Department of Primary Education

Η παρούσα εργασία επιχειρεί να μελετήσει την ενδοδιαλεκτική ποικιλία του θεσσαλικού ιδιώματος, καθώς και να προτείνει τρόπους και τεχνικές για τη διδακτική της αξιοποίηση σε επίπεδο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Αρχικά, παρουσιάζονται τα γλωσσικά χαρακτηριστικά της θεσσαλικής σε φωνολογικό, μορφολογικό και συντακτικό επίπεδο και στη συνέχεια περιγράφονται τα φαινόμενα εκείνα που μας επιτρέπουν να κάνουμε λόγο για την ενδοδιαλεκτική της διαφοροποίηση, με κριτήριο την παρουσία ή μη γλωσσικών φαινομένων ή την παράλληλη εμφάνισή τους. Με τον τρόπο αυτό, έχουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουμε μία συνολικότερη εικόνα για το θεσσαλικό ιδίωμα, καθώς και να προσδιορίσουμε ποιες περιοχές μοιράζονται κοινά γλωσσικά χαρακτηριστικά και ποιες διαφέρουν. Παράλληλα, παρατίθενται οι επιρροές που δέχθηκε η θεσσαλική από άλλες γλώσσες σε λεξιλογικό και μορφολογικό επίπεδο. Όσον αφορά τη διδακτική αξιοποίηση της θεσσαλικής ποικιλίας, παρουσιάζονται η θέση των γεωγραφικών ποικιλιών στα ελληνικά προγράμματα σπουδών Γυμνασίου και Λυκείου, τα ερευνητικά πορίσματα και οι διδακτικές προτάσεις τόσο από τη διεθνή όσο και από την εγχώρια βιβλιογραφία. Ακόμη, περιγράφονται οι φάσεις του δίωρου διδακτικού σεναρίου που πραγματοποιήσαμε, αποτέλεσμα του οποίου ήταν η ενεργός συμμετοχή των διδασκομένων, ανεξαρτήτως μαθησιακού επιπέδου, και η κινητοποίηση του ενδιαφέροντός τους, λόγω της πολυτροπικότητας που χαρακτήριζε τη διδασκαλία. Τέλος, παρατίθενται ορισμένες σκέψεις και προτάσεις επέκτασης (δραστηριότητες, εκπαιδευτικές τεχνικές), τις οποίες μπορούν να συμβουλευτούν οι εκπαιδευτικοί για μία συνολικότερη διδακτική προσέγγιση των γεωγραφικών ποικιλιών.

This thesis attempts to study the intradialectal variety of the Thessalian dialect, as well as to propose ways and techniques for its didactic use at Secondary Education level. The linguistic characteristics of Thessaly are presented at the phonological, morphological and syntactic level and then those phenomena are described in a way that allow us to talk about its intradialectal differentiation, based on the presence or not of linguistic phenomena or their parallel appearance. In this view, we have the opportunity to gain a more comprehensive picture of the Thessalian dialect, as well as to identify which areas share common linguistic characteristics and which differ. At the same time, the influences that the Thessalian dialect had from other languages at the lexical and morphological level are presented. Regarding the didactic proposal regarding the Thessalian dialect, the position of regional varieties in curricula of Greek Secondary Education, research findings and teaching proposals from recent bibliography are presented. Furthermore, the phases of our teaching scenario are described, the result of which was the active participation of students, regardless of learning level, and the mobilization of their interest, due to the multimodality that characterized teaching. Finally, there are some thoughts and suggestions for extension (activities, educational techniques), which teachers can consult for a more comprehensive teaching approach to regional varieties.

Πανταζίδης Σ. (2016). "O Πύργος της Πολυγλωσσίας" στα Πρακτικά συνεδρίου με κριτές: 22ο Διεθνές Συνέδριο Ελεύθερου Πανεπιστημίου Πολιτών. "Τύποι, Μορφές, Εφαρμογές και Αποτελεσματικότητα της Εκπαίδευσης". Βέροια

