . . . . . . 99
8. Etap formalnego rozstrzygnięcia decyzyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
9. Etap implementacji decyzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
10. Etap ewaluacji ex post decyzji i działań związanych z tą decyzją . . . . . . . 102
11. Problem zmian w trakcie procesu decyzyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Rozdział VI. WARTOŚCIOWANIE I EWALUACJA W DECYDOWANIU
POLITYCZNYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
1. Ewaluacja jako mechanizm wartościowania decydowania politycznego . . . 108
2. Wielokryterialność wartościowania w decydowaniu politycznym . . . . . . . 110
3. Techniki i narzędzia ewaluacji aktywności decyzyjnej w polityce . . . . . . . 111
4. Zdolności sprzyjające decydowaniu politycznemu wysokiej jakości . . . . . 112
5. Braki i błędy prowadzące do porażki w decydowaniu politycznym . . . . . 114
Rozdział VII. DECYDOWANIE POLITYCZNE W POLSCE
W LATACH 2015–2024 W PERSPEKTYWIE EWALUACYJNEJ . . . . . . . . 119
1. Założenia, przedmiot, cele i ograniczenia dokonanego przeglądu . . . . . . 120
2. Specyfika środowiska decydowania politycznego w Polsce współczesnej 122
4. Zachowania decyzyjne podmiotów politycznych związane z wyborami
powszechnymi w latach 2015–2024 (nota ewaluacyjna ex post):
nieprzypadkowe zwycięstwa i porażki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
5. Aktywność decyzyjna państwa w związku z pandemią COVID-19 (nota
ewaluacyjna ex post): niebezpieczne kluczenie między wartościami
i zasadami a interesami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
6. Proces decyzyjny dotyczący projektu rządowego znanego pod nazwą
Polski Ład (nota ewaluacyjna ex post): porażka na własne życzenie . . . . 185
7. Zachowania decyzyjne podmiotów politycznych dotyczące Krajowego
Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz powiązanych z tym
kwestii gwarancji praworządności (nota ewaluacyjna mid-term): trudny
egzamin ze zdolności współdecydowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
8. Aktywność decyzyjna podmiotów politycznych w związku ze zmianą
sytuacji geopolitycznej Polski na skutek militarnej inwazji Rosji na Ukrainę
(nota ewaluacyjna mid-term): strategiczne ćwiczenie z wielokryterialności
w warunkach zagrożenia podstawowych interesów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
9. Aktywność decyzyjna obozu rządowego ukształtowanego po wyborach
parlamentarnych z 15 października 2023 r. (nota ewaluacyjna mid-term):
zderzenie zapowiedzi z możliwościami oraz wypracowywanie sposobów
przywrócenia standardów demokratycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
10. Aktywność decyzyjna Prezydenta RP w okresie funkcjonowania rządu
koalicyjnego utworzonego po wyborach parlamentarnych z 15 października
2023 r. (nota ewaluacyjna mid-term): napięcia między osobistymi
ambicjami i własnymi interesami a konstytucyjną misją głowy państwa . . . 219
11. Komentarz końcowy do przeglądu aktywności decyzyjnej podmiotów
politycznych w Polsce w latach 2015–2024 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Rozdział VIII. MOŻLIWOŚCI I PRZESZKODY NA DRODZE
DO POPRAWY JAKOŚCI DECYDOWANIA W POLITYCE . . . . . . . . . . . 227
1. Słabo wykorzystywane w praktyce możliwości ujęć teoretycznych . . . . . . 228
2. Materia decyzyjna jako ograniczenie możliwości uzyskania rezultatów
wysokiej jakości w aktywności politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
3. Czynnik ludzki kluczem do poprawy jakości decydowania politycznego . . . 236
4. Perspektywy optymalizacji działań decyzyjnych w polityce . . . . . . . . . . . . 237
ZAKOŃCZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
ANEKS. Autorski projekt narzędzi ewaluacji aktywności decyzyjnej podmiotu
politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
2. Projekt metryczki ewaluacyjnej procesu decyzyjnego w polityce . . . . . . . . 257
3. Projekt matrycy do ewaluacji ex ante procesu decyzyjnego . . . . . . . . . . . . 260
4. Projekt matrycy ewaluacji ex post poszczególnych etapów procesu
decyzyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
5. Projekt matrycy oceny końcowej realizacji zadań w procesie
decyzyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
6. Projekt matrycy oceny funkcjonowania podsystemów systemu
decyzyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
7. Projekt matrycy wniosków końcowych z ewaluacji ex post procesu
i systemu decyzyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
WYKAZ RYSUNKÓW, TABEL I PROJEKTÓW MATRYC . . . . . . . . . . . . . . . 273
INDEKS OSOBOWY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
SUMMARY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
NOTA O AUTORZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
Decydowanie polityczne jest w tej książce rozpatrywane na trzech poziomach: po pierwsze, na poziomie makro – jako ogólna kategoria obejmująca swoją treścią ukierunkowane celowościowo zachowania w przestrzeni publicznej, na które składają się liczne, odbywające się równocześnie procesy decyzyjne o charakterze polityczn...

