Nowe Media

Scena komunikacyjna przejawia się w pojawianiu się coraz to nowych form, wynikających
m.in. z rozwoju cywilizacji, a w szczególności technologii i nowomedialnych
sposobów komunikowania się. Taki stan rzeczy wyraża się nie tylko pozytywnymi
społeczno-kulturowymi skutkami, ale także negatywnymi, które sprzyjają dehumanizacji
sceny komunikacyjnej. Obecnie można wyróżnić niektóre ze zjawisk jako te
dehumanizujące. Powstaje wiele otwartych kwestii co do wyglądu i sposobów komunikowania
w przyszłości. Niniejszy artykuł opisuje kilka zjawisk już obecnych na
scenie komunikacyjnej, stawia jednocześnie pytania o jej przyszłość.
====
The capacity of the communication scene is manifested in the continuous emergence
of new forms of communication, caused, among others, by the development of civilization,
in particular technology and new media ways of communication. This situation
is conducive not only to positive socio-cultural effects, but also negative ones,
which contribute to the dehumanization of the communication scene. Currently,
some of the phenomena can already be distinguished as dehumanizing. There are
also many open questions about the appearance and ways of communication in the
future. This paper is devoted to several phenomena already present on the communication
scene, and at the same time raises questions about its future.

W obliczu dynamicznego rozwoju technologii, które znacząco zmieniają metodę prowadzenia debaty publicznej, pojawiły się potrzeby zrozumienia ich wpływu na zasady komunikacji społecznej. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie, jak rozwój nowych technologii, takich jak media społecznościowe, sztuczna inteligencja, deepfake'i i chatboty, wpływa na język i formę debaty publicznej. Przyjęto założenie, że wpływ technologii jest dwukierunkowy-zarówno pozytywny, jak i negatywny-a kryteria oceny obejmują takie elementy, jak: poziom manipulacji, rzetelność informacji oraz dynamikę relacji w debacie publicznej. W badaniach empirycznych zastosowano zaawansowane metody statystyczne: korelację, testy istotności oraz analizę regresji, co pozwoliło na kompleksową ocenę zależności między zmiennymi. Na podstawie krytycznej analizy literatury stwierdzono, że technologie AI, blockchain, Big Data i chatboty mają kluczowe znaczenie dla kształtowania języka debaty publicznej. Ich wpływ można rozpatrywać w kategoriach zmian w strukturze komunikacji, zwiększonej możliwości manipulacji oraz ryzyka dezinformacji. Analiza korpusów debat politycznych, a także wystąpień polityków w mediach społecznościowych pokazuje, że nowe technologie przyczyniają się do wzrostu zindywidualizowanych, skrótowych wypowiedzi oraz do pojawiania się nowych elementów manipulacyjnych. Wnioski z badań wskazują, że technologia AI i narzędzia powiązane z nią mają fundamentalny wpływ na język i relacje w debacie publicznej. Przyszłość demokracji wymaga szczególnej uwagi na regulacje prawne, edukację społeczeństwa i opracowanie mechanizmów minimalizujących ryzyko dezinformacji. Oczekiwane zmiany będą miały charakter zarówno pozytywny, jak i negatywny, a ich pełne zrozumienie wymaga kontynuacji badań oraz krytycznej analizy nowych zjawisk. Słowa kluczowe: nowe technologie, debata publiczna, platformy społecznościowe, sztuczna inteligencja Wstęp W dobie gwałtownego rozwoju cyfryzacji i jej coraz większego zastosowania w sferze publicznej, ważne jest zrozumienie, jak nowe rozwiązania wpływają na kształt oraz charakter debaty publicznej. Społecznościowe media, sztuczna inteligencja, chatboty, deepfake'i czy blockchainy, to technologie, które rewolucjonizują sposób komunikacji, jak też wywołują głębokie zmiany w formie dyskursu społeczno-politycznego. Obecna debata publiczna, będąca fundamentem demokracji, coraz częściej pojawia się na platformach internetowych, na których szybka wymiana informacji oraz interak

