Filozofia Umysłu

Niniejszy esej analizuje problem definicji świadomości, podkreślając jej złożoność oraz nieuchronną wielowymiarowość. Autor odrzuca redukcjonistyczne podejścia, w których świadomość jest sprowadzana do pojedynczego procesu fizjologicznego lub algorytmicznego, wskazując na konieczność traktowania jej jako zjawiska emergentnego, fraktalnego i powiązanego z całym układem rzeczywistości. Tekst podważa dominujące w świecie akademickim modele, krytykując ich hermetyczny język i sztuczne schematy, które utrudniają realne zrozumienie tematu. Proponowana perspektywa zakłada, że świadomość jest siecią dynamicznych powiązań, której granice nie są ostre, a definicja – w pełni zamknięta – może być niemożliwa. Esej łączy logikę, obserwację oraz intuicję, stanowiąc alternatywę dla typowych opracowań teoretycznych.

Książka zgodnie z tytułem omawia różne techniki, które mogą służyć pomocą oraz zwiększać bezpieczeństwo osoby niepełnosprawnej, często samotnej. Rozważane są systemy wykorzystujące mimikę twarzy, sensory elektrycznej aktywności mózgu, sensory akcelerometryczne, sensory optyczne i wizyjne, sensory komunikacji migowej i sieci sensoryczne. Rozważana jest także warstwowa architektura systemu nadzorowania oraz problemy społeczne związane z problemem niedoboru opiekunów wynikającym ze struktury demograficznej.

Charakterystyczna asymetria w przypisywaniu intencjonalności, która jest znana jako the side-effect effect, oraz tzw. problem Butlera są tłumaczone wpływem względów moralnych na sądy o intencjonalności działania. W komentarzu do tej dyskusji zwrócona zostaje uwaga na alternatywne rozwiązanie. Wskazuje ono na znaczenie pojęcia sprawstwa moralnego oraz możliwość istnienia dwóch rodzajów porządków normatywnych, tj. moralnego i poza-moralnego. Charakteryzują się one odmiennymi warunkami dla stosowania pojęcia "działania intencjonalnego". W sytuacjach, w których pojawiają się skutki negatywne, następuje "normatywne napięcie" pomiędzy oboma rodzajami normatywności. Dlatego istotną rolę w sądach o intencjonalności działania mogą odgrywać kompetencje normatywne, które odpowiadałyby za rozróżnianie porządków normatywnych. Słowa kluczowe: działanie intencjonalne, wpływ moralny, efekt efektu ubocznego, efekt Knobe'a, problem Butlera, Joshua Knobe, Ronald Butler, normatywność, kompetencje normatywne, porządki normatywne. Od wielu lat w filozofii działania próbuje się rozstrzygnąć pewien rodzaj trudności związany z potocznym stosowaniem pojęcia działania intencjonalnego 1 . Jako jeden z pierwszych wskazał na niego Gilbert Harman , który zwrócił uwagę na intrygującą asymetrię. Dotyczy ona przypisywania intencjonalności wywołania skutku, który spowodowany był działaniem przypadkowym 2 . Szerzej zagadnieniem tym zajął się Ronald J. Butler (Butler, 1 Termin "działanie intencjonalne" jest bliższe etymologicznie angielskiemu zwrotowi "intentional action", jednak w polskim języku potocznym częściej stosuje się termin "zrobić umyślnie". 2 "Jeśli Brown w trakcie zwykłej gry w kości liczy na to, że wyrzuci szóstkę, i zrobi to, nie mówimy, że wyrzucił szóstkę intencjonalnie. Jeśli jednak Brown wkłada jeden nabój do pistoletu o sześciu

