Theses by Marios Novakopoulos
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την υψηλή στρατηγική του αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1081-11... more Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την υψηλή στρατηγική του αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1081-1118), δηλαδή την αξιοποίηση από πλευράς του όλων των διαθέσιμων μέσων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας για την επίτευξη των στόχων του στο περιβάλλον συγκρούσεων και ανταγωνισμών του ύστερου 11ου και πρώιμου 12ου αιώνα. Κυβερνώντας σε μία από τις κρισιμότερες περιόδους της βυζαντινής ιστορίας, ο Αλέξιος Κομνηνός μπόρεσε να αποκρούσει τους εχθρούς του κράτους, να ανακτήσει χαμένα εδάφη και να αναστηλώσει το κύρος της αυτοκρατορίας, εγκαθιδρύοντας μία σταθερή δυναστεία που διήρκεσε 100 χρόνια. Δημιουργείται έτσι το ερώτημα του πως κατόρθωσε τα παραπάνω, αλλά και ποιες αστοχίες μπορεί να υπονόμευσαν το έργο του μακροπρόθεσμα. Καταρχήν, αναλύεται η έννοια της στρατηγικής στην επιστήμη των διεθνών σχέσεων και η στρατηγική παράδοση του Βυζαντίου, όπως εκφράστηκε στα βυζαντινά κείμενα και στην πολιτικοστρατιωτική πρακτική της αυτοκρατορίας. Την εισαγωγή συμπληρώνει η έκθεση του γεωγραφικού-γεωπολιτικού περιβάλλοντος του Βυζαντίου της εποχής του Αλεξίου Κομνηνού, για την αναγνώριση των βασικών θεάτρων επιχειρήσεων. Η εξιστόρηση της κρίσης του Βυζαντίου τον 11ο αιώνα συνιστά το υπόβαθρο για τη δράση του Αλεξίου Κομνηνού και ορίζει τις δυνατότητες, τους περιορισμούς και της προκλήσεις της βασιλείας του. Η μελέτη ακολουθεί την άνοδο του Αλεξίου στην εξουσία και τους πολιτικούς αγώνες του ανά μέτωπο και αντίπαλο, περιλαμβάνοντας τις νορμανδικές εισβολές, τις επιδρομές των νομαδικών λαών στα Βαλκάνια, τη διέλευση της Α’ Σταυροφορίας και τον πόλεμο με τους Τούρκους στη Μικρά Ασία. Σε κάθε κεφάλαιο, ύστερα από την έκθεση των πολιτικοστρατιωτικών γεγονότων και των μέσων που χρησιμοποίησε ο αυτοκράτορας έναντι κάθε απειλής, η πολιτική του αναλύεται βάσει των κριτηρίων των στρατηγικών σπουδών. Παρουσιάζονται οι ενέργειες σε κάθε κλάδο της υψηλής στρατηγικής, το πρότυπο σχέσεων που αναπτύχθηκαν με τις ξένες δυνάμεις, και αξιολογείται η επιτυχία τους. Καθώς η στρατιωτική στρατηγική, η διπλωματία και η διεθνής νομιμοποίηση ανακύπτουν μέσα από τη γενική πολιτική ιστορία, ειδικό κεφάλαιο αφιερώνεται στους άλλους κλάδους της υψηλής στρατηγικής. Η εσωτερική πολιτική και τα μέσα εδραίωσης του καθεστώτος των Κομνηνών, η ιδεολογική και θρησκευτική βάση της εξουσίας, και οι οικονομικές συνθήκες οι οποίες επέτρεψαν στον Αλέξιο να προχωρήσει στο έργο του, εξετάζονται ως η αφανής αλλά θεμελιώδης βάση της αυτοκρατορικής στρατηγικής.