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται το παιχνίδι «Ο Πύργος της Πολυγλωσσίας».
Το παιχνίδι αυτό δημιουργήθηκε για τις ανάγκες της 4ης Γιορτής Πολυγλωσσίας της Θεσσαλονίκης και μετέπειτα προσαρμόστηκε στις ανάγκες του Goethe Institut της Θεσσαλονίκης. Το παιχνίδι στηρίζεται σε σύγχρονες επιστημονικές και σχεδιαστικέςαρχές και η αξιολόγηση του έγινε με βάση τα κριτήρια GLO. Το παιχνίδι αποτελείταιαπό το Jenga, με την προσθήκη αυτοκόλλητων από χώρες της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας από κάρτες ερωτήσεων και δοκιμασιών. Σκοπός του παιχνιδιού είναι η ευαισθητοποίηση των συμμετεχόντων/ουσών στις γλώσσες και η απόκτηση θετικών στάσεων προς το διαφορετικό. Στις εφαρμογές που πραγματοποιήθηκαν τα αποτελέσματα μέσα από την διαδικασία της παρατήρησης βάσει του GLO είναι ικανοποιητικά. Οι συμμετέχοντες/ουσες συνδύασαν την αυτενέργεια και την ψυχαγωγία με την μάθηση και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους.

Η παρούσα έρευνα αποτελεί μία εθνογραφική μελέτη που ασχολείται με την παιδική ηλικία και την εκπαίδευση  των παιδιών στα προγράμματα afterschool. Κεντρικό ρόλο κατέχει η αξιοποίηση κοινωνικών και πολιτισμικών θεωριών και ερευνητικών πρακτικών. Οι θεωρίες και οι πρακτικές αυτές προέρχονται από την κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας, την κοινωνιολογία της εκπαίδευσης και το διεπιστημονικό πεδίο των προγραμμάτων afterschool. Η έρευνα αυτή αποσκοπούσε στη διερεύνηση της κοινωνικής κατασκευής υποκειμενικοτήτων των παιδιών στα εργαστήρια δύο διαφορετικών προγραμμάτων afterschool. Το πρώτο πρόγραμμα afterschool είναι μίας Μ.Κ.Ο. ενώ το δεύτερο ενός ιδιωτικού σχολείου. Ήταν εξ’ αρχής γνωστό ότι οι πληθυσμοί παιδιών των δύο προγραμμάτων afterschool διαφοροποιούνται σε ζητήματα διαβίωσης, ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ευκαιριών στην εκπαίδευση. Τα εργαστήρια αυτά πραγματοποιούνται στα πλαίσια της μη τυπικής εκπαίδευσης με συμμετέχοντες παιδιά περίπου ίδιας ηλικίας. Τα μεθοδολογικά εργαλεία που αξιοποιήθηκαν ήταν η εθνογραφική παρατήρηση, η συνέντευξη-ομάδα εστίασης και, τέλος, η ανάλυση επίσημου και ανεπίσημου έντυπου και ψηφιακού υλικού των δύο δομών. Η ανάλυση του υλικού που συλλέχθηκε από αυτά βασίστηκε στο μοντέλο της θεματικής ανάλυσης. Όσον αφορά τα ευρήματα, προέκυψαν τα εξής θέματα για τα παιδιά:  «Τα  (υπο)τιμημένα παιδιά», «Κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας» και «Σχέσεις μεταξύ των παιδιών. Τα ευρήματα για τα παιδιά και την παιδική ηλικία έρχονται σε συμφωνία με τη βιβλιογραφία  διαφωτίζοντας αρκετά κρίσιμα θέματα και ανοίγοντας νέα ζητήματα προς διερεύνηση. Για τους γονείς τα θέματα είναι: «Οι γονείς θέλουν..», «Οι γονείς παρέχουν..» και «Οι γονείς βλέπουν τα παιδιά ως..», όπου οι απόψεις των γονέων για τα παιδιά διαφοροποιούνται ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική τάξη που ανήκουν. Οι εκπαιδευτικοί διαμορφώνουν τις απόψεις τους γύρω από τα εξής: «Τα παιδιά είναι όλα παιδιά, οι ίδιες ανάγκες εκφράζονται διαφορετικά», «Πρώτα το πολιτισμικό κεφάλαιο», «Το ελεύθερο παιχνίδι και το πλαίσιο». Τέλος, οι δομές δίνουν έμφαση στο βίωμα της παιδικής ηλικίας μέσα από ρομαντικούς λόγους, θέτοντας ως πρωταρχικό σκοπό το καλύτερο μέλλον του παιδιού. Τα θέματα που προέκυψαν σχετικά, είναι: «Ρομαντικός λόγος για την παιδική ηλικία» και «Όταν τα παιδιά δεν θα είναι πια παιδιά».

Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η σύνθεση των εννοιών της Παιδαγωγικής του Παιχνιδιού και  κάποιων προσπαθειών που έγιναν ώστε να δοθεί το έναυσμα για περαιτέρω διερεύνηση και ανάπτυξη του «Critical Gaming Pedagogy» (Κριτική Παιδαγωγική των παιγνίων). Δύο πρακτικά παραδείγματα της εργασίας αυτής αποτελούν η έρευνα του Crocco (2011) και το επιτραπέζιο παιχνίδι του Hunter (2013). O Crocco αξιοποίησε το έργο του Paulo Freire, ώστε μέσω επιτραπέζιων και ψηφιακών παιχνιδιών τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη σε σχέση με τις ηγεμονικές ιδέες και τους θεσμούς. Eπιπλέον, ο Hunter έφτιαξε το επιτραπέζιο “World Peace Game” (Παγκόσμιο Παιχνίδι της Ειρήνης) όπου τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με παγκόσμια πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Τα εν λόγω παραδείγματα δίνουν έμφαση στη χειραφετική αξιοποίηση του παιχνιδιού και έτσι μέσα από αυτά ανοίγεται μία νέα οπτική για την εφαρμογή της Κριτικής Παιδαγωγικής.

Πανταζίδης Σ. (2018). Από την Παιδαγωγική του Παιχνιδιού στο Critical Gaming Pedagogy. 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κριτικής Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη (υπό δημοσίευση).

Περιοδικό Nέος Παιδαγωγός 2019
12ο τεύχος, 325-337
Εκδόσεις e-Πρωτοβάθμια,
Αθήνα I.S.S.N. 2241-6781

Σκοπός της παρούσας εμπειρικής έρευνας είναι η ανάδειξη των παιδιών ως ενεργών δρώντων κοινωνικών υποκειμένων του παρόντος μέσα στις διαδικασίες του Critical Gaming Pedagogy (Κριτική Παιδαγωγική των Παιγνίων). Στην έρευνα αυτή, αναλύθηκε ο λόγος των παιδιών και όσων εμπλέκονται στις διαδικασίες ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού, ώστε να διερευνηθεί η ικανότητα συμμετοχής των παιδιών σε «δύσκολα ζητήματα» και δόθηκε έμφαση στο πώς τα παιδιά κατασκευάζουν κοινωνικά νοήματα. Το πρακτικό παράδειγμα που αξιοποιείται είναι το επιτραπέζιο παιχνίδι «World Peace Game» (Παγκόσμιο Παιχνίδι της Ειρήνης) του John Hunter (2013) όπου τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με παγκόσμια πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα.

Πανταζίδης Σ. (2021). Προς μία Ομότιμη Διακυβέρνηση των κοινών: Παιδικές Συνελεύσεις και Ισότιμος Διάλογος. MusEd, 4(1), 65-77.

Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η εξέταση των παιδικών συνελεύσεων (children’s assemblies) και του ισότιμου
διαλόγου (egalitarian dialogue) ως εργαλείων ενίσχυσης της εμπρόθετης δράσης των παιδιών. Ο
προσανατολισμός αφορά τη συμμετοχή των παιδιών στην ομότιμη διακυβέρνηση (peer governance) της
σχολικής κοινότητας. Η βασική θέση της εργασίας είναι ότι τα παιδιά αποτελούν ενεργά δρώντα κοινωνικά
υποκείμενα του παρόντος και είναι ικανά να συμμετέχουν σε αποφάσεις του σχολείου. Ακολουθώντας τη
λογική των κοινών, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην εγκαθίδρυση ενός πλαισίου στο οποίο άυλα αγαθά,
όπως η μόρφωση και η εκπαίδευση, γίνονται η αφορμή ώστε οι εμπλεκόμενοι/-ες και δη τα παιδιά να
συνδιαχειριστούν, να αυτό-οργανωθούν και να λειτουργήσουν ως κοινωνοί (commoners). Γι’ αυτό, εξετάζονται
μορφές διαλόγου και συνελεύσεων, οι οποίες είναι βασικές στην προάσπιση του δικαιώματος του παιδιού να
ακουστεί και να είναι ενεργό στις διαδικασίες της εκπαίδευσης και της μάθησης, αναπτύσσοντας την
υποκειμενικότητά του. Στα αποτελέσματα φανερώνονται οι προϋποθέσεις, δηλαδή, τα κρίσιμα στοιχεία των δύο
επιλεγμένων εργαλείων για να συνδεθούν με το δημοκρατικό ιδεώδες και εν γένει, με την ιδέα των κοινών. Τα
στοιχεία αυτά είναι η αίσθηση της ενότητας, οι πιο ισότιμες σχέσεις εκπαιδευτικού και παιδιών, η ανάπτυξη
της επικοινωνιακής δεξιότητας, η κοσμοαντίληψη και η λογική πίσω από τη χρήση των εργαλείων. Τέλος,
προτείνεται η οπτική του παιδιού ως κοινωνού (commoner) αντί του παιδιού-επιχειρηματία, προβάλλοντας την
ανάγκη για μια γενικότερη αλλαγή ηθικής και λογικής στη βάση ενός πιο ανοιχτού μοντέλου σχολικής ζωής

