Polish Interwar History

Historia budynku położonego na Kamiennej Górze przy ul. Korzeniowskiego 8/10 związana jest nie tylko z jego nowoczesną jak na dwudziestolecie międzywojenne architekturą, lecz także z tym, kto w tym miejscu pracował i służył w czasie od powstania gmachu aż do lat współczesnych. Należy przy tym pamiętać, że z obiektem związane są też osoby przebywające w nim nie z własnej woli, ale na skutek decyzji podjętych w systemach prawnych państw totalitarnych. A zatem historia tego miejsca przypomina o złożonej sytuacji prawno-politycznej i militarnej Polskie w XX wieku.
Z badań nad dziejami omawianego budynku wynika, że niemal od samego początku swego istnienia, czyli od chwili zasiedlenia przez przedsiębiorstwo armatorskie w 1935 r., obiekt ten związany jest ze służbami.

Artykuł o charakterze popularnym opisuje wizytę rumuńskiego ministra przemysłu Virgila Madgearu w Poznaniu, w sierpniu 1929 r. Opracowany został ma materiale źródłowym przechowywanym w Archiwum Państwowym w Poznaniu

This popular article describes the visit of the Romanian Minister of Industry, Virgil Madgearu, to Poznań in August 1929. It was based on source materials stored in the State Archives in Poznań.

Acest articol popular descrie vizita ministrului român al industriei, Virgil Madgearu, la Poznań în august 1929. S-a bazat pe materiale sursă păstrate în Arhivele Statului din Poznań.

Wooden windmills have been among the most iconic elements of the Polish cultural landscape from the medieval period through the early twentieth century. Their presence in the countryside symbolised both economic productivity and communal identity, with their tall silhouettes serving as landmarks across fields and villages. The most characteristic type in Poland, the koźlak (post mill), was widely distributed across Greater Poland, Kuyavia, Mazovia, and Pomerania, where it played a vital role in subsistence and local trade economies by grinding grain and pressing oil seeds. At their peak in the nineteenth century, wooden windmills numbered in the thousands, forming part of the everyday soundscape and visual identity of rural Poland. This paper analyses the rise, functions, and eventual decline of wooden windmills in Poland, situating them within broader European technological and cultural contexts. It explores their uses, typologies, and symbolic roles in the landscape while also examining the causes of their decline in the face of industrialisation, steam power, electrification, and war. Case studies from Greater Poland, Kashubia, and Mazovia highlight regional variations and preservation strategies. The paper also discusses contemporary heritage debates regarding the relocation of windmills to ethnographic parks versus preserving windmills in situ. By engaging with scholarship from history, ethnography, landscape studies, and heritage conservation, this study argues that wooden windmills, despite their functional obsolescence, remain powerful carriers of cultural memory, offering insights into rural identity, vernacular architecture, and the transformation of European landscapes.

Ацэнка праектаў рэвіталізацыі ў Беларусі патрабуе аб'ектыўнасьці, якую могуць забяспечыць ясныя крытэры. Досвед такой ацэнкі назапашаны ў краінах ЕС. Кожны праект  прэтэндуючы на дафінансаванне са сродкаў  ЕС, прахозіць некалькі стадый ацэнкі. Для ацэнкі праекту рэвіталізацыі гістарычнай забудовы Брэста застасаваныя т.з. крытэры "допуску", якія добра вядомыя ў Беларусі, бо яны прадугледжаны Нормамі

Zapisywanie" pogromów -kilka uwag o języku prasy polskiej doby międzywojnia Ilu trzeba pobitych Żydów, żeby to się nazywało pogrom? Pewien polski publicysta napisał, że w Polsce nigdy nie było pogromów, ponieważ "pogrom" to wyraz rosyjski… 1 Maria Todorova pisze: Kwestie mniejszości etnicznych stanowiły czynnik składowy rozwoju państw narodowych, zwłaszcza w Europie Wschodniej, jednak prawie nikt nie przykładał wielkiej wagi do faktu, że przyczyną problemów była nie złożoność etniczna jako taka, lecz złożoność w ramach wyidealizowanego państwa narodowego, którego definicja zakładała jednorodność pod względem etnicznym, co nieuchronnie prowadziło do konfliktów 2 . Sformułowanie "przewaga ducha handlowego nad idealizmem", często służące jako fundament rozumienia zmian historycznych, wywodzono z postrzegania i interpretacji przemian społecznych od co najmniej XVIII w. Zagrożeniem były zarówno hasła rewolucji, zwłaszcza postulat równości, jak też -dla wielu -wykształcanie się mieszczaństwa/burżuazji i zmiana ustrojów społecznych w Europie. Proces "unarodowienia" wyjątkowo sprzyjał etnicyzacji nie tylko tożsamości jednostek czy grup, lecz całych zjawisk społecznych. Wraz ze wzrostem nacjonalizmów europejskich od przełomu XIX i XX w., a szczególnie w latach I wojny światowej i później, w latach 30., pojawiło się w dyskursie publicznym mocno podkreślane domniemanie nielojalności obywateli wykluczonych z kategorii narodu, ze "wspólnoty wyobrażonej" (za Benedictem Andersonem) 3 oraz postrzeganie istnienia mniejszości w społeczeństwie w kategoriach nieprzezwyciężalnego konfliktu. W wersji polskiej wyżej wskazany konflikt miał zagrażać rodzimej kulturze i tożsamości,