D r o g a w k i e r u n k u z m i a n y "Zdaję sobie sprawę, że mój ton może być czasami odbierany jako stanowczy. Pragnę jednak zapewnić, że nie jest moją intencją bezpodstawne krytykowanie czy umniejszanie kogokolwiek. Moje słowa wynikają z głębokiego zaniepokojenia obecną sytuacją i działaniami niektórych instytucji, a ich celem jest przede wszystkim sprowokowanie do refleksji oraz zainicjowanie potrzebnych działań. Wyrażam troskę o dobro naszego społeczeństwa i z góry przepraszam, jeśli forma mojej wypowiedzi wywołała jakiekolwiek negatywne odczucia." Zawarte tu przemyślenia są owocem moich osobistych doświadczeń duchowych. "Intuicyjna argumentacja" to moja autorska, spekulatywna hipoteza na temat drogi do oświecenia oraz spotkania z Bogiem. S t r o n a 2 | 271 Doświadczenie bliskie śmierci "NDE" Doświadczenia bliskie śmierci, znane jako NDE, to zjawisko, które zawsze fascynowało i inspirowało ludzi. Są to intensywne doświadczenia, które niektóre osoby mają podczas sytuacji zagrożenia życia, takich jak, zatrzymanie akcji serca, poważne urazy lub choroby. Często te zjawisko opisuje się jako podróż poza ciało, przez tunel, do innego świata lub wymiaru do innej rzeczywistości. Osoby, mające takie doświadczenia, często mówią o spotkaniu się z istotami duchowymi, zmarłymi krewnymi, boskimi istotami lub zwykłymi ludźmi. Często doświadczają uczucia pokoju, miłości i radości, które są tak intensywne, że trudno je opisać słowami. To zjawisko może mieć głęboki wpływ na życie osób, które je doświadczyły. Wiele osób mówi, że zmieniło to ich sposób interpretowania rzeczywistości, śmierci, wpłynęła na ich wartości oraz cel życia. Niektórzy twierdzą, że stało się dla nich jasne, że życie ma sens, że jest coś poza fizycznym światem a sama śmierć nie jest końcem naszej podróży, że świat jest bardziej złożonym . Doświadczenia bliskie śmierci są fascynujące nie tylko dla osób, które je doświadczyły, ale także dla naukowców i filozofów. Wprowadzają one pytania o naturę świadomości, relację między umysłem a ciałem, naturę rzeczywistości. Czy istnieje życie po śmierci? D r o g a w k i e r u n k u z m i a n y Bartosz Kaczmarski S t r o n a 3 | 271 Czy istnieje inny wymiar lub świat, poza tym, który znamy? Czy doświadczenia te dostarczają dowodów na istnienie Boga lub życia po śmierci? Czy są one autentycznymi doświadczeniami duchowymi, czy mogą być wyjaśnione w inny sposób? Te niesamowite zjawiska są również ważne w kontekście filozofii oraz religii, jest również wyzwaniem dla nauki. Pomimo wielu badań, NDE nadal są słabo zrozumiane. Czy nauka kiedykolwiek będzie w stanie w pełni wyjaśnić te zjawiska, czy może są one poza jej zasięgiem? Podsumowując, NDE są bogatym źródłem pytań i dyskusji dla filozofii. Mogą one prowadzić do głębokich refleksji na temat natury rzeczywistości, świadomości, religii, nauki, wartości i sensu życia. Są one fascynującym zjawiskiem, które zasługuje na dalsze badania i refleksje. "NDE" w kontekście filozofii. W sercu starożytnej Grecji, w VI wieku p.n.e., Wielcy myśliciele, tacy jak Sokrates, Platon i Arystoteles, zaczęli zadawać pytania o naturę rzeczywistości, świadomości, etyki i estetyki. Ich słowa i myśli przetrwały wieki, wpływając na nasze zrozumienie świata do dziś. Wśród tych starożytnych tekstów znajduje się opowieść, która przypomina doświadczenia bliskie śmierci (NDE), które znamy dzisiaj. W swoim dziele "Państwo", Platon opisuje "Mit o Erze", historię żołnierza, Zawarte tu przemyślenia są owocem moich osobistych doświadczeń duchowych. "Intuicyjna argumentacja" to moja autorska, spekulatywna hipoteza na temat drogi do oświecenia oraz spotkania z Bogiem. S t r o n a 4 | 271 który umiera na polu bitwy, ale wraca do życia, aby opowiedzieć o swojej podróży do zaświatów. "Mit o Erze" to opowieść, która kończy "Państwo" Platona. Opowiada historię żołnierza o imieniu Er, który umiera na polu bitwy, ale wraca do życia, aby opowiedzieć o swojej podróży do zaświatów. Er, syn Armeniosa z Pamfilii, ginie w bitwie. Kiedy ciała poległych są zbierane, dziesięć dni po jego śmierci, ciało Era pozostaje nienaruszone. Dwa dni później, ożywa na swoim stosie pogrzebowym i opowiada innym o swojej podróży do innego świata. Er opisuje, jak wraz z wieloma innymi duszami trafia do miejsca, które ma cztery otwory -dwa prowadzące do nieba i dwa prowadzące do ziemi. Sędziowie siedzą między tymi otworami i kierują dusze, które ścieżką mają podążać: dobre dusze są kierowane do nieba, a niemoralne dusze są kierowane w dół. Er opisuje zaświaty, gdzie sprawiedliwi są nagradzani, a niegodziwi są karani. Dusze są następnie odradzane w nowym ciele i nowym życiu, a nowe życie, które wybierają, odzwierciedla to, jak żyli w poprzednim życiu i stan ich duszy w momencie śmierci. Ta starożytna grecka opowieść zawiera wiele elementów, które są charakterystyczne dla współczesnych relacji z NDE, takich jak podróż przez tunel, spotkanie z zmarłymi i wizja innego świata. Sugeruje to, że takie doświadczenia są częścią ludzkiego doświadczenia od tysięcy lat. "Mit o Erze" Platona jest fascynującą opowieścią, która dostarcza cennych wglądów do dyskusji na temat natury rzeczywistości, świadomości i życia po śmierci. Podobnie jak współczesne relacje z NDE, Er opisuje podróż przez tunel, spotkanie z zmarłymi i wizję innego świata. Te elementy, które są tak charakterystyczne dla NDE, są obecne w tej starożytnej greckiej opowieści, sugerując, że takie doświadczenia są częścią ludzkiego doświadczenia od tysięcy lat. D r o g a w k i e r u n k u z m i a n y Bartosz Kaczmarski S t r o n a 5 | 271 Dziś, te starożytne teksty i współczesne relacje z NDE służą jako punkt wyjścia do głębokich filozoficznych rozważań. Czy świadomość może istnieć niezależnie od ciała? Czy istnieje życie po śmierci? Czy istnieje inny wymiar lub świat, poza tym, który znamy? Te pytania, które były ważne dla starożytnych Greków, są nadal ważne dla nas dzisiaj. Zawarte tu przemyślenia są owocem moich osobistych doświadczeń duchowych. "Intuicyjna argumentacja" to moja autorska, spekulatywna hipoteza na temat drogi do oświecenia oraz spotkania z Bogiem. S t r o n a 6 | 271 kiedykolwiek będzie w stanie w pełni wyjaśnić NDE, czy są one poza jej zasięgiem? 4. Etyka i wartości Wiele osób, które doświadczyło NDE, informuje o głębokich zmianach w swoim życiu, takich jak większa empatia, mniejsze przywiązanie do materialnych dóbr, czy silniejsze poczucie celu. To prowadzi do pytań o naturę wartości i dobra życia. Czy te zmiany pokazują, co naprawdę jest ważne w życiu? Czy doświadczenia takie jak NDE mogą dostarczyć nam cennych lekcji o tym, jak powinniśmy żyć? NDE są bogatym źródłem pytań i dyskusji dla filozofii. Mogą one prowadzić do głębokich refleksji na temat natury rzeczywistości, świadomości, religii, nauki, wartości i sensu życia. Można rozważać, że NDE są pewnego rodzaju luką, której nie potrafimy wyjaśnić, nauka często materialistyczna, skupia się więc na tym jak wyjaśnić dane zjawiska w sposób nie do końca obiektywny, nie skupiając się na subiektywnych doświadczeniach, których naturę zawsze chce tłumaczyć trywialnym odwoływaniem się do halucynacji, lecz czy to na pewno poprawne podejście? Jeśli się zastanowimy, możemy dojść do wniosku, że obiektywna rzeczywistość, którą tak skrupulatnie badamy, niekoniecznie musi być obiektywnie prawdziwa. Można podważyć materialistyczne podejście, jedynie nauką, gdy dochodzimy do wniosku, obserwując dualizm korpuskularno-falowy. Jeśli akt pomiaru fotonu, może wpływać na wynik pomiaru, mam w głowie jedno pytanie, czy przypadkiem w ten sposób nie podważamy obiektywnego charakteru naszej rzeczywistości? D r o g a w k i e r u n k u z m i a n y Bartosz Kaczmarski S t r o n a 7 | 271 Jeśli obserwator wpływa na cząstki elementarne, to możemy dojść od wniosku, że nie jesteśmy pewni obiektywnej natury tego co obserwujemy. Gdyż to logicznie wynika, jeśli obserwator wpływa na akt pomiaru, to oznacza, że na cząstki elementarne, (które po części tworzą nasz świat) wpływa obserwator. Tak jakby rzeczywistość, wybierała pozycję względem obserwatora, dochodzi więc do logicznej konkluzji, czy to nie obserwator tworzy rzeczywistość? Czemu więc, gdy nie jesteśmy pewni, że nasza rzeczywistość jest obiektywna, to czy nie wywołuje to pytania, czy nie powinniśmy w takim razie badać również subiektywnych doświadczeń w sposób przybliżony do obiektywnego? Czy ignorując całkowicie subiektywne doświadczenia obserwatora, nie mamy do czynienia z ignorancją? Jak najbardziej, "ignorancja" bowiem, jest wszechobecna, lecz jest tłumaczona materialistycznymi pobudkami ludzi za to odpowiedzialnych, zupełni inaczej interpretowana. Obiektywizm, dotyczy bowiem nawet subiektywnych doświadczeń, które w sposób najbardziej przybliżony do obiektywnych faktów, można badać, oraz wyciągać na tej podstawie odpowiednie wnioski, bez badania, nie będziemy mieli danych, bez danych, nie możemy dojść do żadnych wniosków, więc dochodzę do momentu w którym, moje subiektywne doświadczenia tu opisane, w najbardziej obiektywny sposób, opierając się na faktach, które miały miejsce w moim życiu, (przynajmniej za takie są przeze mnie odbierane, niezależnie od natury tych zjawisk, nawet jeśli będziemy interpretować je w kategoriach halucynacji, to nie będę w stanie stwierdzić, że takie doświadczenia nie miały miejsca) będziemy mogli małymi kroczkami dojść do pewnych konkluzji, lecz tu owe wynikające w dużej mierze z analitycznego i intuicyjnego podejścia w mojej książce, nie zawsze są w pełni weryfikowalne, więc to jak najbardziej subiektywny światopogląd, poparty obiektywnie opisanymi wydarzeniami z mojego życia. Zawarte tu przemyślenia są owocem moich osobistych doświadczeń duchowych. "Intuicyjna argumentacja" to moja autorska, spekulatywna hipoteza na temat drogi do oświecenia oraz spotkania z Bogiem. Gdy człowiek nie ma pewności czy rzeczywistość jest obiektywna, nie możemy odrzucać nawet subiektywnych danych. Proszę więc podchodzić do moich wniosków tu wysuniętych, w sposób, który można nazwać...

