Russian and Eurasian department

Syberia zaczyna się od Wisły" 1 -pisze Markiz de Custine w Listach z Rosji. Co zrobić z takim twierdzeniem, które jest wyraźnie niezgodne z geograficzną wiedzą? Andrzej Kępiński widzi w przywołanych słowach przejaw francuskiej tendencji do sytuowania zarówno Polski, jak i Rosji na Północy 2 . Zofia Trojanowiczowa natomiast zwraca uwagę, że "od Wisły rozpoczynał się ten obszar, na którym zsyłki były podstawowym narzędziem carskiego despotyzmu" 3 . W każdym razie cytat oraz dwie jego interpretacje pozwalają dostrzec p o d p o r z ą d ko wa n i e g e o g r a f i i k u l t u r o we m u o b r a z o w i . Dlaczego tak się dzieje? Doświadczanie konkretnej przestrzeni wiąże się z przyjmowaniem olbrzymiej ilości informacji, dodatkowo nigdy nie można powiedzieć, że dają one pełną wiedzę o danym obszarze. Konieczne są selekcja i upraszczanie, a ich efekt służy opisowi całości. Zamiast realnej krainy funkcjonuje kulturowy obraz, który często więcej mówi o tym, kto go stworzył, niż o przedstawianym miejscu. W pierwszej części referatu zaprezentuję kilka ogólnych teoretycznych twierdzeń dotyczących tego procesu, w drugiej poświęcę się analizie dwóch różnych przykładów omawianego zjawiska, którymi są funkcjonowanie pojęć "Bałkany" i "bałkanizacja" oraz obraz Syberii w polskim romantyzmie.

Celem artykułu jest analiza listów i notatek Adolfa Januszkiewicza o jego pobycie wśród "Kirgizów" (Kazachów) przy użyciu narzędzi teorii postkolonialnej. Januszkiewicz uczestniczył w procesie opanowywania terenów dzisiejszego Kazachstanu przez Rosję, jednocześnie samemu będąc ofiarą systemu carskich represji. Eurocentryzm i przekonanie o misji cywilizacyjnej łączyły się z autentycznym uwielbieniem dla „Kirgizów”. Właśnie ze względu na współistnienie różnych doświadczeń i poglądów, Listy ze stepów kirgizkich zawierają tak bogaty materiał dla odczytania postkolonialnego.

The main aim of the paper is to analyze and interpret various images of Rome in Polish and Serbian literature of the Romantic period. The main concepts are based on imaginary geography. Michael Foucault's concept of heterotopia is also used. The primary focus of the paper is the literary works of the following Serbian and Polish authors: P. Njegoš, L. Nenadović, A. Mickiewicz, J. Słowacki, Z. Krasinski, C. Norwid. It corroborates how various philosophical ideas and ideological values are demonstrated in representations of the ruins of Rome.

Głównym celem artykułu jest analiza i interpretacja różnych obrazów Rzymu w polskiej i serbskie literaturze okresu romantyzmu

The main aim of this paper is to analyse and interpret the image of China as portrayed in the "Secret information..." by Serbian diplomat Sava Vladislavić. The main concepts of this paper are based on imaginary geography, geopoetics, postcolonial studies and imagology.

Циљ рада представља установљeње факторa који су били пресудни за формирање представе о Кини у "Тајној информацији о снази и стању кинеског царства" Саве Владиславића, као и утврђивање средстава и конвенција помоћу којих је ова земља репрезентована. Методологија истраживања утемељена је на одређеним поставкама из области имагологије, имагинарне географије, геопоетике и постколонијализма. Показано је да највећи значај за разумевање Владиславићевог текста има његова утилитарна, обавештајна функција, као и контекст у којем се одвијао сусрет дипломата са Кином, одређен политичким сукобом и разликама у културним традицијама двеју великих сила.

The main topic of the paper is exoticism and familiarization of China through descriptions of Chinese cuisine. The primary focus of the paper is the literary works of following Polish authors: Konstanty Symonolewicz, Witold Urbanowicz, Kamil Giżycki and Władysław Michał Zaleski. They visited China at the end of the 19th century (Zaleski) and at the beginning of the 20th century (Symonolewicz, Giżycki, Urbanowicz).
Topic of food and eating habits is treated as a one of the ways of creating the otherness or familiarizing it. Remarks about Chinese food made by Zaleski and Giżycki emphasized strangeness of Chinese culture. However, descriptions of food and eating habits were not only a way to create the image of China as an exotic land. E.g. Symonolewicz tries to dispel myths about strange customs of the Chinese through the detailed description of a traditional Chinese dinner. Urbanowicz compares Chinese and American eating habits, introducing a principle of relativism.