The article presents the Eastern borderlands in the context of contemporary international
migration. In the first part, using the center-periphery dependency model and Pierre Bourdieu’s theory of capital types, I analyze the specificity of this region stemming from intense interactions between competing cultures and identities. This analysis helps to  understand how migration processes fit into the cultural landscape of the borderlands and what challenges and threats its inhabitants face.
The second part of the text is dedicated to the cultural security of the borderland. Here, I highlight the potential dissonance between the state’s perception of cultural security and how it is perceived by the borderlands’ residents. I argue that this discrepancy results from differing interpretations of cultural phenomena occurring in the borderlands and from the distinct values underlying national and local identities as well.

Relacje polsko-tureckie w okresie II wojny światowej stanowią temat w dalszym ciągu mało znany i nieprzebadany. Tekst ma za zadanie rzucić światło na ten okres, koncentrując się na tematyce polskich specjalistów, którzy pracowali w tureckim przemyśle podczas wojny. Najliczniejszą grupę stanowili inżynierowie lotnictwa, ale wbrew pojedynczym opracowaniom pojawiającym się w temacie, to jedynie niewielka część wszystkich ekspertów, którzy w tym czasie w Turcji znaleźli zatrudnienie. Z uwagi na to, że byli oni przydatni dla tureckiego przemysłu ich zatrudnienie następowało niejednokrotnie na preferencyjnych zasadach. Autorka stawia sobie za cel wyjaśnienie, jacy specjaliści przyjechali do Turcji? Czy wpłynęli na rozwój tureckiego przemysłu oraz jaka była ich łączność z okupowanym krajem? Öz II. Dünya Savaşı sırasında Polonya-Türkiye ilişkileri hâlâ az bilinen ve araştırılmamış bir konudur. Bu makalede, savaş döneminde Türk sanayisinde çalışan Polonyalı uzmanlara odaklanılarak bu döneme ışık tutulmaya çalışılmıştır. Bu mühendislerin en büyük grubunu havacılık alanındaki mühendisler oluşturuyordu, ancak bu konuda yapılan bireysel çalışmaların aksine, bu grup o dönemde Türkiye'de iş bulan uzmanların çok küçük bir kısmıydı. Türk sanayisine faydalı oldukları için çoğunlukla imtiyazlı şartlarla çalıştırılıyorlardı. Türkiye'ye ne tür uzmanların geldiğini anlatmayı amaçlıyor? Türk sanayisinin gelişmesine etki etmişler midir ve işgal altındaki ülkeyle bağlantıları neydi? gibi soruların cevabı bu çalışmada aranmaktadır. Słowa kluczowe Turcja • Polska • inżynierowie • II wojna światowa • lotnictwo Anahtar Kelimeler Türkiye • Polonya • mühendisler • II. Dünya Savaşı • havacılık Olszowska, Karolina Wanda. "Polscy specjaliści pracujący dla tureckiego przemysłu podczas II wojny światowej".

The organization of machine gun companies in a Polish infantry regiment during the mobilization of 1939. The article discusses in detail the logistical aspects of forming a subunit, its armament, and horse-drawn vehicles. Illustrations by Krzysztof Haładaj.

In 1 a caricature printed on Christmas Eve 1934 by the Warsaw daily Express Poranny, 2 a man stares surprised at a swarm of cockroaches surrounding a black box on a wall. The title reads: "A French infestation near the electric metre," a play on Francuz, a Polish word both for Frenchman and cockroach (then written without the capital letter). The caricature was part of a conflict between the city of Warsaw and the local power plant, owned by Compagnie d'Électricite de Varsovie, a joint-stock company based in Paris. 3 After sputtering on for a decade, the dispute became harsher as the Great Depression affected Poland. In 1934, a local court put the power plant under compulsory administration, defying an international arbiter. Two years later, the city took the company over, with talks continuing into 1939. The two dates, 1934 and 1936, also mark turning points in relations between the Polish government and two other companies: a French-owned textile producer Towarzystwo Zakładów Żyrardowskich S. A. (Żyrardów Works), 4