This study explores the intriguing phenomenon of legislative actions deliberately designed to be ineffective. Its aim is to broaden the understanding of this practice by introducing the concept of legislative placebo. The paper begins by engaging with existing literature and theoretical frameworks in the social sciences that address the problem of deliberate ineffective laws. In particular, it challenges the normative approaches towards this phenomenon, instead advocating for an analysis grounded in symbolic studies of law and an examination of the structural conditions that enable and facilitate such legislative practices. Drawing on the medical concept of placebo, the study outlines key theoretical insights from placebo studies and applies them to legislation. It argues that legislative placebo is a distinct subtype of a broader phenomenon in which professionals refer deliberately to ineffective remedies. The argument culminates in the introduction of the concept of legislative placebo, outlining its primary challenges and limitations as a theoretical tool. To test this framework, the paper discusses three working cases that illustrate how legislative placebos manifest in practice. This analysis evaluates the proposed conceptualisation, underscores the implications of key theoretical choices, and identifies open questions requiring further discussion. Through this analysis, the paper seeks to provide a fresh perspective on the motivations and dynamics underlying legislative decision-making and consequently to offer a novel tool for identifying and reflecting on the empirical examples of deliberately ineffective legislation.

In ethical considerations based on the categories of the person and their dignity, one can observe a tendency to blur, or even erase, the distinction between value and duty. This tendency seems to stem from a more or less explicit assumption, which can be formulated as follows: the source and reason for moral behavior is the sense of one’s own dignity. The key term here is “sense.” It points to a certain experience or feeling of oneself, in which the person seems to constitute themselves simultaneously as a value and as a duty.

Legal security as a term used in legal language has been present for a long time in the Polish legal culture. An attempt taken in this dissertation at comprehensive explication of the concept of legal security, in order to clarify its content and distinguish different aspects of its meaning, constitutes the first monograph in the Polish legal literature of this type of study. The concept of legal security is often used interchangeably with legal certainty. However, differentiation of these ideas proposed in this paper is extremely important, as it allows to define more precisely the important, from the point of view of the protection of human rights, values associated with the operation of positive law. Legal security and legal certainty are in mutual relationship of the goal and means. Legal security is a goal that can be achieved mainly by the means of positive law, which is characterized by the features determined as legal certainty. In carrying out this research goal, which is to answer the question: ‘What is the legal security?’, different methods were used, among which important roles are played by the logical-linguistic method, comparative approach, axiological method and legal hermeneutics involving the issues of creation, interpretation and application of law. In chapters I-IV of this dissertation several research planes were isolated, which allow to answer the posed question. Since the philosophy of law is closely connected with the philosophy of man, we could not ignore the problems of properties of human nature, which a natural need for security stems from. The existence of this need is confirmed by researches of sociologists and psychologists. In particular, an important role is played by the theory of American psychologist Abraham H. Maslow who recognized the need for security as a basic human need to be met in the implementation of other needs. This natural need for security, common to all human beings, justifies the existence of a natural human right to security. Considerations on that issue are the subject of Chapter I. On the basis of the findings presented in Chapter I the author focused her attention on the possibilities of realization of human security within the state structures. Therefore, the topic of dissertations put forward in Chapter II concerns the issue of human security as the purpose and function of the state. The views expressed in the theories of the origin of the state proved to be very useful in the explanation of human safety as the purpose of the state and in the approximation of the notion of legal security. In a law-governed state human security should be protected in a special way, which is reflected in our Times in the rule of law of a democratic state derived from the principle of protection of citizens’ trust in the state and to its laws. One of the most important means of this protection is the positive law. This finding in a natural way directs our attention to the plane of legal order. In Chapter III, which plays a key role in the implementation of the research undertaken, legal security is specified as a function of legal order. Legal security is a state achieved by means of positive law which preserves the property and interests of human life as fully and effectively as possible. In the structure of legal security there should be distinguished: 1) the idea of legal security resulting from the natural law (the law of reason), or - in other words - legal security as a claim of natural law; and 2) the realization of this idea or this claim of natural law through legal means. A more precise definition of the concept of legal security structure in which an important role is played by the distinction between the concept of legal security and its actual implementation by the means of positive law in a particular socio-political and economic situation, finds its fulfillment in determining the relationship of legal security and justice. This issue is of interest in Chapter IV. Confronting the concept of legal security with its critical moment, resulting from the meaning of Latin maxim: lex iniusta non est lex, allows to capture the sense of the concept of legal security in a more precise way. The argumentation presented in Chapters I-IV is a logical whole, as it presents a comprehensive clarification of the concept of legal security from the perspective of the philosophy of law. Chapter V of this dissertation has a slightly different character. It is used namely to demonstrate the practical importance of the worked out concept of legal security based on selected issues in the field of creation and application of the law. These selected issues illustrate only certain opportunities for further research in the various branches of law in terms of the degree to which these values of legal security are taken into consideration, potential findings of malfunctions of Polish law in this regard and to suggest certcertain remedies.