There are various images of the Mother of God in Laza Kostić poetry. In the study Ilijada. Pogled na jednu lepu glavu Kostić describes the Holy Mother in negative terms. The cult of Virgin Mary is called an illness of the western civilization. In the poem Dužde se ženi famous Venetian church Santa Maria della Salute is described as built at the expense of suffering imposed on Slavic people, so the Mother of God is connected with the Venetian expansion. Negative views on Virgin Mary are also introduced in the drama Pera Segedinac through an ekphrasis of famous Raphael’s work Sistine Madonna. However, Kostić’s new attitude towards the Mother of God is presented in his last and the most famous poem Santa Maria della Salute. The lyrical subject of the poem begs for forgiveness and glorifies the beauty of the Venetian church. The chasm between Latin and Byzantine culture is overcome.

The main focus of the paper is the image of European-Chinese relations in the travel prose Tamo amo po istoku (‘Here and there in the East’), written by the Serbian traveller Milan Jovanović. Jovanović worked as a doctor on a steamer belonging to the Lloyd company in the 1870’s and 1880’s, and travelled through the Mediterranean, the Middle East, India, and the Far East. In his prose, he made quite a few remarks about China and the Chinese. According to Jovanović, European presence in Asia is dominated by greed, violence and injustice, and because of that, the peoples of Asia have started to despise Europeans and perceived them as cruel barbarians. Chinese industriousness, perseverance, frugality and good manners are emphasized in the travelogue. In general, Jovanović’s view on the future of intercultural relations was an optimistic one. Contacts between civilisations were an opportunity for Europe to adopt Chinese values. It should be pointed out that Jovanović’s way of thinking would have been very interesting in the context of 19th century ideologies of racism and colonialism.

Tematem artykułu jest analiza postaci poturczeńców oraz zrusyfikowanych Polaków w wybranych tekstach literackich odpowiednio serbskiego i polskiego romantyzmu. Zjawiska poturczenia i rusyfikacji traktowane są jako odejście od wartości, wyznaczających tożsamość zbiorowości i przejście na stronę „kolonizatora”, a interpretowane będą przy pomocy kategorii hybrydyczności. Interesuje mnie, w jaki sposób w literaturze romantycznej, będącej elementem procesu konstruowania wspólnoty wyobrażonej narodu, przedstawiano takie sytuacje.
Wskazać różne typy realizacji motywy poturczenia i rusyfikacji. Postacie mogą być ofiarami dominacji, którym przemocą jest narzucana tożsamość wroga (np. Anhelli Słowackiego, niektóre postacie z dramatu Jelisaveta, knjeginja crnogorska Đ. Jakšicia). Czasami ukazywane są jak zdrajcy, arywiści przechodzący na stronę nieprzyjaciela (np. poplecznicy Senatora w Dziadach, Vuk Branković w tekstach serbskich odwołujących się do mitu kosowskiego). Inny wariant to postawa bohaterska – mimo opresji postacie opierają się naciskom i demonstrują niezłomny opór, czasami jednak ulegając wrogiej dominacji w inny sposób (np. rewanżyzm oraz przejmowanie wzorców zachowania pochodzących od nieprzyjaciół jako forma zniewolenia w III części Dziadów). Kwestia odstępstwa od monolitycznej tożsamości narodowej może być również powiązana z kwestiami płci i erotyki (opowiadanie Neverna Tijana Đ. Jakšicia, powiązanie wątku miłosnego i problematyki syberyjskiej w Fantazym Słowackiego) czy pytaniami metafizycznymi (Górski wieniec P.P. Njegoša, relacje polityczne i „migracje” duchów polskich, ruskich i mongolskich w filozofii genezyjskiej Słowackiego). Szczególnie interesujące są przypadki, w których opozycja zostaje zamieniona przez układ trójstronny (zbiorowość narodowa – nieprzyjaciel – kultura zachodnia): np. w dramatach Górski wieniec P.P. Njegoša, Maksim Crnojević L. Kosticia i Jelisaveta, knjeginja crnogorska Đ. Jakšicia obok przeciwstawienie Czarnogóry i Turcji pojawia się również kontekst Wenecji jako przestrzeni obcej kulturowo, będącej potencjalnym sprzymierzeńcem, ale jednocześnie zagrożeniem.

The main aim of the article is to examine the ideological background and socio-political framework of two different images of the Chinese communities in Southeast Asia as presented in two travelogues respectively written by the Polish clergyman Wadysaw Micha Zaleski and Serbian writer and doctor Milan Jovano-vi. Southeast Asia is treated as a " contact zone " whereby different communities are intertwined in a struggle for hegemony. The writers' trips to Asia were conditioned by European capitalistic expansion; however, being respectively Polish and Serbian, they came from countries which were also oppressed by great powers. Analysis of their travel writings shows how imperialist and orientalist discourse might have been influenced by various factors. Differences between the two writers issued mostly from their different outlooks on the world; Jovanovi being liberal, and Zaleski being conservative and Catholic.