W historii polskich formacji granicznych 13 września 1945 r. jest datą mającą wymiar historyczny. W tym dniu bowiem, powołano do życia formację graniczną pod nazwą Wojska Ochrony Pogranicza (WOP). Formacja ta do końca grudnia 1945 r. przejęła od jednostek taktycznych Wojska Polskiego ochronę granic na zachodzie i południu, przystępując jednocześnie do działań mających na celu przejęcie ochrony nad dotychczas niestrzeżonymi granicami państwa na północnym-wschodzie i wschodzie oraz na wybrzeżu. Ochrona granic państwa w okresie czerwiec -grudzień 1945 r. przez taktyczne jednostki WP była bowiem rozwiązaniem doraźnym, wynikającym przede wszystkim z międzynarodowej sytuacji politycznej i stosunków politycznych z Czechosłowacją. Takiego stanu nie można było utrzymywać przez dłuższy okres, jako że jednostki wojskowe nie były przygotowane do pełnienia służby granicznej zarówno pod względem wyszkolenia specjalistycznego, jak i strukturalno-organizacyjnym. Ponadto zniknęły główne przesłanki tego stanu rzeczy, tj. racja stanu mająca zaakcentować polskie prawa do granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, jak też groźba zajęcia terenów w rejonie Głubczyc, Raciborza i Kotliny Kłodzkiej przez Czechosłowację w ramach programu tzw. "Czeskiego Śląska" 1 . Dodatkowym impulsem, mającym zmienić istniejący system ochrony granic, były działania zmierzające do reorganizacji sił zbrojnych, wynikające z konieczności przejścia z etatów wojennych na etaty okresu pokojowego. Kolejnym czynni-1

November 1936 saw the blockade of the University of Warsaw, an occupational strike organised by far-right students demanding the introduction of the so-called ‘ghetto benches’ for Jewish students. This article draws a social portrait of the ordinary participants in the blockade and analyses their motivations. I argue that the socialisation of youth into exemplary citizens of a modern nation-state created a fertile ground for far-right organisations and their demands. Moreover, the largest student association, the Fraternal Aid Society, became a space for self-organisation into extreme nationalist politics. Its leaders tapped into the positive motivations of youth, i.e. the search for a sense of belonging and the desire of individuals to fit into the normative order of the community. My examination of the blockade offers a unique insight into the academic background of the far-right and its means of political mobilisation.

Zu Beginn meiner Auseinandersetzung mit der Rezeption des Romans ("Kronika wypadków miłosnych") musste ich mit großer Verwunderung feststellen, dass im Prinzip alle bisherigen Interpretationen (ob direkt nach der Veröffentlichung des Romans oder erst vor Kurzem verfasst) eins übersehen: Dass es nämlich ein sehr polonozentristischer Roman ist, der Protagonist*innen anderer Nationalitäten nicht nur stereotyp, sondern schlichtweg in einem schlechten Licht und indirekt als in der Gesellschaft und im Sozialleben benachteiligt erscheinen lässt. Der vorliegende Beitrag zielt darauf ab, erstens, die ethnischen Verhältnisse im Wilnaer Gebiet anhand historischer Quellen kurz zu umreißen und zweitens, den in "Kronika wypadków miłosnych" auffindbaren Diskurs der Dominanz aufzuzeigen. Meine Perspektive ist hierbei den postcolonial studies verpflichtet, ohne dass ich es für notwendig halte, die dafür typischen Werkzeuge extensiv einsetzen zu müssen, um die im Roman enthaltene Hierarchie zu verdeutlichen. Drittens möchte ich eine Antwort auf die Frage versuchen, aus welchem Grund der Roman dermaßen polonozentristisch ist. Viertens schließlich wird zu zeigen sein, wie unzuverlässig Literatur als Wissensquelle ist, wofür der Einfluss des polnischen Literaturdiskurses6 auf die Rezeption der ‚Kresy‘ während der Volksrepublik Polen und darüber hinaus kurz geschildert werden soll.

Paweł Skubisz, Represje wobec żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, portal: przystanekhistoria.pl , 11 IV 2025 r.

Artykuł popularnonaukowy na temat represji sowieckich na żołnierzach Korpusu Ochrony Pogranicza dokonanych po wybuchu wojny polsko-sowieckiej z 17 września 1939 r. przez żołnierzy Armii Czerwonej, jaki w ramach zbrodni katyńskiej zorganizowanej przez funkcjonariuszy NKWD w kwietniu i maju 1940 r.

https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/114986,Represje-wobec-zolnierzy-Korpusu-Ochrony-Pogranicza.html

,Krater-jako-rodzaj-obiektu-archeologicznego-Archeolog-na-miej scu-katastrofy-bomb.html Avro Lancaster z Royal Air Force, styczeń 1944 r. (domena publiczna) ARTYKUŁ Krater jako rodzaj obiektu archeologicznego. Archeolog na miejscu katastrofy bombowca z okresu II wojny światowej OKRES HISTORYCZNY (1939-1945) II wojna światowa

The aim of the article is to point the circumstances of the creation of the modern childhood’s construct in the Kingdom of Poland at the beginning of the 20th century. The western psycho-logical and pedagogical theories’ reception and their impact on the development of the polish science of childhood will be pre-sented. The subject of the analyse is the measures in behalf of the popularisation of the new approach to the childhood in the family as well as institutionalisation of the educational processes. It was treated as the symptoms of the shift in social attitude to the child, characteristic of the modernity.