This article investigates the transformative role of Artificial Intelligence (AI) in the music industry, focusing on the complexities of copyrights and ethical implications of AI-generated music. It discusses the evolving meaning of the phrase ‘Artificial Intelligence’ in the world of music and proposes an alternative form of conceptualising AI’s performative and active presence = through alternative figurative interpretations. While AI is widely employed to tailor music experiences by analysing user data and preferences, its commercial applications often face criticism for their lack of originality and a tendency to repeat musical structures. In this article, AI is presented from a dual perspective: (1) AI as a support tool for simple engineering tasks in music production; and (2) AI as a technology with the ambition to create music in a human-like manner. However, neither approach suggests that the ‘intelligence’ touted by both enthusiastic and pessimistic perspectives on current and future AI products can approximate what we might define as true ‘musical intelligence’. Despite substantial investment and technological advancements, AI largely remains an imitative tool rather than a truly creative force, raising questions about its authentic value in the music industry.

Funkcjonowanie rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym wiąże się z wieloma trudnościami i problemami, których nie doświadczają rodziny z dziećmi w pełni sprawnymi. Biorąc pod uwagę fakt, że to głównie kobieta, matka jest odpowiedzialna za opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem, to również ona zwykle boryka się z problemami i trudnościami związanymi z wychowywaniem dziecka nie w pełni sprawnego. Zazwyczaj to właśnie na matce spoczywa cały ciężar związany z rehabilitacją i pielęgnacją niepełnosprawnego dziecka, z dbaniem o jego higienę, wyżywienie, wychowanie. Codzienna opieka i rewalidacja dziecka niepełnosprawnego, jak też sam fakt niepełnosprawności są czynnikami stresogennymi, które sprzyjają powstawaniu wszelkich zaburzeń i wypalaniu się sił. Na to zjawisko częściej narażone są matki niż ojcowie właśnie z racji pełnienia przez nie szeregu czynności opiekuńczych, porządkowych, pielęgnacyjnych i wychowawczych. Wyjątkowo trudna sytuacja jest udziałem przede wszystkim tych kobiet, które samotnie wychowują niepełnosprawne dziecko, gdyż zwykle są one nadmiernie obciążone obowiązkami i dodatkowo nie mają wsparcia ze strony osób bliskich. Prezentowany artykuł podejmuje tematykę sytuacji kobiety w rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym, koncentrując się na specyficznych trudnościach, których matki doświadczają w konsekwencji posiadania dziecka niepełnosprawnego we wszystkich sferach życia.

Celem artykułu była teoretyczna analiza tego, jaki związek może zachodzić między współczesnymi osobowościami medialnymi a wychowaniem dziecka. W rozważaniach odwołano się do pojęć “znaczącego Innego” oraz autorytetu, ze szczególnym uwzględnieniem autorytetu medialnego. Jednocześnie podkreślono, że pojęcie autorytetu współcześnie bardzo mocno rozmywa się. W kolejnej części artykułu opisano trudności związane z wychowaniem dziecka, w świecie zanurzonym w mediach. W celu osiągnięcia pewnej równowagi, po dokonaniu analizy wytworów, podano przykłady medialnych osobowości, mogących pełnić rolę “znaczącego Innego” czy autorytetu medialnego i pozytywnie oddziaływać na współczesne dzieci.

Człowiek zaangażowany w sieć, najlepiej występujący pod postacią awatara
w interaktywnym środowisku rzeczywistości wirtualnej, może doznawać prawdziwych uczuć, podobnie przeżywać prawdziwe emocje i realizować wartości moralne. Tego rodzaju interaktywne uczestnictwo powoli staje się zadowalającą alternatywą dla doświadczenia, które znane jest ze świata fizycznego. [...]

In this article I analyze the chosen examples of fan comics. In the first part of the article I describe the history of comics, how and by whom they were created. Then I show the comic’s role as part of Transmedia Storytelling. In the second part I introduce the term fan fiction and I describe the circumstances of the creation of this specific form of fan art. Moreover I write about the most important fan fiction theories. In the last part of the article I analyze 3 selected authors of comics who publish their works on social media platform Deviant Art. Also I describe their style, inspirations and references to original works. Fan comics are a very specific phenomenon. However the many possibilities given by this art is not used by the fans. There are no experiments with a form contrary to the fan fiction literature. On the other hand the selected comics are an exception. Maybe the authors are not very innovative. But the interesting thing is that they use humor and autobiographical themes in an unusual way.