The paper recapitulates the discussion pursued at the Kraków Circle seminars, prompted by the first paper in this volume. The author engages in a dialogue with the authors of other papers published herein and develops his initial argumentation. At the same time, he indicates his preferred direction of subsequent debates within the Kraków Circle.

The article focuses on types of social knowledge. Apart from analytic and systemic thinking, understanding of social beings requires modular thinking, which involves primarily a new interpretation of social reality. To recognize the existence of several types of social knowledge is tantamount to rejecting the concept of determinism in the operation of the social world. If we renounce determinism in favour of probabilism or contingency, i.e. an indispensable necessity, we admit, in principle, that there may exist a series of situations (states), which are not random and which open up a range of entirely new possibilities.

piotr przybySz wIęcej nIż "trudny probLem śwIadomoścI": o możLIwoścI powStanIa śwIadomej Sztucznej InteLIgencjI abStraCt. piotr przybysz, Więcej niż "trudny problem świadomości": o możliwości powstania świadomej sztucznej inteligencji [more than the "hard problem of consciousness": on the possibility of creating conscious artificial intelligence] edited by

Speciesism, understood as "the bias or biased favoring of members of one's own species at the expense of others," is a widely discussed phenomenon, considered in the field of philosophy. This type of prejudice is rooted by the cognitive processes that shape people's thinking about themselves and other animals. Over the years, social beliefs have found their support in scientific considerations. Currently, the claim of human uniqueness in the discussion of cognitive processes is not as widely supported as it used to be. The aim of this article is to identify the manifestations of this phenomenon in the history of research on the theory of mind in non-human animals and, more importantly, to identify cognitive biases that contribute to the adoption of careless and, as we will see in later chapters, often false interpretations of empirical research.

Niezwykła podróż po tajemniczym świecie ludzkiego umysłu! Czy dusza istnieje? Czy nasz mózg to nic innego jak biologiczny komputer? Czy roboty kiedykolwiek będą mogły być świadome? Jacek Jarocki, badacz i popularyzator, wraz z czytelnikiem przemierza zawiłe ścieżki jednej z najbardziej fascynujących dyscyplin naukowych – filozofii umysłu. W niezwykle przystępny sposób omawia skomplikowane teorie filozoficzne, nawiązując zarówno do klasyków filozofii, jak i współczesnych badaczy. Gdzie jest mój umysł? to doskonała publikacja nie tylko dla studentów czy pasjonatów filozofii, ale również dla wszystkich, którzy chcą zgłębić tajniki wiedzy na temat czegoś tak bliskiego, a jednocześnie tak zagadkowego jak ludzki umysł.

W artykule prezentuję zmiany, jakie analityczna filozofia umysłu przeszła przez cały wiek XX, a także konsekwencje, jakie jej przekształcenia mają dla najnowszych debat. Argumentuję, iż na przestrzeni ubiegłego stulecia nurt analityczny porzucił postawę antymetafizyczną i zaakceptował – kompromisowy w świetle głównych założeń programu analitycznego – materializm. Ten ostatni znalazła się jednak pod koniec ubiegłego stulecia w kryzysie, którego próby zażegnania doprowadziły do istotnych zmian w obszarze najnowszych dociekań nad umysłem. Obserwacja obecnych tendencji pozwala wysnuć przypuszczenia co do kształtu analitycznej filozofii umysłu w kolejnych dekadach.

"The Modern Implementation of Synchronous Microcolumn Triggering" introduces a revolutionary approach to designing information processing systems inspired by biological mechanisms observed in the brain's cortex. At the core of this concept is the synchronous triggering of microcolumns, based on dynamic interactions between the brain cortex and subcortical structures. In this work, the author explores how the biological foundations of microcolumn operation can be translated into the field of computer science, aiming to create an efficient and flexible information processing system. The concept involves representing microcolumn subnetworks as dynamic processing units capable of adaptation and learning. Highlighting the modernity of the implementation, the paper analyzes how synchronous microcolumn triggering can revolutionize practical aspects of information processing, including speed, energy efficiency, and the ability to adapt to changing conditions. The author also presents perspectives for further development and challenges that may accompany the implementation of this innovative concept. As a result, "The Modern Implementation of Synchronous Microcolumn Triggering" constitutes a significant contribution to the field of artificial intelligence, bridging the gap between brain biology and advanced computer solutions. This work opens doors to new possibilities in designing information processing systems, inspired by the remarkable effectiveness of biological neural mechanisms.

STRESZCZENIE: Wstęp. Sprawność psychomotoryczna oraz funkcjonowanie poznawcze są tymi czynnikami, które pełnią istotną rolę w procesie diagnostycznym pilotów. Mają one nie tylko znaczenia w przygotowaniu się do lotów, ale również definiują możliwości wprowadzania planów działania w zachowanie. Cel pracy. Celem pracy była ocena zależności między poziomem koordynacji wzrokowo-ruchowej a inteligencją płynną. Badani i metoda. W badaniu wzięło udział 560 kandydatów na pilotów. Zastosowano test koordynacji sensomotorycznej SMK, charakteryzujący się stałym poziomem trudności dla całego zadania oraz Test Matryc Ravena w wersji dla Zaawansowanych. Wyniki. Dane analiz wskazują na istotny główny wynik kolejności pomiaru koordynacji sensomotorycznej (F (1,829, 574,337) = 1931,699, p<0,001, η 2 =0,86) oraz istotny wpływ interakcji między kolejnością pomiaru a poziomem inteligencji płynnej (F (1.829,574.337) = 26,470, p<0,001, η 2 =0,078). Osoby z wyższym poziomem inteligencji płynnej uzyskują istotnie lepsze wyniki w początkowej (t (283.116) =-6,751, p<0,001, d Co-hena=0,77), środkowej (t (282,272) =-4,777, p<0,001, d Cohena=0,54) oraz końcowej fazie zadania sensomotorycznego (t (314) =-6,200, p<0,001, d Cohe-na=0,7), choć siła tych wyników jest zróżnicowana. Wnioski. Inteligencja płynna pełni nie tylko istotną rolę w szybkości i dokładności reakcji motorycznych, ale także jest istotna z punktu widzenia przebiegu funkcji motorycznych w czasie. Czynnik ten może mieć znaczenie dla tempa automatyzacji czynności operatorskich.