Spośród czasopism społeczno-kulturalnych korzystano z "Prawdy", "Tygodnika Ilustrowanego", "Przeglądu Tygodniowego", "Niwy", "Kłosów", "Złotego Rogu", a także znanej z konserwatyzmu i antysemityzmu "Roli". Szczególnie cennym periodykiem była "Kronika Rodzinna", na łamach której w dziale Silva Rerum, obok tekstów teoretycznych, regularnie podawano informacje o placówkach opiekuńczo-wychowawczych dla ubogich dorosłych i dzieci, zarówno warszawskich, jak i prowincjonalnych 29 . Bardzo wiele informacji o problemach ubogich i wykluczonych zamieszczano na łamach tygodników redagowanych przez postępową inteligencję -"Głosu" i "Ogniwa". Wykorzystano periodyki, stawiające sobie jednoznacznie za cel walkę z patologiami -"Przyszłość" i "Czystość". Analizą objęto pisma adresowane do kobiet -"Bluszcz", "Tygodnik Mód i Powieści", "Ster". Spośród czasopism społeczno-naukowych skorzystano z "Ateneum" i "Biblioteki Warszawskiej". Wiele cennych informacji znaleziono w periodykach wyznaniowych -"Zwiastunie Ewangelicznym" i "Przeglądzie Katolickim". Z gazet codziennych sięgnięto m.in. po "Kurier Warszawski", "Dziennik Łódzki", "Rozwój", "Gazetę Radomską", "Echa Płockie i Łomżyńskie", "Goniec Częstochowski" oraz tygodnik piotrkowski "Tydzień". Sięgnięto również do czasopism wydawanych na terenie zaboru pruskiego i austriackiego. Często publikowały one doniesienia na temat sytuacji w Królestwie i zamieszczały teksty autorstwa publicystów z Kongresówki. Dlatego wykorzystano m.in.

Celem artykułu jest przedstawienie aktywności i postaw młodzieży w życiu publicznym
Królestwa Polskiego podczas pierwszej wojny światowej. Podstawą źródłową jest
zbiór druków ulotnych publikowanych w tym okresie przez młodych wydawców, w tym organizacje
młodzieżowe. Niezależnie od preferencji politycznych wyrażały one przekonanie
o szczególnej misji pokolenia młodzieży dorastającego podczas wojny. Kontekst konfliktu
w wielu wypadkach uzasadniał silną obecność treści militarystycznych, a perspektywa budowania
państwowości – także treści narodowych, a niekiedy i nacjonalistycznych.

Celem artykułu jest syntetyzujące omówienie przemian ideału macierzyństwa na początku XX wieku, w warunkach przeobrażeń życia społecznego na ziemiach polskich u progu nowoczesności. Przedmiotem analizy są działania kobiet-ekspertek w zakresie pedagogiki i medycyny na rzecz upowszechniania wśród matek zaleceń nauki, mających służyć unowocześnieniu praktyk macierzyńskich. Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych, w tym metodę filologiczną, służącą analizie tekstów źródeł historycznych. W wyniku analizy określono formy i treści przedsięwzięć edukacyjnych. Ustalono, że najważniejszą rolę odgrywały odczyty, wykłady, prelekcje, publikacje w postaci poradników i artykułów w prasie społeczno-kulturalnej i kobiecej, działania edukacyjne realizowane przez lekarki w instytucjach opiekuńczych.

Recenzowana pozycja należy do jednej najciekawszych książek z zakresu nauk prawnych, które ukazały się w ostatnim czasie na rodzimym rynku wydawniczym. Jest to kolejne już studium o charakterze prawno-historycznym po opublikowanej w 2019 r. monografii habilitacyjnej 1 , które wyszło spod pióra Marka Tkaczuka, związanego od wielu lat ze szczecińskim ośrodkiem akademickim. Stanowi ono kontynuację autorskich zainteresowań badawczych, uzupełniając dotychczasowe cele i ustalenia w zakresie polskich instytucji skarbowych. Refleksje dotyczące monografii zacznijmy od tytułu, który jest skonstruowany syntetycznie, przez co jednoznacznie wskazuje na pole badawcze Autora. Użyty w liczbie mnogiej staropolski termin "posługi" jest zgodny z przyjętym w literaturze przedmiotu oznaczeniem ciężarów w postaci świadczeń osobistych i rzeczowych 2 . Niemniej zauważyć wypada, że współcześnie na oznaczenie tego rodzaju ciężarów używa się zazwyczaj terminu "powinności" lub po prostu określa się je jako ciężary publiczne czy świadczenia osobiste lub rzeczowe 3 . Zwracam na to uwagę, bowiem żaden przywołany przez Autora akt normatywny ogłoszony po 1918 r. nie zawiera w swoim tytule terminu "posługa". Dotyczy to co prawda również terminu "powinność" -często stosowanego zamiennie w literaturze, przy czym występuje on jednak jeszcze w prawodawstwie z okresu Kongresowego Królestwa Polskiego. Rzecz jasna, przyjęta przez Autora konwencja językowa jest jak najbardziej prawidłowa, zaś sięgnięcie do najstarszej używanej terminologii

The article discusses the history of material commemorations of Gabriel Narutowicz, the first president in independent Poland, assassinated in 1922 in an atmosphere of political turmoil and deep divides in the country. It shows moments when this memory surfaces and how it is used in changing contexts, as well as moments when it is suppressed as it does not connect with the mainstream public historical narrative. The latter is the case of the immediate years after Narutowicz’s death, and the times of the Polish People’s Republic, while the former relates to the time after the May Coup of 1926, after the post-1989 democratic transformation, and now, around the 100th anniversary of Narutowicz’s death. However, the history of building monuments in various moments in time has one aspect in common: a specific visual language of presenting the president, a clearly articulated image of him, reproduced in a majority of cases literally by enlarging  the iconic bust authored by Edward Witting (1922), or imitating its style. This matrix of memory imagined him as a brave, serious, concerned, and noble statesman  who devoted his life to democracy, tolerance, and national reconciliation.