IV Międzynarodowa Konferencja Naukowa im. Profesora Stanisława Czepity „O pojmowaniu prawa i prawoznawstwa” odbyła się na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego w dniach 23 i 24 listopada 2023 r. To cykliczne przedsięwzięcie naukowe upamiętnia prof. Stanisława Czepitę – Prorektora US w latach 1990–2001, Dziekana Wydziału Prawa i Administracji US (2005–2008), uznanego teoretyka i filozofa prawa, nauczyciela kilku pokoleń prawników. Sylwetka naukowa prof. Stanisława Czepity odzwierciedlała jego program naukowy, polegający na bezwarunkowym dążeniu do poznania prawdy, nawet jeżeli była ona nieoczywista i ukryta w skomplikowanym problemie badawczym. Celem konferencji była integracja środowiska teoretyków i filozofów prawa z Polski i z zagranicy oraz stworzenie przestrzeni do podejmowania przez nich dyskusji dotyczącej bieżącego stanu badań teoretycznoprawnych w prawoznawstwie.

W artykule podjęto próbę pokazania rezultatów pogłębionych badań nad istotą zarządzania publicznego, które tworzy nowe ramy dla badania organizacji publicznych funkcjonujących na wszystkich szczeblach zarządzania sprawami publicznymi. Powstanie nowej dyscypliny naukowej otworzyło nowe perspektywy rozwoju sektora publicznego. Przeprowadzone badania pozwoliły dostrzec istotę zarządzania publicznego w uwzględnianiu interesu publicznego w procesie formułowania i realizacji głównych celów organizacji publicznych.

Polish Roman Law Lecture in a Postmodern World The content of most Polish textbooks on Roman law is based on schemes that date back to the 19 th century. In the 20 th century, Polish jurisprudence was greatly influenced by the doctrine of the German historical school. The manifestation of this remains both the systematics of modern textbooks and their content. However, times have changed. We are witnessing universal processes such as globalization, decolonization, digitization, decodification, etc. Presenting ancient material to students without a modern commentary makes no sense. A Roman law lecture should contribute to building an intercultural dialogue, not unreflectively duplicate content that is tedious at best and annoying at worst. If Roman law is to maintain its status as the most important propaedeutic subject that Polish students learn in the first year of law, it must begin to relate to current realities. Our own cultural identity should be taken into account, and the solutions created by the Romans must be shown to a greater extent in comparative terms.