The thesis at hand studies the grand strategy of Byzantine emperor Alexios I Komnenos (1081-1118), which is the utilization by his side of all means available to the Byzantine Empire for the accomplishment of its goals in the environment of late 11th – early 12th century antagonism and strife. Ruling during one of the most critical periods of Byzantine history, Alexios Komnenos managed to repell the enemies of the state, reclaim lost territory and restore the Empire’s prestige, establishing a stable dynasty that would last for 100 years. Thus arises the question, about how did he achieve all the above, but also what mistakes might have subverted his work in the long term. Firstly, the meaning of strategy in the science of international relations is analysed, along with Byzantium’s strategic tradition as expressed in byzantine texts and in the Empire’s political and military practice. The introduction is complemented by the exposition of the geographic-geopolitical environment of Byzantium in the times of Alexios Komnenos, allowing the recognition of the basic thatres of operations. The narration of Byzantium’s 11th century crisis constitutes the context for the activity of Alexios Komnenos and demarcates the capabilities, limitations and challenges of his reign. The thesis follows the rise of Alexios to power and his political struggles by front and opponent, including the Norman invasions, the raids of nomadic peoples in the Balkans, the passage of the First Crusade and the war with the Turks in Asia Minor. In each chapter, after the exposition of political and military events and the means used by the emperor against each threat, his policy is analysed according to the criteria of strategic studies. His actions on each branch of grand strategy and the model of relationship developed with foreign powers are presented, while their success is rated. As military strategy, diplomacy and international legitimacy arise through general political history, a special chapter is devoted to the other branches of grand strategy. Domestic policy and the means of securing the Komneni regime, the ideological and religious basis of authority, and the economic conditions that allowed Alexios to proceed with his, as examined as the unseen yet fundamental basis of imperial strategy.
Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Αθήνα 2021-2022
Επόπτης καθηγητής: Σοφία Μεργιαλή-Σαχά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Βαθμολογητές: Αντωνία Κιουσοπούλου, Καθηγήτρια, Κατερίνα Νικολάου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΠΑ
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
«Βυζαντινός Κόσμος: Ιστορία και Αρχαιολογία»
Ειδίκευση: Βυζαντινή Ιστορία
Papers by Marios Novakopoulos
Ως γεωγραφικός και πολιτικός σχηματισμός στην «καθ’ ημάς Ανατολή», το Βυζάντιο αποτελεί διάδοχο μ... more Ως γεωγραφικός και πολιτικός σχηματισμός στην «καθ’ ημάς Ανατολή», το Βυζάντιο αποτελεί διάδοχο μορφή της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, των ελληνιστικών βασιλείων και των ανατολικών επαρχιών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αντίθετα με τις περισσότερες πολιτικές οντότητες, ακόμη και η χρονολογία της ίδρυσής του είναι ασαφής, ακριβώς λόγω της αδιάσπαστης συνέχειάς του με την ύστερη Ρώμη. Η μονοκρατορία του Μεγάλου Κωνσταντίνου το 324, τα εγκαίνια της Νέας Ρώμης – Κωνσταντινούπολης το 330 και η διαίρεση του κράτους σε ανατολικά και δυτικά τμήματα με το θάνατο του Μεγάλου Θεοδοσίου το 395 αποτελούν τα πιο δημοφιλή ορόσημα. Τον 4ο αιώνα λοιπόν το Βυζάντιο φύεται έτοιμο, ώριμο και πλήρως ανεπτυγμένο πολιτικά και εδαφικά, όπως η Αθηνά ξεπήδησε πάνοπλη από την κεφαλή του Διός. Ο Αυστριακός βυζαντινολόγος Johannes Koder ορθώς παρατηρεί ότι «δεν θα βρούμε για παράδειγμα την επέκταση ενός αρχικά μικρού (λ.χ. φυλετικά οργανωμένου) οικιστικού κυττάρου εν μέσω φυσικών τοπίων, αλλά μια σταδιακή, εν μέρει μόνο συνειδητή, μεταμόρφωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας». Η αναζήτηση λοιπόν ενός κάποιου πυρήνα δεν μπορεί να ακολουθήσει την πορεία από τη γένεση στην επέκταση.
Το ιστορικό μυθιστόρημα έχει δύο λειτουργίες, μία εμφανή και μία όχι και τόσο: αφ' ενός θέλει να ... more Το ιστορικό μυθιστόρημα έχει δύο λειτουργίες, μία εμφανή και μία όχι και τόσο: αφ' ενός θέλει να πει μία ιστορία που διαδραματίζεται σε κάποια παλιότερη εποχή, να ζωντανέψει έναν κόσμο ο οποίος δεν υπάρχει πια. Το πως γίνεται αυτό εξαρτάται από τις προθέσεις και την επιτυχία του συγγραφέα, ο οποίος πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ της διάπλασης ενός φυσικού και ζωντανού περιβάλλοντος, βασιζόμενος στα ιστορικά στοιχεία, και της δράσης πειστικών χαρακτήρων, οι οποίοι κινούνται από τα αιώνια ανθρώπινα πάθη και συναισθήματα.