Obserwacja wpływu funkcjonalności serwisów społecznościowych na interakcje społeczne z perspektywy analizy sieciowej 1. Relacje społeczne w wirtualnych wspólnotach 1 Facebook w marcu 2010 r. liczył ponad 400 milionów użytkowników [Facebook 2010], natomiast w Polsce na początku 2009 r. Nasza-Klasa.pl zanotowała ponad 9 milionów użytkowników [Media2 2009].

Esej podejmuje refleksję nad zmieniającym się rozumieniem twórczości w kontekście historycznym oraz współczesnym, z naciskiem na rolę sztucznej inteligencji w procesie tworzenia. Autorka analizuje ewolucję pojęć takich jak „twórczość”, „oryginalność” czy „plagiat”, przywołując filozoficzne i estetyczne koncepcje od starożytności po współczesność. Porównuje działanie AI do techniki kolażu, wskazując na podobieństwa w sposobie łączenia istniejących elementów w nowe formy. Rozważa również kwestię autorstwa w przypadku dzieł generowanych przy pomocy AI oraz granicę pomiędzy inspiracją, kopiowaniem a plagiatem. Esej przywołuje przykłady współczesnych artystów (m.in. Mariusz Waras, Norman Leto), by zilustrować, jak AI jest wykorzystywana jako narzędzie wspomagające, a nie zastępujące twórcę. Autorka kończy refleksją nad niepowtarzalnością ludzkiej ekspresji i znaczeniem osobistego gestu w rysunku, stawiając pytania o autentyczność i wartość dzieł w erze cyfrowej.

Artykuł podejmuje temat środowiska cyfrowego jako współczesnej przestrzeni ewangelizacji w świetle nauczania Kościoła katolickiego, ze szczególnym uwzględnieniem adhortacji apostolskiej papieża Franciszka Christus vivit. Celem pracy jest ukazanie zarówno szans, jak i zagrożeń związanych z obecnością Kościoła w świecie cyfrowym oraz przedstawienie propozycji efektywnego wykorzystania Internetu do celów ewangelizacyjnych. Autorzy odwołują się do metody analizy treści oraz analizy teologiczno-pastoralnej, bazując na dokumentach papieskich i literaturze przedmiotu. Wyniki analizy ukazują potrzebę aktywnego, twórczego i odpowiedzialnego uczestnictwa wierzących – zwłaszcza ludzi młodych – w cyfrowej przestrzeni komunikacyjnej. Artykuł podkreśla znaczenie nowego języka, stylu i form obecności Kościoła w Internecie jako odpowiedzi na dynamiczne zmiany kulturowe i technologiczne zachodzące we współczesnym świecie.

Kategorie skalowalności i skalowania w badaniach nad filmem Abstrakt W artykule zostaje rozwinięta koncepcja Aleksandry Schneider i Vinzenza Hedigera stawiających pytanie o to, czy film jest medium skalowalnym, a jeśli tak-to w jakim zakresie. Autor weryfikuje i modyfikuje koncepcję badaczy oraz wprowadza rozróżnienie na skalowanie o charakterze przestrzennym, temporalnym i fabularnym. Każdy z wątków refleksji odnosi do historii filmu, poszukuje jednak także inspiracji w najnowszej kulturze audiowizualnej. Autor proponuje analizę wskazującą, że omawiane zjawiska rzadko mają charakter wyłącznie techniczny i zawierają w sobie elementy społeczne, kulturowe oraz ekonomiczne. Argumentuje, że skalowalność mediów audiowizualnych, choć zauważalna od początków kinematografii, dziś stanowi elementarny składnik produkcji i recepcji treści medialnych. W artykule zostaje postawiona hipoteza, że obecnie skalowalność stanowi immanentną cechę medium filmowego.

Adjusting education to the standards of the knowledge society, which requires innovation and evaluation in the context of designing the improvement of the quality of education at all levels, is among the basic research problems of modern didactics. In the era of transformation, while we face the globalization processes, the issue of education promoting humanization in everyday life becomes particularly important. This makes the humanistic education, associated with, among others, patriotic education and social communication, as well as the culture of language (a living word) become more and more important. This article will focus on the crucial aspects of humanistic education, including language and multicultural education in the interests of improving its quality. The issue of the essence of the quality of school education as well as academic educationtheir synonyms, conditions, determinants and expression are reflected in many scientific studies, especially in the works of K. Denek 1 . We are currently witnessing frequent changes in education, especially in increasing the quality of education and research. Their clarity is disturbed by the fact that they take place in conditions of fierce competition for clients (pupilsstudents) caused, among others, by demographic decline, socio-economic changes or the requirements of the changing labour market. 1 K. Denek, Uniwersytet w perspektywie społeczeństwa wiedzy. Nauka i edukacja w uniwersytecie XXI wieku.