K siążkę tę kieruję do osób zainteresowanych kognitywistyką lub filozofią kognitywistyki, ale zainteresowanych nie bezkrytycznie. Jeżeli ktoś postrzega badania nad poznaniem jako obszar spektakularnych odkryć empirycznych, kumulujących się sukcesów i rosnącej zgody między dyscyplinami, gdzie najważniejsze elementy prawie już są do siebie dopasowane -może się rozczarować. Jeśli natomiast kogoś interesują dynamika, zmienność i punkty sporne kognitywistyki -tutaj może częściowo zaspokoić czy nawet wzmóc swoją ciekawość. Nie znaczy to jednak, że praca ta nie ma waloru systematycznego opracowania ważnych ustaleń badawczych. Myślę, że pod tym względem uzupełnia ona publikacje podręcznikowe. Tym bardziej, że łatwo będzie rozróżnić między moimi pomysłami a przeglądem cudzych badań -między innymi dzięki temu, że wypowiadam się w tej książce w pierwszej osobie. Taka relacja językowa ma również inną zaletę: buduje pewną zażyłość (bez pobłażliwości) z autorem, mimo że nie jest to praca popularnonaukowa. Wreszcie: istotnym walorem tej książki może być to, że napisana jest w języku polskim. Czy warto adeptom kognitywistyki proponować literaturę w języku narodowym? Oczywiście, że tak, dopóki w tym języku myślimy, rozmawiamy i prowadzimy zajęcia. Czytanie polskojęzycznej klasyki absolutnie tutaj nie wystarczy. Zwłaszcza, że zaniedbania w tym względzie już dają o sobie znać, od nieumiejętności dyskutowania nad anglojęzycznymi tekstami na zajęciach akademickich po niską komunikatywność referatów konferencyjnych i wykładów, a nawet materiałów dydaktycznych. Moim podstawowym pytaniem badawczym -wykraczającym daleko poza ramy tej książki -jest pytanie o to, jakie są związki między procesami I believe that cultural practices are a key component of human cognition. Edwin Hutchins (pages.ucsd.edu/~ehutchins) Sytuacja ma rację. Miron Białoszewski (1965, s. 8) Czytajmy przedmowy! polskiego rozwiązań dla liczby mnogiej, które nie są wątpliwe językowo czy uciążliwe czytelniczo. A więc rozwiązań innych niż nieustanne odmienianie przez dwa rodzaje, co zresztą koliduje z polityką uwzględniania osób transpłciowych, nadużywanie słowa "osoby", czy też nieustanne próby akrobacji w budowaniu zdań tak, by uniknąć nazwania podmiotu po imieniu. Wiem, że trochę rozczarowuję tutaj pewne grupy czytelnicze -ale w tak długiej formie wypowiedzi jak książka nie byłem w stanie zrobić więcej i uniknąć sztuczności. Co jakiś czas więc zestawiam formy męskie i żeńskie, dobieram przykłady raz jednego, raz drugiego rodzaju, używam też określeń neutralnych i form nieosobowych. Chciałbym tutaj również podziękować za istotny, różnorodny i nie zawsze oczywisty wpływ na moją drogę badawczą -bez tytułowania i w kolejności alfabetycznej

Problem psychofizyczny, znany jako "body-mind problem" od dawna nie jest rozwiązany. Jak umysł wpływa na ciało (mózg), a jak mózg wpływa na umysł? Stanowisko monistyczne głosi, że nie istnieje nic poza mózgiem, więc problem psychofizyczny jest problemem pozornym i samolikwidującym się. Stanowisko dualistyczne, biorące początek w platonizmie, potem u gnostyków, w neoplatonizmie w II w.n.e. czy wreszcie

Niklas Luhmann: Systemy społeczne. Kraków 2012. Zakład wydawniczy NOMOS; stron 465. Przekład Michał Kaczmarczyk. Przedmowa: Grażyna Skąpska i Michał Kaczmar-czyk. Książka Niklasa Luhmanna składa się z dwunastu rozdziałów, które są po-przedzone wstępem autora oraz dwiema przedmowami dotyczącymi głównych osiągnięć naukowych autora, krótką biografią, a nawet krytyką. Można stwierdzić, że są to eseje naukowe, które stanowią preludium książki. Osoby, które nie mają ochoty sięgać do dzieła z teorii metodologii, mogą poprzestać na owym streszczeniu przedmówców, do czego autorka recenzji bynajmniej nie zachęca. Na końcu książki znajduje się indeks najważniejszych pojęć, które autor Systemów społecznych wymie-nia we wszystkich rozdziałach. Systemy społeczne to książka nawiązująca do wielkich teorii socjologicznych, które stały się już klasyczne. Książka dotyczy makrosocjologii. Autor Systemów spo-łecznych ujmuje społeczeństwo z perspektywy globalnej. Należy też nadmienić, że recenzowana ksią...

Proponuję zastosować pojęcia z fizyki oraz humanistyki, by
stworzyć ogólną teorię “schizofrenii”, szczególnie jej przyczyn.
Mówi się zatem w fizyce o “teorii pola”, a w humanistyce można
mówić o analogicznym “polu egzystencjalnym”. Wprowadzamy
też niniejszym pojęcie “schizofrenu”. Oznacza on po pierwsze
większą niż “symptom” (“objaw”) konstelację objawów, a po
drugie - najmniejszą składową jednego objawu, np. omamu
słuchowego. Nie mówimy więc w liczbie mnogiej o “słyszanych
głosach”, ale pytamy za Lacanem o to, “kto właściwie i do kogo
mówi?”

Artykuł referuje strategię naturalizacji świadomości, której dokonał Daniel C. Dennett. Głównym założeniem tej naturalizacji jest przekonanie o językowej genezie świadomości. Zdaniem Dennetta-który w tym względzie kontynuuje myśl behawiorystów-świadomość jest ukrytym (sprywatyzowanym) zachowaniem językowym. W artykule wskazuję, że takie ujęcie wiąże się z rozmaitymi trudnościami. Po pierwsze: jak pogodzić określanie świadomości jako sprywatyzowanego zachowania werbalnego z inną definicją, którą proponuje Dennett, głoszącą, że świadomość to wirtualna maszyna memetyczna? Po drugie: jak dana treść umysłowa może zostać uświadomiona oraz co różni treści świadome od innych treści umysłowych? Te zagadnienia prowadzą do najważniejszej kwestii poruszonej w artykule: jak teoria Dennetta-wbrew wielokrotnym deklaracjom samego autora-mogłaby zostać empirycznie sprawdzona? Argumentuję za tym, że koncepcja świadomości Dennetta nie podlega testom empirycznym. Stary topos filozofii łączy myślenie i język. Platon w dialogu Sofista formułuje słynną metaforę: myślenie to "wewnętrzna rozmowa duszy samej z sobą, odbywająca się bez głosu" (263e 3-8; przekład Witwickiego). Arystoteles definiuje człowieka jako istotę żywą, która mówi, gdyż-jak zauważa Hans-Georg Gadamer-logos z arystotelejskiej definicji człowieka oznacza nie tylko rozum czy myślenie, lecz również język (GADAMER 2000, 52). Immanuel Kant w Antropologii wspomina o Indianach Othaiti, którzy myślenie nazywają mówieniem w brzuchu (KANT 2005, 105), a na

Artykuł referuje poglądy amerykańskiego filozofa Daniela C. Dennetta, dotyczące językowego charakteru świadomości. W pierwszym kroku autor rekonstruuje Dennettowską strategię naturalizacji świadomości, pokazując, jak język umożliwia powstanie świadomości w toku ewolucji ludzi. Naturalizacja ta jest możliwa, wedle Dennetta, jedynie przy behawiorystycznym założeniu, zgodnie z którym świadomość jest ukrytym zachowaniem językowym. Autor pokazuje, jak Dennett przyswaja i przekształca pierwotne pomysły behawiorystów Meada, Skinnera i Jaynesa, wpisując je w ewolucyjny scenariusz. Inskrypcja ta prowadzi do konkretnych problemów, rozważanych w ostatniej części pracy: a) w filozofii Dennetta występują właściwie dwie definicje świadomości: pierwsza głosi, że świadomość jest pewnego rodzaju zachowaniem językowym, druga natomiast, że jest wirtualną maszyną memetyczną; b) Dennett nie wyjaśnia zasady rozstrzygalności, która pokazywałaby, jak dana treść umysłu może zostać uświadomiona, zamiast tego...