Na łamach "Kwartalnika Historycznego" Jarosław Nikodem opublikował niedawno obszerną dyskusję1 z moimi pochodzącymi sprzed blisko 10 lat tezami na temat politycznych przygotowań do koronacji Przemyśla II2. Z różnych względów uważam, że głos ten nie może przejść bez odpowiedzi. Chodzi przede wszystkim o rangę dziejową dyskutowanego wydarzenia. Koronacja z 1295 r. stoi przecież u początków odnowionej państwowości polskiej, która trwała potem równe 700 lat. Zacznę od przypomnienia toku mojego rozumowania w dyskutowanym artykule. Jeżeli wedle zgodnego świadectwa kronik zbrasławskiej i oliwskiej istniała zgoda papieska na koronację Przemysła II, to trzeba wyjaśnić koleje jej zdobycia. Pierwsze ślady zabiegów o koronę dostrzegałem już w 1290 r. Z różnych względówktóre oczekują dopiero na zbadanie -sprawa nie została wtedy załatwio na. Na pewno nie przeprowadzono jej podczas długiego wakansu na Stoli cy Piotrowej (kwiecień 1292 -lipiec 1294) i chyba nie za apolitycznego pontyfikatu Celestyna V (lipiec-grudzień 1294), tak więc zostaje dopiero Bonifacy VIII (wybrany 24 XII 1294). Jeżeli sprawę udało się wtedy zała twić szybko, i to dość wyraźnie wbrew interesom polityki papieskiej, do myślać się trzeba zakulisowych działań, wspartych najpewniej przekup stwem. Kontrowersje J. Nikodema obracają się zasadniczo wokół dwóch zagadnień: 1) kiedy Przemysł II podjął starania o koronę królewską, oraz 2) czy koronacja odbyła się z pozwoleniem papieskim. Co do pierwszej kwestii: przedstawiałem pogląd, że z zabiegami o koro nę królewską wiązać należy już wypadki z jesieni 1290 r., kiedy Przemysł panujący wówczas na Wawelu wywiózł z Krakowa insygnia koronacyjne, sporządził sobie nową pieczęć, na której widnieje herb z ukoronowanym orłem, oraz zwołał do Gniezna wiec międzydzielnicowy połączony z syno dem biskupów polskiej prowincji kościelnej. Nie był to zresztą mój pomysł. Już Edmund Długopolski przyjmował, że wypadki te świadczą o podjęciu starań o koronę. J. Nikodem ma jednak wątpliwości. Jedne są bardziej, drugie mniej uzasadnione. Przede wszystkim nie sposób zgodzić się z jego

Artykuł powstał na podstawie dokumentów zgromadzonych w Archiwum Jugosławii oraz innych ważnych źródeł i literatury dotyczących pomocy wojskom jugosłowiańskim w trakcie wojny kwietniowej (niemieckiej agresji na Jugosławię w 1941 r.). Przedmiotem analizy jest ryzykowna próba przedarcia się do Jugosławii przez ZSRR, podjęta przez polskich pilotów, mechaników lotniczych i inżynierów, wcześniej walczących w wojnie zimowej po stronie Finlandii. Pokazane zostały także ich dalsze losy w okresie II wojny światowej, jak i ich krótkie biografie.

The year 1939 functions in Polish historiography as annus terribilis, i.e. primarily the moment when the Second World War began. This does not change the fact that before September 1939, Polish society, apart from the threat of con�lict, functioned within the framework of some everyday life. This text is about selected aspects of that everyday life.

Pochodzi z Albumu Pułku Saljańskiego (4aa779f2e905?page=27). Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie -elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji -bez zgody posiadacza praw autorskich.

In the late 1980s, Stefania Grodzieńska (1914-2010), a Polish Jewish cabaret artist and satirical writer, composed her first work of nonfiction on a wave of fury. Titled Urodził go Niebieski Ptak (The Bluebird Brought Him), her book began as a biography of the great Warsaw cabaret director Fryderyk Járosy, and evolved into a personal recollection of the Holocaust and World War II, when she and her husband, songwriter Jerzy Jurandot, became close friends with him. Grodzieńska explained that she felt compelled to write "the truth" about Járosy after she had seen an inaccurate portrayal of him in the film Miłość Ci Wszystko Wybaczy (Love Forgives Everything; 1981): "I was furious. My rage exploded when [the film showed] a humiliated Járosy walking into the Ghetto." 1 Like many interwar cabaret artists, Járosy disappeared during Warsaw's occupation, subsequently quit Poland, and was not permitted to return. That he should be slandered in absentia and posthumously was more than Grodzieńska was willing to bear. Yet "the truth" that Grodzieńska writes about Járosy is more broadly revealing. In foregrounding her Gentile professional idol, mentor, and beloved friend, she evokes a complicated portrait of her own, in parts spotlighted and elsewhere obscured. Grodzieńska explicitly seeks to restore Járosy to an ignorant Polish public, to bear witness to his consummate cabaret persona and his unseen artistry and bravery during the war. In the process, The Bluebird Brought Him underscores and validates Grodzieńska's artistic development and its uses-her cabaret identity-and minimizes her identity and humiliation as a Jew during the Holocaust. As she writes it, Grodzieńska's awed description of Járosy's direction and performance showed her how best to play a Jew or pass as a Gentile in wartime Poland. Grodzieńska's The Bluebird marks a serious departure from the writing she produced before and after its publication in 1988. In the postwar decades, when her career flourished, Grodzieńska presented herself as an attractive,