The author outlines the picture of the transformation of social consciousness that is happening by means of spreading audiovisual media. Reminding Marshall McLuhan's thoughts that have already become historic, he shows how the civilization of the printed word gives way to the civilization of the picture and sound, and how that media prophet's forecast is coming true. The magic of the picture, which the author understands as the motive power of human actions, is a metaphor of particular characteristics and functions of visual communication acts. They are basically different from verbal structures. Picture communication does not give a name to, but imitates, the real world, and in this sense it achieves a considerably higher level of probability, producing a sense of the objective truth. The complexity of visual communication acts, as well as the temporal, short-lived character of the emitted pictures, limit the possibilities of a critical reception of the messages by the viewer. Especially in the field of television they afford a possibility of exerting a highly persuasive influence on the audience's consciousness. The nature of this medium is the basic component of manipulation with this consciousness. McLuhan said that each communication medium's bias deforms the reality a lot more than an intentional lie, and these words form the basis of the author's thoughts. The text points to three levels on which the "magic of the picture" is actualized: the psychological level, the medial one and the semiological one. They become merged in one communication act, intensifying the persuasive power of television transmissions. "Tendencyjność każdego medium komunikacji jest znacznie bardziej zniekształcająca niż celowe kłamstwo" -te słowa napisał M. McLuhan w 1955 roku. Był to czas, kiedy słowo drukowane musiało mierzyć się z nową rzeczywistością, czyli masowym zasięgiem kina, radia i telewizji. Na rynku wydawniczym nastąpiła eksplozja ilustrowanych ( 1 magazynów, których własny charakter i styl wyrażał się przede wszystkim w fotografiach i układach typograficznych -zawładnął zbiorową wyobraźnią. Obraz budzi namiętności, rodzi przekonania, wywołuje pożądania, wzrusza i przeraża. Dziewięć lat później McLuhan napisał: "Wszystkie media istnieją po to, aby skłaniać nas do sztucznego sposobu postrzegania świata i narzucać nam arbitralne wartości". Czy to, co nazywamy dziś światem zewnętrznym, środowiskiem, otoczeniem, wreszcie rzeczywistością, jest tym, czego doświadczamy bezpośrednio; czy raczej jest przekazem o świecie tyleż realnym, co wirtualnym? Mamy ogromne kłopoty z wyrażeniem słowami naszych pragnień, dążności, a także zachowań, czując, że pobudzani jesteśmy wciąż migocącą mozaiką obrazów, prawdziwych i zmyślonych, obrazów z przeszłości i przyszłości, a chwila teraźniejsza jest trwającą ułamek sekundy stop-klatką i że nie zdążamy uchwycić całej jej złożoności. Chwytamy jakieś strzępy, detale, budując z nich niedokończone sensy, i przenosimy je po chwili do następnej stop-klatki teraźniejszości. Świat jest tym, co udało nam się w tej stopklatce uchwycić i nadać jakieś znaczenie. "W epoce fotografii język nabiera graficznego albo ikonicznego charakteru, w którym znaczenie przynależy w niewielkim stopniu jedynie do świata semantyki, w żadnej zaś mierze do republiki liter" -pisał McLuhan w 1964 roku. Tak więc język, do niedawna rezerwat sensu, stał się katalogiem ogromnej imagoteki. Komunikacja słowna nie jest już komunikacją znaczeń, ale służy przywoływaniu czy też wywoływaniu obrazów, których sens jest nie tyle "sensowny", co sprawczy, bo powoduje naszymi zachowaniami. To, co kiedyś nazywano namysłem, dziś jest racjonalizacją ex post czynów, które zdążyliśmy popełnić. Popychani jesteśmy siłą, której nie sposób nazwać, zrozumieć, ale też nie sposób się jej nie poddać. Magiczna siła obrazu, siła zdolna władać namiętnościami, wsysająca jak odkurzacz naszą wolną wolę, naszą uwagę, naszą odwagę, nadwagę i powagę... Milan Kundera w Nieśmiertelności nazwał tę siłę imagologią. To ona stawia przed nami gotowe obrazy. Powabne, a zarazem bardzo realistyczne, ze stuprocentowym wysyceniem sensualnością. Naszym zadaniem jest podążać za nimi. Podążać i pożądać. Imagologia według Kundery jest następczynią ideologii, która została w tyle za rzeczywistością. Imagologia prześcignęła rzeczywistość, tworząc świat komunikatów wizualnych nie o tym, co jest, ale o tym, co za chwilę będzie. I to następuje, bo wszyscy tego pragną. Imagologia to samospełniająca się przepowiednia. Świat wizualny jest oparty na złudzeniu w tym sensie, że mózg ludzki nie dysponuje możliwościami odróżnienia obrazów realnych stanów rzeczy od złudzeń. Ale jeśli nawet niekiedy ma takie możliwości, to umysł woli wybrać złudzenie, które jest znacznie bardziej sugestywne. Sztuka kilku tysiącleci operuje na tej właśnie preferencji. Dlatego barokowy krajobraz wolimy widzieć właśnie jako krajobraz, a nie prostokątne płótno zamalowane na olejno. Dlatego telewizorowi, który jest tylko lampą emitującą światło, skłonni jesteśmy poświęcać więcej uwagi niż lampce nocnej służącej do czytania. Żyjemy dziś, na przełomie epok, w świecie, którego nie tłumaczy już zwerbalizowana nauka. Ona bowiem, ze swoimi regułami dyskursu i dowodu, posuwa się szlakami składni językowej. Szkoła, a także ( 2