ΑΝΤΙΦΩΝΟ, 2025
Στο κείμενο αυτό θα συναντήσουμε έναν ζωγράφο και λογοτέχνη, να κρίνεται από τρεις φιλοσόφους. Α... more Στο κείμενο αυτό θα συναντήσουμε έναν ζωγράφο και λογοτέχνη, να κρίνεται από τρεις φιλοσόφους. Από τη μία, ο Φώτης Κόντογλου ο Κυδωνιεύς, συναρπαστική μορφή της γενιάς του ’30, ανανεωτής του νεοελληνικού πολιτισμού με πλούσιο έργο και συγχρόνως πύρινος υπερασπιστής της εκκλησιαστικής και λαϊκής παράδοσης απέναντι σε οθνείους νεωτερισμούς. Από την άλλη, ο λυρικός φιλόσοφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής φιλοσοφίας Χρήστος Μαλεβίτσης· ο Χρήστος Γιανναράς, από τους πλέον επιδραστικούς φιλοσόφους και θεολόγους της Μεταπολίτευσης· και ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος, σημαίνων εκπρόσωπος της ορθόδοξης φιλοσοφίας στις ημέρες μας. Και οι τρεις τρέφουν μεγάλο θαυμασμό και σεβασμό για τον Φώτη Κόντογλου. Η κριτική τους, παρότι μοναδική για τον καθένα τους, ακολουθεί μία κοινή γραμμή: διαπιστώνει προβλήματα με μία μονομερή προσήλωση του Κόντογλου στην απλοϊκή, λαϊκή θρησκευτικότητα και την μανιχαϊκή απόρριψη του νέου και του δυτικού, αντιπροτείνοντας ένα άνοιγμα σε προσεγγίσεις λογιότερες και πιο ανοικτές στο ευρύτερο πολιτισμικό και ιστορικό περιβάλλον.
Η παρακάτω παρουσίαση έχει αντίστοιχα σκοπό να λειτουργήσει ως φιλική κριτική, φιλικών κριτικών. Να εξετάσει τον βαθμό στον οποίο ευστοχούν οι παρατηρήσεις στον Φώτη Κόντογλου και να αξιοποιηθούν για την καλύτερη προσέγγιση του έργου και του παραδείγματός του.
10/08/2025 – antifono.gr
Μάριος Νοβακόπουλος. SLpress 20/03/2025
Το έργο του πολιτικού, φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Παναγ... more Μάριος Νοβακόπουλος. SLpress 20/03/2025
Το έργο του πολιτικού, φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Παναγιώτη Κανελλόπουλου, “Γεννήθηκα στο 1402”, είναι λιγότερο γνωστό στην χορεία των ιστορικών μυθιστορημάτων που λαμβάνουν χώρα στην βυζαντινή εποχή. Γραμμένο το 1957 και βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, το “1402” δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Παρακολουθούμε βέβαια την πορεία ενός ανθρώπου από τόπο σε τόπο και τη μετοχή του σε σημαντικά περιστατικά, όμως η βαρύτητα είναι ακριβώς πάνω στην ίδια την ιστορία και όχι στον χαρακτήρα.
SLpress, 2024
Μάριος Νοβακόπουλος. SLpress 29/11/2024
Βιβλιοπαρουσίαση: Δημήτρης Κ. Κουγιουμτζόγλου, Ο Βυζαντι... more Μάριος Νοβακόπουλος. SLpress 29/11/2024
Βιβλιοπαρουσίαση: Δημήτρης Κ. Κουγιουμτζόγλου, Ο Βυζαντινός Μέγας Αλέξανδρος, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2024. Σελίδες 584.
Ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, υιός του Φιλίππου και της Ολυμπιάδος, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα φαινόμενα της παγκόσμιας ιστορίας. Η αυτοκρατορία του σηματοδότησε το πέρασμα στον μεγάλο ελληνιστικό κόσμο, ο οποίος συντήρησε την ελληνική κυριαρχία και διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό μέχρι τα βάθη της Ινδίας. Οι δομές αυτού του κόσμου έμειναν κληρονομιά στην αρχαία Ρώμη, το Βυζάντιο, την ανακάμπτουσα Περσία, το Ισλάμ, τους λαούς της κεντρικής Ασίας.
SLpress, 2025
Μάριος Νοβακόπουλος. SLpress 18/02/2025
Το Αιγαίο και το ελληνικό αρχιπέλαγος είναι ένα από τα π... more Μάριος Νοβακόπουλος. SLpress 18/02/2025
Το Αιγαίο και το ελληνικό αρχιπέλαγος είναι ένα από τα πιο θαυμαστά φυσικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα του πλανήτη μας. Τα πολλά νησιά του καθιστούν εύκολη την επικοινωνία της μίας ηπειρωτικής ακτής με την άλλη, λειτουργώντας ως γέφυρα από την Αττική και την Πελοπόννησο ως την Μικρά Ασία, μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων. Η Τρωική εκστρατεία, ο πρώτος και ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός και οι Περσικοί πόλεμοι μαρτυρούν την κίνηση του Ελληνισμού προς την μικρασιατική ακτή, αλλά και τις δυσκολίες στην άμυνα των ιωνικών πόλεων και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου από την Ασία...