Przedstawiamy ostatnie postępy w rozwoju ontologii poznawczych i omawiamy trzy wyzwania dla skoordynowanego rozwoju i zastosowań tych zasobów. Wyzwaniem_1 jest przyjęcie zestandaryzowanej definicji procesów poznawczych. Opisujemy trzy możliwości i rekomendujemy jedną, spójną z tradycyjnym ujęciem w naukach poznawczych i biomedycznych. Wyzwaniem_2 jest harmonizacja [harmonization]. Luki i niezgodności w reprezentacjach muszą być usunięte, tak żeby zasoby 26 Przekład artykułu pt. "Interdisciplinary perspectives on the development, integration, and application of cognitive ontologies" opublikowanego w

Rozdział I. Krytyka scholastycznej koncepcji poznania przez Kartezjusza w La Fléche, drugi z projektem opublikowania nowego podręcznika fizyki dla szkół zatytułowanego Zasady filozofii. 1. Znajomość filozofii scholastycznej przez Kartezjusza René Descartes urodził się w 1596 roku w regionie Poitou we Francji, niedaleko Tours, w niewielkiej miejscowości La Haye (obecnie nazywanej Descartes)2. Jego ojciec, syn lekarza, był członkiem ziemiańskiej szlachty i radnym w parlamencie w Rennes. Jego matka zmarła, gdy René miał trzynaście miesięcy. Mieszkał wraz ze swoim rodzeństwem, ze starszym bratem i siostrą oraz babcią ze strony matki. Podobnie jak w przypadku innych synów szlacheckich, został oddany do szkoły z internatem. W jego przypadku było to kolegium jezuickie w La Fléche w Anjou. Kształcił się w nim w latach 1607-16153. Program nauczania w Kolegium Henryka IV w La Fléche składał się z dwóch części4. Pierwsze sześć lat obejmowało naukę gramatyki i retoryki. Uczniowie uczyli się języka łacińskiego i greckiego oraz studiowali autorów klasycznych. Kolejne trzy lata nauki (od około piętnastego roku życia) poświęcone były filozofii i matematyce. Wykłady dotyczyły głównie studiowania dzieł Arystotelesa i Tomasza z Akwinu oraz komentarzy do nich. To wyjaśnia kompetencje Kartezjusza w tych dziedzinach5. Trzeci rok filozofii był rokiem matematyki, składającym się z arytmetyki, geometrii, muzyki i astro-nomii6. Matematyka była jedynym przedmiotem, jaki René cenił za pewność i użyteczność. Mimo jego krytyki przedstawionej w Rozprawie o metodzie 2 Por. G. Hatfield, Descartes and the Meditations, London-New York 2002, s. 5. 3 Kolegium zostało założone w 1603 roku przez Henryka IV, byłego przywódcę kalwińskich hugenotów, który nawrócił się na katolicyzm w 1593 roku i został ukoronowany na króla Francji. W 1603 roku przekazał on jezuitom pałac i tereny w La Fléche pod budowę nowej szkoły.

Ifeanyi notes that every individual has a body apart from a body of others in their own community. When we talk of normative standing is one thing and superficial biological considerations quite another since both norm and biological tend to converge. For instance human navel and the way it points us to the umbilical linkage to biological generations. And also human language biologically anchors facts and points us one and all everywhere in the world. Therefore biology emphasizes the message of beingness together not beingness alone. Also morality demands a view described as one of beingness with others and also deep biology relate with the direction of movement of moral order.
One of the African understandings of the person tends to investigate where individuals and individual person takes converge direction or divergence. The African story of the movement of and individual child into person takes place in time. Time move was generally from past to present.
This essay aims at exploring the notion of a person in the African perspective according to Ifeanyi Menkiti.

Platon - przy współudziale religii - doprowadził ludzkość do przyjęcia przekonania, że znany nam świat dzieli się na dwie kategorie: umysł i materię. Dychotomię tę zaczęła w ostatnim czasie kwestionować zarówno fizyka, jak i psychologia. Materia - niczym Kot z Cheshire - stała się bardzo eteryczna, aż w końcu nie pozostało z niej nic, poza szerokim uśmiechem, wyrażającym zapewne rozbawienie z tych, którzy nadal wierzą w jej istnienie. Umysł natomiast jawi się jako zwyczajny produkt uboczny określonych zjawisk fizjologicznych, o czym wiemy dzięki szczęśliwie nadarzającym się sposobnościom operowania mózgu czy badania skutków uszkodzeń tkanki mózgowej ofiar wojny. Koncepcję tę wzmocniło przerażające widmo wglądu w umysły, trwożące tych, którzy obawiają się, że dowolnie rozumiane życie wewnętrzne mogłoby ściągnąć na nich uwagę stróżów prawa. W ten sposób mamy do czynienia z paradoksalną sytuacją, przypominającą jeden z pojedynków Hamleta z Laertesem, w której fizycy stali się idealistami, wielu psychologów opowiedziało się zaś za materializmem. Tymczasem w rzeczywistości zarówno umysł, jak i ciało są oczywiście złudzeniem, o czym w odniesieniu do materii przekonują się fizycy, a w przypadku umysłu-psychologowie.

Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (II) * 1. Wprowadzenie W niniejszej pracy moim zamiarem jest krytyka argumentów różnych ekspertów w dziedzinie neuronauk, którzy, jak się zdaje, ustalili, iż wolna wola nie istnieje albo dlatego, że jest złudzeniem, albo dlatego, że nasze doświadczenie czy pojęcie wolnej woli uzależnione jest od istnienia "ja" (lub "jaźni"), które samo przez się jest iluzją. Zasadniczy błąd takich argumentów polega na przyjmowaniu nazbyt zawężonego związku między wolną wolą a byciem świadomym, tak jak między jaźnią a byciem świadomym. Gdy umieścimy świadomość na właściwym miejscu, to rozwieją się "racje" przeciw istnieniu ja i wolnej woli.

W tym rozdziale książki Марксизм и философия языка (Marksizm i filozofia języka) autor uprawia krytyczną, dialektyczną i przekształcającą lekturę tekstów pochodzących z tradycji idealistycznej, której celem jest uchwycenie zależności między psychiką a ideologią. Zdaniem Wołoszynowa, obie omawiane przez niego szkoły psychologiczne –Diltheyowska i funkcjonalistyczna – choć wyrosły na gruncie idealizmu, to pod pewnym względem są sobie całkowicie przeciwstawne: pierwsza ustanawia jakiś rodzaj wspólnoty między tym, co psychiczne, a tym, co ideologiczne w postaci znaczenia, druga dąży do ścisłego rozgraniczenia tych dwóch sfer. Finalnie otrzymujemy autorską – dialektyczną –propozycję teoretyczną rozumienia tej zależności, która zarazem uprawomocnia istnienie marksistowskiej filozofii języka: „nowej” dyscypliny badawczej powoływanej przez Wołoszynowa na kartach pracy Марксизм и философия языка.

Testy Petera Ladefoged dowiodły iż mowa i język są zależne od swoistego sprzężenia zwrotnego bez wyjątku. Ludzkie DNA wymaga zapętlenia komórkowego dla aktywnej proteiny, czyli codziennego życia. W testach na wolontariuszach, wykazano że ludzka wytrzymałość na zubożenie sprzężenia jest niższa niż na ograniczenie płynów oraz odżywiania. Rola sprzężenia swoistego w ludzkim organiźmie jest zbliżona  do popędowej, gdzie instynktem właściwym jest samozachowawczy. | Przetwarzanie informacji jakim je zna ten świat pochodzi oryginalnie od człowieka; procesory czy komputery to ludzki wynalazek. Starożytni Rzymianie nie mieli komputerów; mieli słówko computatio dla ludzkiego rozumowania. Pomyślałam iż warto rozważyć, jak ten oryginalny stan rzeczy rozsądnie by przynależał z językiem naturalnym. Napisałam pracę magisterską i ją obroniłam na uniwersytecie poznańskim, instytut filologii angielskiej.