Πανταζίδης, Σ. (2021). Παιδικές συνελεύσεις στην εκπαίδευση για μια βασισμένη στα κοινά διακυβέρνηση. Στο Θάνος Θ. & Ζάγκος Γ., Κοινωνία-Πολιτική και Εκπαίδευση. Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης και Εκπαιδευτική πολιτική, Ερευνητικές τομές. Αθήνα: Πεδίο

H παρούσα έρευνα επικεντρώθηκε σε τρεις διαφορετικές δομές που αξιοποιούν το εργαλείο των παιδικών συνελεύσεων και απώτερος σκοπός ήταν να γεφυρωθούν με τη διακυβέρνηση βασισμένη στα κοινά. Δηλαδή, οι παιδικές συνελεύσεις γίνονται η ιδανική αφορμή για τη συμμετοχή των παιδιών στην ομότιμη διακυβέρνηση (peer
governance) της σχολικής κοινότητας. Σκοπός ήταν να εξερευνηθούν οι προοπτικές, οι δυνατότητες και οι οπτικές των επιλεγμένων δομών στα ζητήματα που σχετίζονται με τις συνελεύσεις. Για τον λόγο αυτόν, πραγματοποιήθηκε θεματική ανάλυση σε δύο εγχειρίδια συνελεύσεων, το πρώτο αφορούσε την Πρωτοβουλία για το Άρθρο 12 και το δεύτερο το Ελληνικό Κέντρο Σοσιοκρατίας, αλλά και στο υλικό που είχε συλλεχθεί από μία εθνογραφική μελέτη σε ένα αυτο-οργανωμένο παιδαγωγικό εγχείρημα, το Μικρό Δέντρο. Η ανάλυση επικεντρώθηκε σε καθεμία δομή ξεχωριστά, καθώς και στις επιδιώξεις που αφορούν τα παιδιά και την παιδική ηλικία, τον/την εκπαιδευτικό και την εκπαίδευση. Στα αποτελέσματα φανερώθηκε ότι, παρόλο που εντοπίζονται διαφοροποιήσεις στις τρεις δομές όσον αφορά τη διεξαγωγή τους και τον απώτερο σκοπό της χρήσης τους, αποκαλύφθηκαν πολλές ομοιότητες. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται
επανανοηματοδότηση της εκπαίδευσης μέσα από τις έννοιες της βιωσιμότητας, της δικαιοσύνης, της συνεργασίας και της φροντίδας. Επιπλέον, τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως άτομα με ευθύνες και ο ρόλος του εκπαιδευτικού παρουσιάζεται πιο ισότιμος με αυτόν των παιδιών.

Η σειρά των τεσσάρων άρθρων αφορά τις Παιδαγωγικές πρακτικές των κοινών οι οποίες μπορούν να προωθήσουν μια παιδαγωγική από τα κάτω προς τα πάνω (bottom-up) ή αλλιώς μια «Παιδαγωγική των κοινών».

Τα άρθρα αυτά δημοσιεύτηκαν σε διαφορετικές περιόδους εντός του έτους 2022 και του 2023 στο ένθετο "Το Σκασιαρχείο" στην Εφημερίδα των Συντακτών.

Οι παιδαγωγικές πρακτικές των κοινών βασίζονται σε στοιχεία συνεργασίας, αλληλοβοήθειας, συνδιαχείριση και αυτοοργάνωσης μεταξύ των παιδιών και σε έναν πιο ισότιμο ρόλο μεταξύ εκπαιδευτικού–παιδιών. Μέσα από αυτές τις πρακτικές μπορεί να προαχθεί μια δίκαιη και συμπεριληπτική εκπαίδευση για όλους/-ες.