Άρδην, 2024
Μάριος Νοβακόπουλος. Από το περιοδικό Άρδην, τεύχος 130-131, Ιούνιος – Αύγουστος 2024, σελ. 42-46... more Μάριος Νοβακόπουλος. Από το περιοδικό Άρδην, τεύχος 130-131, Ιούνιος – Αύγουστος 2024, σελ. 42-46 (εμπλουτισμένο).
Αντίφωνο, 2024
Το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου, Μεσόγειος, Η υγρή μοίρα της Ελλάδος και της Ευρώπης, είναι μία σ... more Το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου, Μεσόγειος, Η υγρή μοίρα της Ελλάδος και της Ευρώπης, είναι μία σύντομη αλλά εξαιρετικά πυκνή μελέτη, η οποία εισάγει τον αναγνώστη στον γοητευτικό όσο και ταραγμένο κόσμο της Μεσογείου, από την εξάπλωση των αρχαίων πολιτισμών ως τις συγκρούσεις των αρχών του 21ου αιώνα. Το έργο γράφτηκε το 2006 και εκδόθηκε το 2007, σε μία εποχή δηλαδή όπου η ευρύτερη περιφέρεια συνταρασσόταν από διαδοχικές εκρήξεις βίας. Είχε προηγηθεί η επίθεση στους Διδύμους Πύργους της Νέας Υόρκης την 11η Σεπτεμβρίου 2001, οι αμερικανικές εισβολές σε Αφγανιστάν (2001) και Ιράκ (2003), η δεύτερη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα (2000-2005) με αποκορύφωμα την ισραηλινή επιχείρηση στην Γάζα (2004), οι πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις σε Μαδρίτη (2004) και Λονδίνο (2005) και ο πόλεμος του Λιβάνου μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ (2006).
antifono.gr 01/04/2024
Το κέντρο βάρους ή ο πυρήνας μίας πολιτικής εδαφικής οντότητας μπορεί να εννοεί το σημείο από όπο... more Το κέντρο βάρους ή ο πυρήνας μίας πολιτικής εδαφικής οντότητας μπορεί να εννοεί το σημείο από όπου ξεκίνησε την επέκτασή της, ή το σημείο του οποίου ο έλεγχος είναι καθοριστικός για την ύπαρξη και την ισχύ της, καθώς ισαπέχει από τα σύνορα, περιέχει την πρωτεύουσα, είναι ιδιαίτερα οχυρός και απρόσβλητος κλπ. Συχνά οι διαφορετικές αυτές σημασίες συμπίπτουν. Έτσι, γεωπολιτικός πυρήνας για την Ισπανία είναι η Καστίλλη, η οποία απλώνεται στο κεντρικό οροπέδιο της χώρας. Ευρίσκεται ακριβώς στο μέσον της Ιβηρικής χερσονήσου, περιέχει την πρωτεύουσα Μαδρίτη, ενώ με βάση την Καστίλλη προωθήθηκε η έξωση των Μαυριτανών από την Ιβηρική και η ένωση των ισπανικών βασιλείων σε μία συγκεντρωτική επικράτεια. Για την Γαλλία, χώρα πρωτοπόρο στη γένεση του συγκεντρωτικού νεοτερικού κράτους στην Ευρώπη, πυρήνας είναι η περιοχή γύρω από το Παρίσι, και γενικά ο βορράς, από όπου έγινε η επέκταση των Φράγκων στην υπόλοιπη Γαλατία, και του οποίου η γλώσσα τελικώς επιβλήθηκε (langue d' oil, έναντι της langue d' oc του νότου).