This article is an attempt to provide a comprehensive view on the history of hoplology in relation to the most popular type of weapon used in the old Polish-Lithuanian Commonwealth, the sabre. The research history addresses the issue of modern weapons, which is motivated by the emergence of various types of sabre at that time. Research on old weapons, inspired primarily by collectors, museologists and members of academia, traditionally uses a range of methods developed by history, art history, archaeology and art restoration. Such research can also enter the field of sociology and cultural studies, provided that we take into account the fact that weapons, sabres in particular, symbolized social standing. The variety of issues, which are generally confined to the above mentioned concepts, also translates into the historiographic sphere. Because of that, it may be surprising that Polish literature on historical weapons only dates back to the second half of the 19th century. However, collectors had shown interest in military items much earlier. The first part of the article presents the most important private collections of weapons from the end of the 18th century to the beginning of the 20th century, with particular focus on the almost entirely preserved collection of Izabela Czartoryska, who founded the first museum in Poland. This layout is the starting point for presenting academic interest in military items, divided into the pre- and post-war periods.

The memoirs ofRoman Wolańczyk (1918-1987) were written in the 1970s.
The publish part documents the author’s stay at the cadet training centre at the 4th Infantry regiment of the Polish Legions in Kielce, from September 1938 to July 1939. The memoirs describe the staff of officers and non-commissioned officers as well as daily life of recruits in the barracks in Bukówka and training sessions in Niwki Daleszyckie in the vicinity of Kielce. There are some critical remarks included. The author writes about poor equipment, obsolete training systems or mobbing. At the same time, he stresses the great spirit of war and patriotism
among the recruits.

W książce opisano dwunastu prezydentów Kielc rządzących między 1919 a 1950 r. Kim była owa dwunastka? Czy każdy nadawał się na to zaszczytne stanowisko? Kto miał na swoim koncie więcej sukcesów niż porażek, a kogo zmuszono do odejścia w niesławie? Pracę oparto na szerokiej bazie źródłowej opartej na materiałach z ponad dwudziestu archiwów, kilkudziesięciu tytułów prasowych oraz prawie dwustu artykułów i monografii.

היסטוריה קצרה של חסידות ברסלב

בקורס נעקוב אחר גלגולי של חסידות ברסלב מר' נחמן מברסלב עד לימינו
תוך שימת דגש על השינויים והתמורות שעברה חסידות זו
בתוך כך נקרא טקסטים מרכזיים, נציג כתבי יד עלומים
וננסה לעמוד על סוד הצלחתה של אותה חסידות מחוץ לגבולות האורתודוקסיה

פרופסור יונתן מאיר מלמד במחלקה למחשבת ישראל ע"ש גולדשטיין-גורן באוניברסיטת בן-גוריון בנגב וחבר האקדמיה הישראלית הלאומית למדעים. הוא מחברם של ספרים ומאמרים רבים על החסידות, ההשכלה והקבלה בעת החדשה.


שיעור ראשון
האור הנעלם: היסטוריה, שבחים וצנזורה

שיעור שני
חזיונותיו של ר' נחמן מברסלב

שיעור שלישי
ר' נתן מנמירוב וחסידות ברסלב במאה התשע עשרה

שיעור רביעי
הרנסנס של חסידות ברסלב בפולין

שיעור חמישי
חסידות ברסלב במחצית השניה של המאה העשרים

לצפייה בכל הסדרה
https://www.youtube.com/watch?v=s5nsbR1rscM&list=PLv2rnAORLiVDeZwq2XPrutCsOJ20l2KEk

Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza, wstęp i oprac. Paweł Skubisz, Warszawa 2010.