Problem odpowiedzialności polityków w demokratycznych systemach politycznych zajmuje politologów od dawna. Jest to zresztą zrozumiałe, biorąc pod uwagę, że polityczna odpowiedzialność rządzących, ponoszona przez nich przed wyborcami oraz parlamentem w ramach złożonego mechanizmu wzajemnych powiązań i relacji pomiędzy egzekutywą i legislatywą, jest jednym z fundamentów pozwalających uznać dany system za poliarchię, czyli według R. Dahla system najbardziej zbliżony do ideału demokracji 1 . Należy jednak pamiętać, że odpowiedzialność rozumiana w takich systemach, jako moralny lub prawny obowiązek poniesienia konsekwencji (odpowiadania) za swoje czyny, jeśli naruszyły one jakiekolwiek normy lub w opinii określonych gremiów i instytucji rozliczających były niewłaściwe, dotyczy nie tylko polityków wybieralnych (legislatywa) lub posiadających parlamentarny mandat do rządzenia (egzekutywa), ale także sędziów (judykatywa). Dzieje się tak, ponieważ w nowożytnych demokracjach liberalnych rządy prawa są rewersem monety, której awers stanowią polityczne reguły pozwalające uznać dany system za demokratyczny (czyli "dahlowską" poliarchię właśnie). Jak bowiem stwierdza G. O'Donnell, "demokracja to nie tylko (poliarchiczny) ustrój polityczny, lecz także pewnego rodzaju relacja między państwem a obywatelami oraz między samymi obywa telami, istniejąca w określonych warunkach rządów prawa, która obok obywa telstwa w jego sensie politycznym utrwala także prawa osobiste i szeroki zakres odpowiedzialności. Działania wszystkich aktorów, publicznych i prywatnych, nie wyłączając najwyższych urzędników państwowych, podlegają stosownym, prawnie określonym mechanizmom kontroli legalności" 2 .

Teoria klaryfikacyjna wykładni prawa jako teoria uzasadnienia. Perspektywa psycholingwistyczna a pozytywistyczna koncepcja wykładni prawa * "Słowa mogą być jak promienie Roentgena; jeśli używać ich właściwie, przenikną wszystko. czytasz i słowa cię przeszywają". A. Huxley, Nowy wspaniały świat 1. Wprowadzenie pozytywizm prawniczy jest koncepcją prawa wewnętrznie zróżnicowaną na kilka stanowisk, które wykształciły się w czasie rozwoju tego nurtu myślenia o prawie, głównie na skutek krytyki ze strony przedstawicieli koncepcji prawnonaturalnych i realizmu prawniczego 1 , ale także współczesnych krytyk ze strony R. Dworkina i R. Alexy'ego 2 . Mimo to można wskazać pewne cechy charakterystyczne, które wyznaczają "pozytywistyczność" różnych teorii zaliczanych do pozytywizmu prawniczego (od teorii j. Austina poprzez R. iheringa, H. Kelsena i G. jellinka po H.l.A. Harta, n. Maccormicka i j. Raza): a) koncepcja ta zakłada, że przedmiotem prawoznawstwa jest prawo pozytywne, które należy badać za pomocą metody formalno-dogmatycznej, * Artykuł jest rozwiniętym zapisem wystąpienia na konferencji poświęconej pamięci twórczości profesora jerzego Wróblewskiego pt.

This insightful book analyses how judges’ intellectual traits and personalities impact the rule of law and the proper performance of judicial roles. Focusing on times of crisis, the book discusses manifestations of judicial character under internal and external pressures, social unrest, and attacks on judges when their status, independence, and impartiality are under strain.

Chapters consider the fundamental question of what constitutes a good judge, delving into the emerging field of virtue jurisprudence and exploring its connections to virtue ethics. Expert authors reflect on personal qualities that may be especially helpful in hard times, including courage, lawfulness, prudence, integrity, perseverance and empathy, and situate these attributes in the context of European, constitutional and administrative courts. Ultimately, the book argues that the law, as applied by the courts, is greatly impacted by judicial character, the notion of which is best understood through the lens of virtue theory.

Contributors include: Lawrence B. Solum, Amalia Amaya, Hans Petter Graver, Tomasz Tadeusz Koncewicz, Jerzy Zajadło, Leszek Leszczyński, Mateusz Stępień, Natasza Szutta, Tomasz Widlak, Marcin Michalak, Adrian Zaorski

W teorii i filozofii prawa istnieją trzy stanowiska dotyczące istnienia „metody prawoznawstwa”. Stosowanie ekonomicznej analizy prawa budzi kontrowersje nie tylko ze względu na zastrzeżenia natury czysto metodologicznej, ale także ze względu na przyjmowane w tym nurcie założenia. Przedstawiciele Law and Economics również nie są zgodni co do słuszności niektórych tez, co zaowocowało wyodrębnieniem się kilku szkół ekonomicznej analizy prawa. Pomimo wielu kontrowersji, możliwe jest wskazanie pewnych obszarów prawoznawstwa, w których ta metoda znajduje swoje liczne i bardzo korzystne zastosowania.