The paper is an attempt at examining images of Rome in Polish poetry of the Romantic Period. The first part of the paper presents methodological assumptions. Main concepts are based on imagology and imaginary geography. Inspirations come from works by Edward Said, Maria Todorova, Larry Wolff, Božidar Jezernik and Erazm Kuźma. Michael
Foucault’s concept of heterotopia is also used. The second part of the paper introduces general remarks about the image of Rome in Polish poetry. The main, third part of the paper includes interpretations of three poems – ‘Rzym’by Juliusz Słowacki, ‘Przechadzka poza Rzymem’ by Józef Bohdan Zaleski and ‘Do Elizy’ by Zygmunt Krasiński.

Przedmiotem artykułu będą obrazy Rzymu w tekstach Zygmunta Krasińskiego i dwóch południowosłowiańskich autorów, Petara Njegoš i Ljubomira Nenadovicia. Metodologiczną inspirację dla interpretacji zaprezentowanej w niniejszym artykule stanowią imagologia, Saidowsko-Foucaultowska koncepcja geografii kreacyjnej i pewne aspektach teorii postkolonialnej.

The main aim of the paper is to analyze and interpret the image of relations between China and Europe in two travelogues written by the Eastem Europeans. The first is a book entitled “ Kroz Kinu” (“ Through China”）by the Serbian diplomat Milutin Velimirović. The second is a book “Moi Chińczycy” （“My Chinese，，)， by the Polish diplomat Konstanty Symonolewicz. The main concepts of the paper are based on imaginary geography and imagology. Both authors lived in China in 1910 ’ and 1920 ’ • Authors yisited the Far East at a very specific historical moment, when China was politically fragmented and was forced to sign uneaual treaties. Symonolewicz and Velimirović paid attention to contemporary political situation, and also to the great history of China and yarious issues connected with intercultural communication. Two authors had a specific point of view, because they represented Europe, however they belonged to the Eastern part of European civilization, to nations which did not take part in imperial expansion. They perceived China from the European perspective, but on the other hand they could also distance themselves from various European prejudices. In the paper their descriptions and remarks about contacts between China and Europę in the early 20th century will be compared and analyzed.

knowledge of i t , hence a short enumeration of attributes ( silk , te a , queues, opium) refers to (D This terra is used after Stanley Fish ( Fish 2 0 0 2 ). © A similar approach to another travelogue from C hina, Milan Jovanovic's Tamo amo po Istoku, was used in ray article " Graecia capta ferum victorem cepit? Relations between Europe and China in the travelogue Tama amo po istoku of Milan Jovanovic" ( in p rint) . ® All translations into English are my ow n, unless otherwise indicated. Translations were made to ensure coherence in meaning for non-Serbian and non-Polish speaking readers. I have sought to provide exact translations; however, these cannot be acknowledged as proper literary translations. The original says; " Jednog sumomog dana meseca raarta polazio sam , kao kontrolor Mongolske Ekspedicije, iz H arbina u pravu Kinu (•••) Sa velikim interesovanjem i sa narocitim zadovoljstvom, krenuo sam na putu u tu staru i tajanstvenu zem lju, zemlju percina i opijum a,caja i svile, zemlju najveceg i jednog od najstarijih naroda nasvetu, u cije smo postojanje gotovo raogli i da posumnjamo, blagodareci straSnoj udaljenosti i nepoznatosti. Predamnom je biocitav zaseban svet, narocita, potpuno odvojena kultura, koja do skora nije imala veza sa Evropom, i od koje je Evropa, doSavSi u dodir sa njom , pozajmila ranoge stvari" .

W artykule podjęta jest próba porównania różnych strategii wykorzystywania motywów mitologicznych w literaturze współczesnej i romantycznej. Nadrzędnym pojęciem analizy jest patchwork – termin użyty na zasadzie metafory opisującej obecność w tekście literackim motywów i tematów mitologicznych odrębnej proweniencji i pełniących różne funkcje. W tak popularnych i uważanych z reprezentatywne tekstach kultury jak powieści Wiktora Pielewina, opowiadania Michała Guzka, komiksy i powieści Neila Gaimana (wartość artystyczna wyżej wymienionych utworów nie stanowi przedmiotu rozważań) elementy wywiedzione z różnych mitologii są transformowane i umieszczane w nowych kontekstach. Można tę strategię opisać przy pomocy pojęć wywiedzionych z koncepcji postmodernistycznych (np. „gra resztkami” Baudlillarda, „literatury wyczerpanej” Bartha), posiada ona cechy uznawane za typowe dla postmodernizmu – eklektyzmem, ludycznością, interteksualnością.
Jednakże, mitologiczne gry w literaturze współczesnej też mają dużo wspólnego z literaturą romantyczną. W referacie wyżej wymienione przykłady zostawianą zestawione z twórczością Juliusza Słowackiego (np. niedokończony dramat Beniowski, Samuel Zborowski i inne) i Novalisa.