Publikacja przedstawia dziewięć opracowanych dokumentów, zdeponowanych aktualnie w Archiwum Straży granicznej w Szczecinie, a dotyczących zasad ochrony granicy II Rzeczpospolitej. Zbiór ten poprzedza merytoryczny wstęp na temat działalności KOP. Do najważniejszych opublikowanych dokumentów należy "Instrukcja służby KOP" z 1928 roku, która szczegółowo określała najważniejsze pojęcia, tj. granica i jej rodzaje, kordon sanitarny, znaki graniczne i oznaczenie granicy, pas neutralny, punkty przejściowe, czy drogi celne. Równocześnie w dokumencie przedstawione zostały zadania dla żołnierzy KOP pełniących służbę graniczną, w myśl których KOP ochraniał wschodnie rubieże Drugiej Rzeczpospolitej pod względem politycznym, celnym, bezpieczeństwa i wojskowym na linii z ZSRS, Litwą, Łotwą i na części granic z Niemcami oraz Rumunią. Na podstawie instrukcji służby z 1928 r. żołnierze Korpusu pełnili służbę w bezpośredniej bliskości linii granicznej. Zdecydowanie mniej uwagi poświęcając wewnętrznej części pasa granicznego. Zmieniło się to wraz z wprowadzaniem pierwszej istotnej poprawki w ramach  "Uzupełnienia instrukcji służby KOP" w 1937 roku, kiedy wprowadzono tzw. system patrolowo-wywiadowczy. Miało to duże znaczenie dla ograniczania w pasie przygranicznym i na Kresach Wschodnich II RP przemytu, dywersji, szpiegostwa, agitacji komunistycznej oraz nielegalnego przekraczania granicy. Wydatnie uskuteczniło działania żołnierzy KOP w terenie i o wiele lepiej zabezpieczało Polskę przed działalnością sowieckich i litewskich służb specjalnych.

W 2018 roku minęło 35 lat funkcjonowania European Association for Population Studies (EAPS). Powstanie tej organizacji datowane jest formalnie na 31 marca 1983 roku 1 , kiedy dokument powołania EAPS z siedzibą w Hadze podpisali prof. Guillaume Wunsch i prof. Dirk J. van de Kaa. Powołanie EAPS poprzedzone było wysiłkami wielu znanych demografów z obu stron żelaznej kurtyny dzielącej wówczas Europę, którzy pragnęli, by europejskie środowisko demograficzne było reprezentowane przez silną organizację integrującą naukowców w działaniach na rzecz rozwoju demografii i badań ludnościowych, upowszechnianiu ich wyników, wspólnego określania kluczowych kwestii dotyczących perspektyw demograficznych kontynentu oraz kierunków polityki dotyczącej ludności. Poprzednikiem EAPS było European Centre for Population Studies (ECPS) założone w Paryżu w 1953 roku. W 1968 roku organizacja ta została przeniesiona do Hagi. Stopniowo wśród jej kierownictwa rosło przeświadczenie, że ECPS wymaga wsparcia instytucjonalnego i logistycznego. Oczekiwano, że powstały w 1970 roku Netherlands Interdisciplinary Demographic Institute (NIDI) udzieli takiej pomocy. Dr Günther Beyer, sekretarz generalny ECPS, będący także członkiem rady NIDI, przekonywał do tego prof. Dirka J. van de Kaa, dyrektora NIDI. Prof. van de Kaa 1

Felieton poświęcony jest jednej z wad Polaków: oto nie znoszą oni, gdy ktoś z nich odnosi sukces. Sam tego doświadczyłem bardzo boleśnie, ale opisuje przypadek przedwojennego premiera Władysława Grabskiego, który przeprowadzał w latach 1923 - 1925 reformy gospodarcze. Te jego działania sprawiły, że mimo niesprzyjających okoliczności udało się uratować polską gospodarkę. Ale rodacy odpłacili mu w typowy sposób: obalili jego rząd. Jak wspomniałem - mam podobne doświadczenia osobiste, oczywiście na mniejszą skalę.

This article answers the question of how expert discourses on sexuality, family planning, and marriage functioned in the local press of interwar Tarnów. By analyzing selected press titles from 1918-1939, the author explores the intersection of expert knowledge, gender norms, and religious influence in shaping public opinion. The study sheds light on the role of medium-sized cities in the circulation of modern ideas in interwar Poland.

Artykuł przedstawia wieloaspektowy udział 76. Lidzkiego Pułku Piechoty  im. Ludwika Narbutt a w życiu lokalnej społeczności Grodna i regionu w latach 1922–1939. Opisany został wpływ działalności omawianej jednostki wojskowej na takie rzeczy, jak: kultura, pamięć historyczna, sport, charytatywność czy bezpieczeństwo

T he Battle of Ogóły took place on 8 July 1945, between the 1st Prague Infantry Regiment of the Polish “People’s” Army and a group of anti-communist partisan units from the Białystok region, codenamed “Piotrków”. It was the largest such engagement in the Białystok region and one of the largest during the anti-communist uprising in Poland. Despite surprising the partisans in their own camp and having a significant numerical advantage, the communist forces failed to destroy the “Piotrków” Group. This article analyses the causes, course, and consequences of the battle, based on numerous preserved participant accounts, supplemented by archival materials deposited in the Central Military Archives and the archives of the Institute of National Remembrance.