The commentary is partially critical. Mr Konrad Erzberger is a shareholder of the TUI concern, based in Germany, operating worldwide. Half of the TUI supervisory board is made up of shareholder representatives and half of the representatives appointed by the employees. In the judgement, the Court of Justice of the European Union (CJEU) answered the question, whether it was compliant with Articles 18 and 45 of the Treaty on the Functioning of the European Union (TFEU) stating that a Member State should grant active and passive voting rights in the elections of employee representatives to the supervisory board of a company to those employees only who are employed at the company’s premises or in the group’s enterprises on the national territory. The analysis of the arguments presented by the CJEU conducted in the commentary, pointing to e.g. the lack of objective and clear criteria for restricting the freedoms of the European market, is partially critical. It has been postulated that e...

Jakiś czas tem u, gdy sam a byłam uczestniczką kursu języka włoskiego dla cudzoziemców, zetknęłam się po raz pierwszy z w ykorzystaniem opozycji znaczeniow ych w ćwiczeniach i tekstach leksykalnych. Zakres nie był wielki. O graniczał się do wyrazów przeciwstaw nych znaczeniow o, znanych z ulicy, bud yn ków , m etra . D otyczył napisów tego typu ja k : wejście : wyjście, wjazd : zjazd, w górę : w dół, pchnąć : pociągnąć. Pam iętam, że uderzyło m nie to ja k o nowość, pomogło mi skojarzyć słowa z ich znaczeniami i przyswoić je sobie najszybciej. N astępne w spomnienie związane jest ze słownikami. Praw ie wszystkie słowniki synonimów i wyrazów bliskoznacznych w ychodzące we Włoszech, a ukazuje się ich dużo, m ają tytuł: Synonimi e contrari. W Polsce do niedawna był jedyny Słownik wyrazów bliskoznacznych Skorupki, a relacje inne niż polisemia, homonim ia, synonimia, hiponim ia nie były nigdzie ukazyw ane. Zarys polskich prac lcksykograficznych na tem at synonimii przedstaw iłam w innym m iejscu1. Słow niki, w których uw zględniono by przeciw ieństwa w jakim kolw iek bąd ź zakresie, nie istnieją wcale. B adanie, a co za tym idzie i nauczanie słow nictwa, nie należy do nauk daw nych także i na świecie, za pierwszy słownik pojęciowy w epoce nowożytnej uchodzi Thesaurus R ogeta (1852)2, w którym sklasyfikow ano wyrazy i w yrażenia języka według znaczeń. Późniejsze jego odpow iedniki: niemiecki, francuski, hiszpański pochodzą już z wieku dwudziestego, ale jakkolwiek cenne, nie dają odpowiedzi, czy i o ile słownictw o poszczególnych języków jest uporządkow ane w sposób hierarchiczny i opozycyjny3.

Zasadniczym celem niniejszej publikacji jest analiza najnowszego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie prawa osadzonych do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Wybór judykatów został przeprowadzony w oparciu o podział na sprawy krajowe (polskie) oraz pochodzące z innych krajów należących do Rady Europy. Analizie poddano najnowsze rozstrzygnięcia w obrębie tytułowej problematyki. Celem badania było zdiagnozowanie najczęstszych przyczyn stwierdzania przez Europejski Trybunał Praw Człowieka naruszenia art. 8 Europejskiej konwencji praw człowieka i rekonstrukcja wynikających z tych orzeczeń standardów. Ponadto podjęto się ustalenia czasu, w którym rozpoznawane były skargi i zagadnienia wysokości przyznanych na podstawie art. 41 Europejskiej konwencji praw człowieka zadośćuczynień.

Pojęcie wtórnej niekonstytucyjności (wtórna niekonstytucyjność) stanowi krytyczne i ewoluujące zagadnienie w ramach prawa konstytucyjnego w Polsce. Pojawia się ona, gdy przepisy ustawowe, choć początkowo uznane za konstytucyjne, stają się później niezgodne z Konstytucją ze względu na zmiany w ich kontekście normatywnym, wykładnię sądową lub późniejsze zmiany legislacyjne. Zjawisku temu poświęca się coraz więcej uwagi zarówno w nauce prawa, jak i w praktyce sądowej, zwłaszcza w kontekście orzecznictwa administracyjnego i konstytucyjnego.