Ένας από τους πιο τρομερούς κατακτηές που βγήκαν από την στέπα ήταν ο Ταμερλάνος (Τιμούρ Λενκ, Τι... more Ένας από τους πιο τρομερούς κατακτηές που βγήκαν από την στέπα ήταν ο Ταμερλάνος (Τιμούρ Λενκ, Τιμούρ ο κουτσός) από το σημερινό Ουζμπεκιστάν. Γεννήθηκε περί το 1336, και απέκτησε το προσωνύμιό του λόγω του τραυματισμού του από ένα βέλος σε νεαρή ηλικία, που του άφησε πρόβλημα στο βάδισμα. Δεν είναι σαφές αν ήταν απόγονος του μεγάλου Τζένγκις Χαν ή αν είχαν κάποιον κοινό πρόγονο, ο ίδιος όμως παρουσίαζε τον εαυτό του σαν συνεχιστή των κατακτήσεών του. Το 1360 ανακηρύχθηκε αρχηγός της φυλής του, των τουρκικής καταγωγής Μπάλχων, και το 1370 έγινε χάνος (χαν) στην μεγάλη πόλη της Σαμαρκάνδης. Την εποχή εκείνη τις γύρω πλούσιες χώρες, την Κίνα, την Ινδία και την Περσία, κυβερνούσαν μογγολικές μουσουλμανικές δυναστείες, οι οποίες όμως είχαν διασπαστεί και παρακμάσει. Αυτό εκμεταλλεύθηκε ο Ταμερλάνος για να ξεκινήσει τις κατακτήσεις του. Αφού εξολόθρευσε τις τελευταίες χριστιανικές τουρκικές φυλές στην περιφέρειά του (ανήκαν στην Νεστοριανή Εκκλησία, η οποία έως τότε είχε μεγάλη δύναμη στην ανατολή), ξεκίνησε τις κεραυνοβόλες εκστρατείες του προς το νότο. Ο Ταμερλάνος ήταν ικανότατος στρατηγός, ευφυής και πολύγλωσσος, και δεν ηττήθηκε ποτέ. Ήταν παράλληλα, στα χνάρια του Τζενγκις Χαν, απερίγραπτα θηριώδης και αιμοχαρής, χρησιμοποιώντας τον τρόμο και την εξόντωση ολόκληρων πληθυσμών ως ψυχολογικό όπλο, για να επιβάλει την παράδοση των επόμενων θυμάτων του.
Η ιστορία, ως επιστήμη και ως κλάδος της λογοτεχνίας, αποτελεί προσφορά του Ηροδότου και του Θουκ... more Η ιστορία, ως επιστήμη και ως κλάδος της λογοτεχνίας, αποτελεί προσφορά του Ηροδότου και του Θουκυδίδη και δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Στην Αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα όμως, υπήρχε και ένα άλλο γραμματειακό είδος το οποίο ασχολείτο με την καταγραφή του παρελθόντος. Το χρονικό ή χρονογραφία δεν είχε τις αξιώσεις της ιστοριογραφίας για λογική επεξήγηση της αλληλουχίας των ανθρώπινων πράξεων, και ενδιαφερόταν κυρίως για την ορθή χρονολογική καταγραφή των συμβάντων της πόλεως, την διαδοχή των βασιλέων και των αρχόντων, την καταγραφή γεγονότων, όπως σεισμοί, επιδημίες ή θαύματα κλπ. Αν και υστερούν συνήθως σε ακρίβεια και ανάλυση, τα χρονικά είναι ανεκτίμητα για τις πληροφορίες που παρέχουν στον ερευνητή.
Ο 11ος και 12ο αιώνας υπήρξαν εποχή ανάπτυξης για το Βυζάντιο. Παρά τις αναστατώσεις των ξένων ει... more Ο 11ος και 12ο αιώνας υπήρξαν εποχή ανάπτυξης για το Βυζάντιο. Παρά τις αναστατώσεις των ξένων εισβολών, και ειδικά της κατάκτησης της Μικράς Ασίας, η οικονομία δεν διέκοψε την ανοδική της πορεία. Αυτό ισχύει τουλάχιστον για τη δυτική, παράκτια Μικρά Ασία, και τη χερσόνησο του Αίμου, η οποία για πρώτη φορά γινόταν ο κορμός και η σημαντικότερη επαρχία της αυτοκρατορίας.
Ο Αλέξιος Κομνηνός πολιτεύθηκε ως ένας ευσεβής αυτοκράτορας, με έντονο και προσωπικό ενδιαφέρον γ... more Ο Αλέξιος Κομνηνός πολιτεύθηκε ως ένας ευσεβής αυτοκράτορας, με έντονο και προσωπικό ενδιαφέρον για την υγεία της Εκκλησίας, τον περιορισμό των αιρέσεων και την εικόνα του ως υπερασπιστή της πίστης. Η περιφρούρηση της Ορθοδοξίας βρισκόταν σε ιδεολογική συνάφεια με την άμυνα και ανάκαμψη της αυτοκρατορίας, καθώς έδειχνε την πολύπλευρη αναστήλωση στην οποία προχωρούσε. Έλεγχος επί της Εκκλησίας Όπως και σε άλλους τομείς της βασιλείας του, ο Αλέξιος επενέβαινε στον εκκλησιαστικό τομέα με στόχο να διατηρεί την πρωτοβουλία τον κινήσεων και άρα τον έλεγχο της κατάστασης.