Rzeczywistość społeczna, czy też, mówiąc językiem Nicolaia Hartmanna, "warstwa bytu" życia społecznego, istnieje na warstwie fizycznej i biologicznej, a jej tworzywem są konstrukcje intelektualne. Te intelektualne konstrukty utrwalają się, gdy problem zostaje pomyślnie rozwiązany, następnie coraz szerzej przyjmowane jako udany wzorzec działania w danej sytuacji lub jako sformułowanie czegoś, a później funkcjonują jako normy i ustalone wzorce percepcji, także w kolejnych pokoleniach. Skoro nie mają one fizycznej rzeczywistości fermentacji i są jedynie szeroko rozpowszechnionymi konstrukcjami intelektualnymi, to co stanowi kryterium oceny ich obiektywności? Kiedy możemy powiedzieć, że taki konstrukt społeczny istnieje, a kiedy nie istnieje?

Seldom did Bertrand Russell discuss the movement or the trend that he himself contributed in a large measure to establish. He did not make frequent use of the term ‘analytic philosophy’, which was entering circulation in the first half of the twentieth century. However, he was fully aware of the distinctiveness of this movement that he described, using the lenses of his own philosophical preferences, referring to it as new realistic philosophy or scientific philosophy. In his later works Russell vehemently and inadequately attacked the linguistic version of analytic philosophy that originated with and was developed by Ludwig Wittgenstein in his Philosophical Investigations, to be later continued by Oxford ordinary language philosophers. The juxtaposition and consideration of various Russell’s statements on analytic philosophy from the successive stages of the development of his philosophical views help the reader to better understand Russellian metaphilosophy and follow the evolution of the philosophical tradition that he exemplified.

The British philosopher Michael Dummett (1925–2011) not only had a massive influence on the development of analytical philosophy within philosophy of language, philosophy of mathematics, and metaphysics, but also contributed significantly to historical and metaphilosphical debates about the nature of this philosophical movement and its proper account. He proposed to define analytical philosophy as philosophy whose aim is the analysis of the structure of thought  by way of the analysis of language. Hence, it is philosophy the gist of which is the linguistic turn. A number of critics of this proposal (including B. Smith, P. Hylton, and H.-J. Glock) emphasised that Dummett’s proposal captures merely some features of this diversified and multifaceted philosophical tradition, and is far from being historically adequate.

* Termin "Kripkenstein" funkcjonuje w komentarzach poświęconych książce Saula Kripkego (Kripke, 2007) jako nazwisko wyimaginowanego filozofa, który w pełni akceptuje podejście do kwestii postępowania wedle reguły i znaczenia przypisane Ludwigowi Wittgensteinowi przez Kripkego.

Ale co z przypuszczalnym przekonaniem psa, że kot wszedł na ten dąb? Ten dąb jest przypadkowo najstarszym drzewem w zasięgu wzroku. Czy pies myśli, że kot wszedł na najstarsze drzewo w zasięgu wzroku? Czy pies myśli, że kot wszedł na to samo drzewo, co poprzednim razem, kiedy pies go ścigał? (Davidson 1992: 237) Sam Davidson twierdzi, że "trudno nadać sens tym pytaniom". Wyjaśnienie z kolei jest następujące: Jednym ze sposobów zorientowania się, że przypisujemy postawę propozycjonalną, jest zwrócenie uwagi na to, że zdania, za pomocą których ją przypisujemy, mogą zmienić się z prawdziwych w fałszywe, jeśli w miejsce jakiegoś wyrażenia, spośród słów określających przedmiot postawy, podstawimy inne wyrażenie, które odnosi się do tego samego przedmiotu (tamże). Arkadiusz Gut, Zbigniew Wróblewski 372 2. Dlaczego intensjonalność? Czytając powyższe dwa fragmenty przytoczone z pracy Davidsona, szybko orientujemy się, że sensowne mówienie o atrybucji stanów mentalnych musi uwzględniać problem nieprzezroczystości referencyjnej. Innymi słowy, istota, której przypisujemy posiadanie "przekonania", musi niejako zaświadczyć, że różnicuje między sobą dwa odniesienia do przedmiotu-raz jako dębu i drugi raz jako najstarszego drzewa w okolicy. Zauważmy, że to, o czym mówimy obecnie, jest czymś więcej niż fakt, że reprezentacje mentalne są o czymś (tzw. aboutness), że są intencjonalnie skierowane na jakiś przedmiot. Naszą uwagę musimy raczej przekierować na coś, co John Searle określa mianem profilu aspektualnego. Świadome doświadczenia "w odróżnieniu od przedmiotu tych doświadczeń, wiążą się zawsze z pewną perspektywą", zaś reprezentacje mentalne odznaczają się profilem aspektualnym (aspectual shape) (Searle 1999: 179). Chodzi tutaj w zasadzie o twierdzenie, że przekonania zawsze, jak podkreślał to już Gottlob Frege, opisują przedmiot w jakiś określony sposób. Odrobiwszy poprawnie lekcję Fregego, wiemy, że mówiąc o profilu aspektualnym, nie mówimy o różnych własnościach przedmiotu, lecz o czymś, co jest treścią umysłu i podmiotowym punktem odniesienia. Trzeba więc podkreślić, że profil aspektualny (aspectual shape Searle'a)-czy w innej terminologii "sens" (Sinn) Fregego-nie jest ani częścią, ani cechą przedmiotu, lecz jest własnością ujęcia przedmiotu lub własnością aktu poznawczego (por. Frege 1977). Tym samym warunki identyfikacji sensu czy profilu aspektualnego nie pokrywają się z identyfikacją przedmiotu odniesienia. Każda z reprezentacji mentalnych wyznacza określoną perspektywę ujęcia przedmiotu. Jak podkreśla J. Perner, odwołując się do wskazówek F. Brentana i K. Twardowskiego, perspektywa zawarta jest wewnątrz każdej reprezentacji mentalnej i "wypełnia" jej treść (Perner i in. 2003). Zawarty w każdej z reprezentacji profil aspektualny wyznacza specyficzne skierowanie się na przedmiot, jaki jest udziałem organizmu intencjonalnie ujmującego obiekt na bazie posiadanych przekonań. W tym kontekście czytelne stają się dwa twierdzenia, które można ująć w kategoriach dwóch warunków. Pierwszy z warunków mówi, że: (a) jeśli używamy słowa "przekonanie" lub używamy formuły "x jest przekonany, że p", kwestionując przy tym nieprzezroczystość semantyczną, to de facto nie używamy tych słów i formuł w celu przypisania postaw przekonaniowych (Davidson 1992: 236). Drugi z warunków formułowany jest najczęściej tak, że: (b) nieprzezroczystość semantyczna odróżnia mówienie o przekonaniach i postawach przekonaniowych od mówienia o innych rzeczach (tamże).

The paper is a discussion of the book by Witold Wachowski entitled Poznanie rozproszone: Od heurystyk do mechanizmów (Distributed Cognition: From Heuristics to Mechanisms). At the beginning, I introduce the theoretical context of the reviewed publication. Then, I discuss the content of the publication and the research thesis. In the further part, I draw attention to certain difficulties related to the application of ecological heuristics and the possibility of its connection with the research tradition developed on the basis of the so-called free energy principle. In the last part, I indicate the importance of the discussed publication for the contemporary debate conducted on the basis of the philosophy of cognitive science.

Praca przedstawia metodę ilościowego wyznaczania parametrów struktury tkanki miękiszowej bulwy ziemniaka, takich jak: powierzchnia, obwód, średnice Fereta, wydłużenie, zwartość. W metodzie wykorzystano składane obrazy mikroskopowe wycinków tkanki uzyskane w optycznym mikroskopie konfokalnym. Zaprezentowano wyniki, wartości średnich i rozkładów parametrów struktury dla rdzenia wewnętrznego i zewnętrznego tkanki miękiszowej dwóch wybranych odmian (Solanum tuberosum v. ‘Danusia’ i v. ‘Kuba’). Badania przeprowadzono dla tkanki w stanie naturalnym, bez preparacji.