This paper does not claim to be an in-depth analysis of the issues related to the cognitive process in the criminal trial. However, it is a voice in the discussion on the amendments to the criminal procedure law introduced as of 1 July 2015. The amendments entail a major ‘remodelling’ of the criminal trial and as such deserve to be given thought, in particular to its cognitive aspect. The study of the acts amending the Code of Criminal Procedure1, and explanatory notes appended to them make it absolutely clear that the goal of the criminal trial is set to change. The court will no longer seek an answer to the question ‘What happened and how did it happen?’, but rather to the question whether the prosecutor, who bears the burden of proof in the formal sense, has proved that the defendant is guilty as charged. The search for the truth is thus defi ned diff erently in the new law of criminal procedure than it is in the regulation in force until 30 June 20152.

Można oceniać epokę historyczną według jej lęków i wyrażających je słów i pojęć. Czego więc dzisiaj się boimy, czego boi się tzw. świat zachodni? Zagrożeń jest oczywiście wiele. Zagrożeniem jest islamizm i terroryzm motywowany fundamentalizmem religijnym. Ale w jakiej mierze rzeczywiście budzi on lęk wśród elit europejskich? Mimo całej grozy i emocjonalnego poruszenia, jaki wywołują kolejne ataki, ustalił się rytuał psychologicznego radzenia sobie z tym zagrożeniem. Po każdym zamachu terrorystycznym siły porządkowe zostają postawione przez pewien czas w stan podwyższonej gotowości, politycy zaś wygłaszają niemal te same patetyczne frazy i chociaż wzmacniane są środki bezpieczeństwa, życie szybko wraca do normy. W jakimś sensie przyzwyczajono się już do tego niebezpieczeństwa i mimo wszystko nie zagraża ono podstawom porządku społecznego i politycznego. Uznawane jest ono w oczach elit za godny ubolewania, ale nieunikniony element współczesnej rzeczywistości, bo znaczna część społeczeństwa jest zgoła innego zdania, burząc się przeciw masowej imigracji i polityce otwartych granic, uznając je za śmiertelne niebezpieczeństwo dla siebie i dla Europy. Jako zagrożenie postrzegana jest także Rosja i jej agresywna, neoimperialna polityka, co jest oczywiście wielką zmianą w stosunku do niedawnej przeszłości, gdy tego rodzaju pogląd był piętnowany jako prymitywna rusofobia. Jednak także to zagrożenie bywa * Wykład wygłoszony 12 maja 2017 r.

This essay (given at the PENClub Polska) deals with the relationship between constitutional matters and poetry. The essay takes a closer look at the poetry of Adam Zagajewski, Marcin Świetlicki, Julian Tuwim and Adam Bieszek. “There is nothing on us in the Constitution” – Marcin Świetlicki angrily declaims the bitterness of civil rejection in the poem “Under the volcano”. However, the poet is not right. The Constitution sometimes means more than it says directly. If it is silent about something, that does not always amount to rejection, as Świetlicki claims. The two first parts of the essay explain why the poet could have made such a mistake as to his presence in the Constitution. The third part expounds the change that is taking place in Poland: the rejection of the foundations of the Constitution without changing its text.

W ujęciu Maksa Webera decyzja jest racjonalna aksjologicznie (niem. wertrational), gdy jest podejmowana zgodnie z wartościami, które jej podmiot uważa za autoteliczne (wewnętrzne, niem. Eigenwerte), bo ceni je dla nich samych (niezależnie od tego, czy ich respektowanie lub osiągnięcie przyniesie mu inną korzyść niż one). 1 1 "Wie jedes Handeln kann auch das soziale Handeln bestimmt sein (...) wertrational: durch bewußten Glauben an den -ethischen, ästhetischen, religiösen oder wie immer sonst zu deutenden -unbedingten Eigenwert eines bestimmten Sichverhaltens rein als solchen und unabhängig vom Erfolg" (Weber 1985: 565). Celem pracy jest sformułowanie hipotez określających to, jak przyjmowane wobec wartości autotelicznych postawy członków organizacji wpływają na jej bezpieczeństwo. Do realizacji tego celu wykorzystano metodę idealnych typów Maksa Webera oraz analizę fenomenologiczną intencjonalności tych postaw. S ł o w a k l u c z o w e : Z a r z ą d z a n i e , a s e r t y w n o ś ć a k s j o l o g i c z n a , p r a k s e o l o g i a , o r g a n i z a c j a , r a c j o n a l n o ś ć d e c y z j i , r a c j o n a l n o ś ć p o s t a w , b e z p i e c z e ń s t w o