Όταν ο Αλέξιος Κομνηνός κατέλαβε την εξουσία το 1081, δεν ήταν παρά ένας ακόμη επαναστάτης και σφ... more Όταν ο Αλέξιος Κομνηνός κατέλαβε την εξουσία το 1081, δεν ήταν παρά ένας ακόμη επαναστάτης και σφετεριστής, ο πιο πρόσφατος κρίκος σε μία αλυσίδα διεκδικητών του θρόνου. Η πολιτική αστάθεια ήταν ενδημική μετά την εκπνοή της Μακεδονικής δυναστείας το 1056, και, δεδομένων των ασφυκτικών εξωτερικών πιέσεων, τίποτε δεν προμήνυε μία ομαλή εδραίωση της νέας δυναστείας. Ακόμη, ο Αλέξιος δεν είχε την πολυτέλεια να παραμένει στην Κωνσταντινούπολη και να ελέγχει άμεσα τους μηχανισμούς της εξουσίας: αντίθετα, πέρασε την πρώτη δεκαπενταετία περίπου της βασιλείας του σε εκστρατεέις και στο πεδίο της μάχης. Είχε λοιπόν ανάγκη ενός ισχυρού και αξιόπιστου πυρήνα υποστηρικτών και επικούρων, ο οποίος θα του «έλυνε τα χέρια» για να ασχοληθεί με τα προβλήματα του κράτους.
Η βασιλεία του Αλεξίου Α' Κομνηνού υπήρξε μακρά και πολυτάραχη. Έπεται της κρίσης και κατάρρευσης... more Η βασιλεία του Αλεξίου Α' Κομνηνού υπήρξε μακρά και πολυτάραχη. Έπεται της κρίσης και κατάρρευσης της αυτοκρατορίας τις δεκαετίες του 1060-1070, με αποκορύφωμα τη μάχη του Μαντζικέρτ, και συμπίπτει με την εδραίωση των Τούρκων στη Μικρά Ασία και την εξαπόλυση της Α' Σταυροφορίας από την Δυτική Χριστιανοσύνη. Ο Αλέξιος διεξήγαγε πολυμέτωπους στρατιωτικούς αγώνες, προχώρησε δε σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες άλλαξαν μόνιμα τη φυσιογνωμία του βυζαντινού κράτους. Η δυναστεία που εγκαθίδρυσε υπήρξε η τελευταία αναλαμπή της βυζαντινής ισχύος, ενώ η σύγκρουσή του με τους Νορμανδούς και η Α' Σταυροφορία τροφοδότησε μία μακρά παράδοση δυτικής πολεμικής εναντίον του. Είναι λοιπόν αναμενόμενο να κερδίσει την αμέριστη προσοχή της νεότερης ιστοριογραφίας και των βυζαντινών σπουδών. Όλοι σχεδόν οι ερευνητές αναγνωρίζουν στον αυτοκράτορα μεγάλη προσωπική ικανότητα και πολιτική (ιδίως διπλωματική) δεξιοτεχνία. Οι διαφορές εντοπίζονται στα σημεία και στον βαθμό που ασκείται κριτική. Οι αρκετά διαφορετικές εκτιμήσεις της βασιλείας του Αλεξίου Κομνηνού του έχουν προσδώσει τον χαρακτηρισμό του «αινίγματος».
Η θέση του Βυζαντίου στον χώρο το «καταδίκασε» σε ρόλο πρωταγωνιστή της παγκόσμιας ιστορίας. Ανεξ... more Η θέση του Βυζαντίου στον χώρο το «καταδίκασε» σε ρόλο πρωταγωνιστή της παγκόσμιας ιστορίας. Ανεξάρτητα από την αυξομείωση των εδαφών του (ειδικά μετά την οριστική απώλεια της δύσης και του νότου τον 7ο αιώνα), το Βυζάντιο, ως διάδοχος της Ρώμης, βρέθηκε να αγκαλιάζει ακριβώς τον ομφαλό της Παγκόσμιας Νήσου (το όλον της Ευρασίας και της Αφρικής), ξεκινώντας από τη νότια Ιταλία και την Ελλάδα και καταλήγοντας στον Εύξεινο Πόντο, τα αρμενικά υψίπεδα και την Αίγυπτο. Η περιοχή αυτή, μήτρα του ελληνικού-ελληνιστικού κόσμου, υπήρξε για χιλιετίες σταυροδρόμι εισβολών και μεταναστεύσεων, δραστήριων χερσαίων και θαλάσσιων οδών, ραγδαίας αγροτικής και αστικής ανάπτυξης, πολιτιστικών ανταλλαγών και θρησκευτικών κοσμογονιών.