Ale co z przypuszczalnym przekonaniem psa, że kot wszedł na ten dąb? Ten dąb jest przypadkowo najstarszym drzewem w zasięgu wzroku. Czy pies myśli, że kot wszedł na najstarsze drzewo w zasięgu wzroku? Czy pies myśli, że kot wszedł na to samo drzewo, co poprzednim razem, kiedy pies go ścigał? (Davidson 1992: 237) Sam Davidson twierdzi, że "trudno nadać sens tym pytaniom". Wyjaśnienie z kolei jest następujące: Jednym ze sposobów zorientowania się, że przypisujemy postawę propozycjonalną, jest zwrócenie uwagi na to, że zdania, za pomocą których ją przypisujemy, mogą zmienić się z prawdziwych w fałszywe, jeśli w miejsce jakiegoś wyrażenia, spośród słów określających przedmiot postawy, podstawimy inne wyrażenie, które odnosi się do tego samego przedmiotu (tamże). Arkadiusz Gut, Zbigniew Wróblewski 372 2. Dlaczego intensjonalność? Czytając powyższe dwa fragmenty przytoczone z pracy Davidsona, szybko orientujemy się, że sensowne mówienie o atrybucji stanów mentalnych musi uwzględniać problem nieprzezroczystości referencyjnej. Innymi słowy, istota, której przypisujemy posiadanie "przekonania", musi niejako zaświadczyć, że różnicuje między sobą dwa odniesienia do przedmiotu-raz jako dębu i drugi raz jako najstarszego drzewa w okolicy. Zauważmy, że to, o czym mówimy obecnie, jest czymś więcej niż fakt, że reprezentacje mentalne są o czymś (tzw. aboutness), że są intencjonalnie skierowane na jakiś przedmiot. Naszą uwagę musimy raczej przekierować na coś, co John Searle określa mianem profilu aspektualnego. Świadome doświadczenia "w odróżnieniu od przedmiotu tych doświadczeń, wiążą się zawsze z pewną perspektywą", zaś reprezentacje mentalne odznaczają się profilem aspektualnym (aspectual shape) (Searle 1999: 179). Chodzi tutaj w zasadzie o twierdzenie, że przekonania zawsze, jak podkreślał to już Gottlob Frege, opisują przedmiot w jakiś określony sposób. Odrobiwszy poprawnie lekcję Fregego, wiemy, że mówiąc o profilu aspektualnym, nie mówimy o różnych własnościach przedmiotu, lecz o czymś, co jest treścią umysłu i podmiotowym punktem odniesienia. Trzeba więc podkreślić, że profil aspektualny (aspectual shape Searle'a)-czy w innej terminologii "sens" (Sinn) Fregego-nie jest ani częścią, ani cechą przedmiotu, lecz jest własnością ujęcia przedmiotu lub własnością aktu poznawczego (por. Frege 1977). Tym samym warunki identyfikacji sensu czy profilu aspektualnego nie pokrywają się z identyfikacją przedmiotu odniesienia. Każda z reprezentacji mentalnych wyznacza określoną perspektywę ujęcia przedmiotu. Jak podkreśla J. Perner, odwołując się do wskazówek F. Brentana i K. Twardowskiego, perspektywa zawarta jest wewnątrz każdej reprezentacji mentalnej i "wypełnia" jej treść (Perner i in. 2003). Zawarty w każdej z reprezentacji profil aspektualny wyznacza specyficzne skierowanie się na przedmiot, jaki jest udziałem organizmu intencjonalnie ujmującego obiekt na bazie posiadanych przekonań. W tym kontekście czytelne stają się dwa twierdzenia, które można ująć w kategoriach dwóch warunków. Pierwszy z warunków mówi, że: (a) jeśli używamy słowa "przekonanie" lub używamy formuły "x jest przekonany, że p", kwestionując przy tym nieprzezroczystość semantyczną, to de facto nie używamy tych słów i formuł w celu przypisania postaw przekonaniowych (Davidson 1992: 236). Drugi z warunków formułowany jest najczęściej tak, że: (b) nieprzezroczystość semantyczna odróżnia mówienie o przekonaniach i postawach przekonaniowych od mówienia o innych rzeczach (tamże).

JAkub gomułkA * WIttgensteIn I zagaDKa anzelma Słowa kluczowe: ludwig wittgenstein, Anzelm, cora diamond, bóg, paradoks, ateizm keywords: ludwig wittgenstein, Anselm, cora diamond, god, paradox, atheism * Jakub Gomułka-doktor filozofii, adiunkt w Katedrze Filozofii Boga Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Interesuje się problematyką języka, świadomości, religii i Boga oraz zagadnieniem możliwości połączenia perspektywy fenomenologicznej i analitycznej w filozofii. Email: jakub.gomulka@gmail. com.

The paper concerns the Wittgensteinian fideism-a current within the Anglo-Saxon philosophy of religion also known as the Swansea School. It was formed by a group of philosophers inspired primarily by the thought of Ludwig Wittgenstein but also greatly influenced by the ideas of Simone Weil. I present the group's stance on many philosophical problems related to religion, compare it with remarks to be found in the works of the author of the Philosophical Investigations, and criticize it. In the final part of my paper I introduce a three-dimensional model of religious faith which leads me to formulate a liberal criterion of religiosity. Thanks to this criterion I can also talk about non-theistic forms of religion (and Christianity).

Dałem znów susa, który i tym razem okazał się za krótki, tak iż wpadłem w bagno aż po szyję. Utonąłbym niechybnie, gdyby nie moja siła. Trzymając bowiem konia krzepko kolanami, wyrwałem się z bagna, ciągnąc się za własny harcap ręką. Przygody barona Münchhausena, G. A. Bürger1

a r t y k u ły alIna Bernadetta JagIeŁŁowICZ oPeratywno-heUrystyCzne KształCenie dla zdrowia w KonCePCji filozofiCznej jUliana aleKsandrowiCza streszczenie. W tekście podjęto zagadnienie wartości operatywno-heurystycznego prozdrowotnego kształtowania postaw inspirowanego filozoficzną koncepcją Juliana Aleksandrowicza. Tło rozważań stanowią obecne we współczesnej kulturze tendencje rozwoju ultratechnologii. Z uwagi na odcięcie się medycyny od korzenia filozofii zachodzi konieczność przewartościowania dziedzictwa neopozytywistycznego oraz redefinicji pojęć: "zdrowie" i "choroba". Problem decyzyjny "życie albo śmierć", definiowany w kategoriach dysjunkcji, narzuca nowy sposób interpretacji pojęć moralnych. Idea autokreacji w procesie przywracania dobrze stworzonej natury jest w tej koncepcji równoważona przez subiektywne poczucie zdrowia, odnoszone do szerokiego kontekstu fizycznego i psycho-duchowego, społecznego, środowiskowego. Myśl ta znalazła odzwierciedlenie w przyjętej przez Juliana Aleksandrowicza koncepcji holistycznie ujmowanego zdrowia jako wartości moralnej. słowa kluczowe: skuteczność; heurystyka; filozofia zaangażowana; witalność; zdrowie 1. Wstęp. 2. Julian Aleksandrowicz-ambasador humanizmu w medycynie. 2. Ekologizmotwarty system prozdrowotny. 4. Przedmiot nauk o zdrowiu-współczesna dyskusja. 5. Zakończenie. oPerative-heUristiC health edUCation in jUlian aleKsandrowiCz's PhilosoPhy abstract. This paper addresses the problem of employing a heuristic approach to examine the concept of health. The first to address this issue was Julian Aleksandrowicz, who developed the concept of a "new medicine", which I will call "engaged philosophy". The background for the discussion is given by postmodernist tendencies in contemporary culture, characteristic of a civilisation transforming at the level of ultra-technology and information. This paper highlights the necessity to reevaluate the Enlightenment and Neo-positivist heritage, as well as to redefine the key notions of life, death, health, and illness. The decisive problem of "life or death", defined according to these mutually exclusive categories, demands a new way of interpreting the moral categories attributed by Aleksandrowicz to the concept of a "healthy life". The idea of self-creation in the process of the "restoration of well created nature" is, according to him, equivalent to the category of "subjective health" broadly understood as psychophysical, social, spiritual, and economic health.