Το 1ο μέρος αφορά τα "κοινά¨ στην εκπαίδευση. Τα «κοινά» στην εκπαίδευση προάγουν εναλλακτικές παιδαγωγικές διαδικασίες και πρακτικές oι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα να διαμορφωθούν οριζόντιοι τρόποι σκέψης και δράσης, απαλλαγμένοι από παγιωμένες κοινωνικές πρακτικές, συνήθειες και σχέσεις

Το 2ο μέρος αφορά τις συνελεύσεις των παιδιών.
Οι συνελεύσεις της τάξης μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία αναγνώρισης, ενίσχυσης και εξάσκησης της εμπρόθετης δράσης των παιδιών, καθώς αποτελούν θεμελιώδεις τρόπους λήψης συλλογικών αποφάσεων και δημοκρατικής πολιτειότητας των «κοινών». Επιπλέον, οι παιδικές συνελεύσεις χαρακτηρίζονται ως η πρακτική-κλειδί για τον σεβασμό στα δικαιώματα του παιδιού και, συγκεκριμένα, σχετικά με το δικαίωμα έκφρασης της γνώμης του.

Το 3ο μέρος αφορά την ομότιμη μάθηση.
Στην ομότιμη μάθηση (peer-to-peer learning) τα παιδιά μπαίνουν σε ρόλο ομότιμων (peers), δηλαδή, συνεργάζονται, αλληλοβοηθούνται και αξιοποιούν γνώσεις και δεξιότητες για να διδάξουν στα άλλα παιδιά και, παράλληλα, να μαθαίνουν τα ίδια, σε όλα τα διδακτικά αντικείμενα.

Το 4ο μέρος αφορά τη συνδημιουργία της γνώσης.
Τί σημαίνει, λοιπόν, να συνδημιουργείς γνώση στη σχολική τάξη; H συνδημιουργία της γνώσης δίνει έμφαση στην ιδέα ότι η γνώση δεν είναι κάτι που μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο, αλλά περισσότερο κάτι που κατασκευάζεται μέσω της διερεύνησης, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας, παράγοντας νόημα για τα άτομα.

Pantazidis, S. (2023). Introducing Pedagogical Practices of the commons in/to Critical Pedagogy. Ιn K. Skordoulis, L. Gioti and A. Laspidou, Proceeding of X ICCE Education for Social Emancipation, School of Primary Education of AUTh, Thessaloniki.

The purpose of this presentation is to introduce the emergent paradigm of the 'commons' as an alternative value and action system in/to Critical Education. In particular, the transfer of logic and ethics of the 'commons' in official public education presupposes pedagogical practices that have the potential to shape horizontal ways of thinking and acting, escaping established social practices, habits and relationships. Also, there is a need to promote children's agency and citizenship through the process of 'commoning' in everyday life at school. Many epistemological and partially political divergences emerge through the by comparing Critical Pedagogy to educational commons. Both share core values such as democracy, egalitarianism, emancipation and social justice as well as a struggle against policies of neoliberalism and neoconservatism in education.

Πανταζίδης Σ. (2023). Παιδαγωγικές Πρακτικές των κοινών στη σχολική τάξη. Ε-κτε: Έρευνα στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, 3(1), 149-171.

In the present work I examine peer learning and co-creation of knowledge as pedagogical practices of the commons. The transfer of logic and ethics of the commons in formal schooling presupposes practices that have the potential to shape horizontal ways of thinking and acting, exempted from established social practices, habits and relationships. My frame of reference is the microcosm of the classroom which is perceived as a potential common. Its members –teacher and children– co-manage, share, collectively create knowledge and co-formulate a framework of rules. Through micro-political actions, it is possible to construct alternative ways of perceiving the learning space, negotiating knowledge and a more democratic experience of school everyday life in general. The focus on the practices of peer learning and the co-creation of knowledge is through the negotiation of various theoretical and applied educational ideas. In addition, I present some suggestions for their application, not as a pedagogical dogma or “recipes”, but as good practices based on action research, with me being a researcher and teacher in a 6th grade classroom of an elementary school.

Πανταζίδης, Σ. (2023). Μαθησιακά Περιβάλλοντα Αυτοοργάνωσης στο Δημόσιο Σχολείο.

Συνέδριο «Ψυχολογία παιδιών/εφήβων και Κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας: παράλληλοι μονόλογοι ή διαλογικές πρακτικές;

Η παρούσα ανακοίνωση έχει σκοπό να διερευνήσει τους τρόπους και τις προϋποθέσεις μεταφοράς στοιχείων της «λογικής και της ηθικής των κοινών» ως μια εναλλακτική εκπαιδευτική διαδικασία σε μία σχολική τάξη. Στη λογική αυτή τα παιδιά γίνονται αντιληπτά ως κοινωνοί (commoners), εμπρόθετοι δρώντες, και εν δυνάμει πολίτες, συμμετέχοντας ενεργά στο σχολικό γίγνεσθαι, ενώ όχι μόνο διαμορφώνονται σε αυτό αλλά, σε ένα μεγάλο βαθμό, το συνδιαμορφώνουν.