MA Assignments (University of Athens 2019-2022) by Marios Novakopoulos
Όσιος Χριστόδουλος ο εν Πάτμω: Ο Βυζαντινός Μοναχισμός στα τέλη του 11ου αιώνα
Σεμινάριο «Μοναστή... more Όσιος Χριστόδουλος ο εν Πάτμω: Ο Βυζαντινός Μοναχισμός στα τέλη του 11ου αιώνα
Σεμινάριο «Μοναστήρια και μοναχισμός στο Βυζάντιο (10ος–14ος αι.)»
Διδάσκουσα: Αντωνία Κιουσοπούλου
2020-2021
Το Μυθιστόρημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά το εικονογραφημένο χειρόγραφο της Τραπεζούντας και οι ... more Το Μυθιστόρημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά το εικονογραφημένο χειρόγραφο της Τραπεζούντας και οι ιδεολογικές προεκτάσεις του
Σεμινάριο «Ο βυζαντινός Πόντος: μνημειακή τοπογραφία και τέχνες»
Διδάσκων: Γεώργιος Πάλλης
2020-2021
Έμφυλοι ρόλοι στο έργο του Προκοπίου: Βελισάριος, Αντωνίνα, Ναρσής
Οι αντιλήψεις Προκόπιου σχετι... more Έμφυλοι ρόλοι στο έργο του Προκοπίου: Βελισάριος, Αντωνίνα, Ναρσής
Οι αντιλήψεις Προκόπιου σχετικά με τις έμφυλες ταυτότητες δεν διέφεραν σημαντικά από το πνεύμα της εποχής του. Μέσα από τις προσωπογραφίες των πρωταγωνιστών του Υπέρ των Πολέμων και των Ανεκδότων, με τις καταφανείς αντιφάσεις ανάμεσά τους, αποτυπώνεται η σύνθεση ρωμαϊκών και χριστιανικών πρωτύπων από την κοινωνία της Ύστερης Αρχαιότητας. Οι αντιφάσεις εμποδίζουν την αναγωγή των προσώπων σε αρχέτυπα, κάτι που θα ευνοούσε μία διδακτική πρόσληψη της ιστορίας, αντίθετα προσδίδουν έναν ρεαλισμό.
Uploads
Theses by Marios Novakopoulos
The thesis at hand studies the grand strategy of Byzantine emperor Alexios I Komnenos (1081-1118), which is the utilization by his side of all means available to the Byzantine Empire for the accomplishment of its goals in the environment of late 11th – early 12th century antagonism and strife. Ruling during one of the most critical periods of Byzantine history, Alexios Komnenos managed to repell the enemies of the state, reclaim lost territory and restore the Empire’s prestige, establishing a stable dynasty that would last for 100 years. Thus arises the question, about how did he achieve all the above, but also what mistakes might have subverted his work in the long term. Firstly, the meaning of strategy in the science of international relations is analysed, along with Byzantium’s strategic tradition as expressed in byzantine texts and in the Empire’s political and military practice. The introduction is complemented by the exposition of the geographic-geopolitical environment of Byzantium in the times of Alexios Komnenos, allowing the recognition of the basic thatres of operations. The narration of Byzantium’s 11th century crisis constitutes the context for the activity of Alexios Komnenos and demarcates the capabilities, limitations and challenges of his reign. The thesis follows the rise of Alexios to power and his political struggles by front and opponent, including the Norman invasions, the raids of nomadic peoples in the Balkans, the passage of the First Crusade and the war with the Turks in Asia Minor. In each chapter, after the exposition of political and military events and the means used by the emperor against each threat, his policy is analysed according to the criteria of strategic studies. His actions on each branch of grand strategy and the model of relationship developed with foreign powers are presented, while their success is rated. As military strategy, diplomacy and international legitimacy arise through general political history, a special chapter is devoted to the other branches of grand strategy. Domestic policy and the means of securing the Komneni regime, the ideological and religious basis of authority, and the economic conditions that allowed Alexios to proceed with his, as examined as the unseen yet fundamental basis of imperial strategy.
Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Αθήνα 2021-2022
Επόπτης καθηγητής: Σοφία Μεργιαλή-Σαχά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Βαθμολογητές: Αντωνία Κιουσοπούλου, Καθηγήτρια, Κατερίνα Νικολάου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΠΑ
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
«Βυζαντινός Κόσμος: Ιστορία και Αρχαιολογία»
Ειδίκευση: Βυζαντινή Ιστορία
Papers by Marios Novakopoulos
Η παρακάτω παρουσίαση έχει αντίστοιχα σκοπό να λειτουργήσει ως φιλική κριτική, φιλικών κριτικών. Να εξετάσει τον βαθμό στον οποίο ευστοχούν οι παρατηρήσεις στον Φώτη Κόντογλου και να αξιοποιηθούν για την καλύτερη προσέγγιση του έργου και του παραδείγματός του.
10/08/2025 – antifono.gr
Το έργο του πολιτικού, φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Παναγιώτη Κανελλόπουλου, “Γεννήθηκα στο 1402”, είναι λιγότερο γνωστό στην χορεία των ιστορικών μυθιστορημάτων που λαμβάνουν χώρα στην βυζαντινή εποχή. Γραμμένο το 1957 και βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, το “1402” δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Παρακολουθούμε βέβαια την πορεία ενός ανθρώπου από τόπο σε τόπο και τη μετοχή του σε σημαντικά περιστατικά, όμως η βαρύτητα είναι ακριβώς πάνω στην ίδια την ιστορία και όχι στον χαρακτήρα.
Βιβλιοπαρουσίαση: Δημήτρης Κ. Κουγιουμτζόγλου, Ο Βυζαντινός Μέγας Αλέξανδρος, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2024. Σελίδες 584.
Ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, υιός του Φιλίππου και της Ολυμπιάδος, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα φαινόμενα της παγκόσμιας ιστορίας. Η αυτοκρατορία του σηματοδότησε το πέρασμα στον μεγάλο ελληνιστικό κόσμο, ο οποίος συντήρησε την ελληνική κυριαρχία και διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό μέχρι τα βάθη της Ινδίας. Οι δομές αυτού του κόσμου έμειναν κληρονομιά στην αρχαία Ρώμη, το Βυζάντιο, την ανακάμπτουσα Περσία, το Ισλάμ, τους λαούς της κεντρικής Ασίας.
Το Αιγαίο και το ελληνικό αρχιπέλαγος είναι ένα από τα πιο θαυμαστά φυσικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα του πλανήτη μας. Τα πολλά νησιά του καθιστούν εύκολη την επικοινωνία της μίας ηπειρωτικής ακτής με την άλλη, λειτουργώντας ως γέφυρα από την Αττική και την Πελοπόννησο ως την Μικρά Ασία, μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων. Η Τρωική εκστρατεία, ο πρώτος και ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός και οι Περσικοί πόλεμοι μαρτυρούν την κίνηση του Ελληνισμού προς την μικρασιατική ακτή, αλλά και τις δυσκολίες στην άμυνα των ιωνικών πόλεων και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου από την Ασία...
antifono.gr 01/04/2024
MA Assignments (University of Athens 2019-2022) by Marios Novakopoulos
Σεμινάριο «Μοναστήρια και μοναχισμός στο Βυζάντιο (10ος–14ος αι.)»
Διδάσκουσα: Αντωνία Κιουσοπούλου
2020-2021
Σεμινάριο «Ο βυζαντινός Πόντος: μνημειακή τοπογραφία και τέχνες»
Διδάσκων: Γεώργιος Πάλλης
2020-2021
Οι αντιλήψεις Προκόπιου σχετικά με τις έμφυλες ταυτότητες δεν διέφεραν σημαντικά από το πνεύμα της εποχής του. Μέσα από τις προσωπογραφίες των πρωταγωνιστών του Υπέρ των Πολέμων και των Ανεκδότων, με τις καταφανείς αντιφάσεις ανάμεσά τους, αποτυπώνεται η σύνθεση ρωμαϊκών και χριστιανικών πρωτύπων από την κοινωνία της Ύστερης Αρχαιότητας. Οι αντιφάσεις εμποδίζουν την αναγωγή των προσώπων σε αρχέτυπα, κάτι που θα ευνοούσε μία διδακτική πρόσληψη της ιστορίας, αντίθετα προσδίδουν έναν ρεαλισμό.