Reakcja obozu narodowego na obchody "czerwonego dnia"... Reakcja obozu narodowego na obchody "czerwonego dnia" 1 sierpnia 1929 roku na podstawie prasy Obóz narodowy był tą siłą ideowo-polityczną, która konsekwentnie walczyła z komunizmem i jego wpływami w międzywojennej Polsce. "Czerwony dzień" 1 , obchodzony przez komunistów 1 sierpnia, w tym wypadku staje się pretekstem do ukazania reakcji narodowców na aktywność elementów wywrotowych w Polsce. Termin "reakcja" odnosi się do takich działań jak: informowanie społeczeństwa o potencjalnym zagrożeniu, rozpoznawanie jego skali czy też przekazywanie zaleceń, jak reagować na agitację komunistyczną. Bardzo istotnym zagadnieniem w tym kontekście jest również stan wiedzy narodowych demokratów na temat bieżącej działalności Komunistycznej Partii Polski (KPP) i jej sytuacji wewnętrznej. Źródłami wykorzystanymi do przedstawienia stanowiska obozu narodowego są trzy dzienniki: "Gazeta Warszawska" 2 -centralny organ prasowy obozu narodowego, "Kurier Poznański" 3 -wychodzący w najsilniejszym ośrodku prasowym Narodowej Demokracji, czyli w Poznaniu, oraz "Słowo Pomorskie" 4 ukazujące się w Toruniu. Zdecydowano się na takie zestawienie, gdyż były to pisma o stosunkowo dużym nakładzie, które w znaczący sposób wpływały na kształt opinii publicznej, a na ich łamach pisało wielu znamienitych publicystów. Co warte podkreślenia, były to także gazety związane ze Stronnictwem Narodowym -największym wówczas ugrupowaniem obozu narodowego, powstałym w 1928 r. w miejsce Związku Ludowo-Narodowego 5 . Ponadto w niniejszym artykule wykorzystano także wydawnictwa źródłowe. Do przed-1 Dzień ten był różnie nazywany. Funkcjonowały takie określenia, jak: "dzień antywojenny" czy też "akcja antymilitarystyczna". W dokumentach proweniencji komunistycznej pisano także o obchodach "czerwonego międzynarodowego dnia walki przeciw wojnie imperialistycznej". W artykule przyjęto jednak wersję "czerwony dzień", stosowaną także przez obóz narodowy.

Mogłoby się wydawać, że na temat przedwojennej Gdyni napisano już wszystko. Tak jednak nie jest, o czym świadczy najnowsza książka Jarosława Drozda poświęcona uroczystościom o charakterze państwowym związanym z morzem, zwanym kolejno Świętem Morza, Tygodniem Morza i Dniami Morza, których główne obchody odbywały się cyklicznie od 1932 r. w Gdyni. Kwestie te były już w przeszłości naświetlane, jednak zazwyczaj albo przy okazji innych zagadnień związanych z morskimi sprawami Drugiej Rzeczypospolitej, albo w sposób popularyzatorski czy wręcz publicystyczny 1 . We współczesnej historiografii brakowało naukowej monografii, która w sposób kompleksowy omawiałaby tamte wydarzenia, zwłaszcza że miały one duże znaczenie dla ówczesnych władz państwowych i społeczeństwa. Autor, będąc pracownikiem Uniwersytetu Gdańskiego i Archiwum Państwowego w Gdańsku Oddziału w Gdyni, dał się już poznać jako doświadczony badacz przedwojennych dziejów Gdyni. W 2007 r. ukazała się książka na podstawie jego pracy doktorskiej, poświęcona społeczności żydowskiej w przedwojennej Gdyni 2 . Później publikował swoje badania na łamach m. in. "Nautologii" czy "Rocznika Gdyńskiego". Historyk ten ma też już pewien dorobek na polu edycji źródeł dotyczących międzywojennej historii tego miasta. Mam na myśli publikację raportów sytuacyjnych Starosty Grodzkiego i Komisarza Rządu w Gdyni 3 . Jest więc to badacz dobrze zorientowany w tej problematyce. Recenzowana książka składa się kolejno ze: wstępu, dziewięciu rozdziałów (w tytułach pierwszych ośmiu wykorzystano oficjalne hasła kolejnych obchodów), zakończenia, obszernego aneksu (zawierającego przytoczone w całości przemówienia podczas poszczególnych uroczystości), wykazu skrótów, bibliografii, indeksu osobowego i fotografii.

Выкарыстанне геаінфармацыйных сістэм пры даследаванні структуры фінальнапалеалітычных паселішчаў (на прыкладзе помнікаў Кавальцы 1 і Кавальцы 2 (Гродзенскі раён))
/ А. Д. Гаршкоў // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы. Сер. 1, Гісторыя і археалогія. Філасофія. Паліталогія. – 2024. – Т. 16. – № 1. – С. 67-74.

Dorothy Day (1897-1980), the co-founder and central figure of the Catholic Worker movement, and current candidate for sainthood, visited Poland, the USSR, and other countries in the Soviet bloc for three weeks in summer 1971. In her youth, she had associated with communist and left-wing causes in the United States, and retained a radical political outlook derived from her understanding of the true interpretation of Christianity. Her intent in visiting Eastern Europe was to satisfy a lifelong fascination with Russian culture and to explore religious conditions behind the Iron Curtain. Although Poland was a secondary destination, she found its capital unexpectedly charming and moving. In Moscow, she irritated her Soviet hosts with open statements of admiration for the banned writer Aleksandr Solzhenitsyn. The article is based largely on Day's own writings and materials in her archival papers at Marquette University.