W opinii większości filozofów od czasów Arystotelesa, nasza racjonalność związana jest ściśle z logiką klasyczną, warunkowaną trzema fundamentalnymi zasadami: prawem niesprzeczności (¬(p ∧ ¬p)), prawem wyłączonego środka (p ∧ ¬p) oraz prawem tożsamości (p ↔ p). Najbardziej podstawową z nich wydaje się prawo niesprzeczności, o którego oczywistości przekonuje zdrowy rozsądek. Mówiąc o racjonalności, która jest atrybutem jednostki, nie sposób pominąć kwestii umysłu. W tradycyjnym ujęciu reguły logiki klasycznej warunkują funkcjonowanie naszego umysłu nie dopuszczając pojawiania się w nim sądów sprzecznych. Stanowisko, zgodnie z którym jedną z podstawowych cech umysłu jest niesprzeczność, łączy się zwykle z przekonaniem o niealgorytmiczności umysłu, a więc stwierdzeniem, że nie jest on programem komputerowym 1. Mimo tego, że nasze rozumowania są nieraz błędne, nasza pamięć szwankuje i nie jest trudno wykazać komuś głoszenie sprzecznych poglądów; powszechnie przyjmuje się, że umysł jest najdoskonalszym produktem ewolucji biologicznej. Co

W opinii większości filozofów od czasów Arystotelesa, nasza racjonalność związana jest ściśle z logiką klasyczną, warunkowaną trzema fundamentalnymi zasadami: prawem niesprzeczności (¬(p ∧ ¬p)), prawem wyłączonego środka (p ∧ ¬p) oraz prawem tożsamości (p ↔ p). Najbardziej podstawową z nich wydaje się prawo niesprzeczności, o którego oczywistości przekonuje zdrowy rozsądek. Mówiąc o racjonalności, która jest atrybutem jednostki, nie sposób pominąć kwestii umysłu. W tradycyjnym ujęciu reguły logiki klasycznej warunkują funkcjonowanie naszego umysłu nie dopuszczając pojawiania się w nim sądów sprzecznych. Stanowisko, zgodnie z którym jedną z podstawowych cech umysłu jest niesprzeczność, łączy się zwykle z przekonaniem o niealgorytmiczności umysłu, a więc stwierdzeniem, że nie jest on programem komputerowym 1. Mimo tego, że nasze rozumowania są nieraz błędne, nasza pamięć szwankuje i nie jest trudno wykazać komuś głoszenie sprzecznych poglądów; powszechnie przyjmuje się, że umysł jest najdoskonalszym produktem ewolucji biologicznej. Co

Ekspansja współczesnej metody naukowej, opartej na matematycznym modelowaniu oraz eksperymentalnej weryfikacji badanych zjawisk, sięga dziś obszarów rzeczywistości, które jeszcze do niedawna były przedmiotem mglistych spekulacji i czysto zdroworozsądkowych dociekań. O ile siła tej metody uwidoczniła się już szeroko w badaniach nad strukturą makro-i mikroświata, o tyle zagadnienie funkcjonowania ludzkiego mózgu i świadomości pozostaje nadal raczej w kręgu rozbieżnych hipotez niż dobrze uzasadnionych modeli. Jeden z fundamentalnych aspektów tego zagadnienia-problem relacji między umysłem a ciałem (mind-body problem)-nurtował filozofów od czasów starożytności i pozostaje nierozwiązany do dziś. Najstarszym stanowiskiem filozoficznym w tej kwestii jest dualizm substancji, który zakłada istnienie materialnego ciała i niematerialnego umysłu. Przedstawicielami takiego poglądu byli Platon (dusza i ciało) 1 i Kartezjusz (res extensa i res cogitans). 2 Inną wersją tego stanowiska jest dualizm własności, w którym własności mentalne i fizykalne są różnymi aspektami tej samej substancji. Koncepcje dualistyczne spotyka się w filozofii nawet współcześnie, a do ich głównych przedstawicieli należą Karl Popper i John Eccles. 3 Przenieśli oni dwoistość substancji na poziom neuronowy. Inną próbą rozwiązania problemu mind-body jest cała gama stanowisk materialistycznych. Najbardziej radykalną odmianą jest materializm elimina

express relations between them. Its application is an indispensable and essential part of process of building every abstract scientific theory. Despite some similarities between Czeżowski's method and other methods of conceptual analysis, the former is not subjected to the paradox of analysis (what is shown), according to the author of the paper.

Korekta i opracowanie indeksu: Szczepan Całek Publikacja finansowana przez Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego ze środków MNiSW przyznanych na finansowanie badań naukowych. Kwerenda zagraniczna w Grenoble sfinansowana w ramach międzynarodowego projektu "Echanges et Partages franco-polonais en contexte européen: littératures, culture et sciences humaines", finansowanego z programu regionalnego SCUSI 17 przez francuski region Auvergne-Rhône-Alpes.

W artykule próbuje się wskazać, że podstawą ludzkich społeczeństw jest podzielanie wspólnej wiedzy (w technicznym sensie teorii common knowledge), która jest warunkiem koordynacji działań w ciągłym procesie tworzenia i odtwarzania ładu społecznego. W społecznościach tradycyjnych, a także współcześnie w różnego rodzaju społecznościach lokalnych, uwspólnianie wiedzy dokonuje się w ramach bezpośrednich, gęstych interakcji. We współczesnych, masowych społeczeństwach coraz większą rolę odgrywają media i symboliczni pośrednicy, przejmujący inicjatywę syntetyzowania i propagowania wiedzy. Na tym tle pojawia się zjawisko zbiorowej niewiedzy, czyli rozdźwięku między wiedzą lokalną (opartą na realnych doświadczeniach) a wiedzą wspólną (kształtowaną przez ośrodki centralne). To z kolei stanowi zagrożenie dla więzi społecznej: coraz więcej jednostek ma bowiem przeświadczenie, że nie należy do "tego społeczeństwa".

Abstrac Human language as the most complex communication system on Earth is the 'home' of Man. As such, it is the most expressive indicator of humanness. It also constitutes the domain of human alienation from the rest of the living world. However, the entire living world shares and is subject to what may be called the 'biological imperative' with its Universal (exceptionless) Mechanism of the Grip of Biological Imperative. The Mechanism, which is a part of the Behavioural Gematon realized through the operations of sensing, acting, doing, performing, expressing, and communicating, lies at the base of all behaviour. It is additionally and quite naturally present in human linguistic-communicative behaviour. The latter is, in turn, subject to the Mechanism of the Grip of Linguistic Imperative. The so-called 'state language', or the language generated by the 'soft' institution of the state, is regarded as being a direct and most expressive instance of linguistic-communicative imperativeness, whose social reception tends to be loaded with a whole plethora of negative emotions.