Przedstawiony tekst został napisany przez Marię Ziemianin, krakowską dziennikarkę, wnuczkę Emila Zegadłowicza. W 2001 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie dziennikarka ta napisała i wydała obszerną książkę, w której opisała dzieje blisko stu par małżeńskich znanych Krakowian. Między innymi opisała dzieje małżeństwa prof. Ryszarda Tadeusiewicza, wówczas rektora AGH. Nic wielkiego, nic ważnego - historia jakich wiele. Ale w wolnej chwili warto przeczytać.

Charakterystyka internetowego ekosystemu polskiej skrajnej prawicy Wprowadzenie Internet, dzięki zdecentralizowanej architekturze i niskim kosztom tworzenia oraz dystrybucji treści, stanowi skuteczne narzędzie komunikacji dla ugrupowań funkcjonujących poza głównym nurtem politycznym. Umożliwia tworzenie społeczności skupionych wokół skrajnych przekazów, co sprzyja generowaniu subkulturowych dyskursów, wprowadzaniu nowych tematów do debaty publicznej oraz radykalizacji politycznej agendy 1. Sieć, jako względnie "wolna przestrzeń" z niewielkimi ograniczeniami prawnymi w zakresie produkcji treści medialnych, pozwala na swobodną dystrybucję radykalnych materiałów oraz niemal nieograniczoną rekrutację nowych członków i sympatyków 2. Treści rozpowszechniane przez radykalne środowiska wpływają na decyzje polityczne użytkowników internetu, szczególnie najmłodszych wyborców 3. Przykładem tego zjawiska jest wzrost

Artykuł jest próbą dostrzeżenia i wyjaśnienia niektórych zasad framingu stosowanych w interpretacji medialnych informacji dotyczących wydarzeń związanych ze zjawiskiem uchodźstwa. Na podstawie analizy i oceny artykułów oraz komunikatów zamieszczanych na stronach internetowych, autor zamierza pokazać jak nadawca może zarządzać naszym myśleniem i zachowaniem jako kreator, kreatora informacji. W tym celu, na przykładzie konkretnych tekstów medialnych, obrazujących wypowiedzi osób znanych oraz opinii relacjonujących wypowiedzi tych osób, pokazano jak można odkodować technikę framingu, powszechnie stosowaną w przekazach medialnych, jako narzędzia służącego kształtowaniu wizerunku rzeczywistości. Artykuł wskazuje na skutki zabiegów perswazyjnych i manipulacyjnych, jakimi są utrwalanie stereotypów o uchodźcach i kształtowanie ich negatywnego obrazu, wyrażające się rosnącą niechęcią społeczną do uchodźców. Język jest czymś więcej niżeli tylko środkiem służącym do porozumiewania się. Umożliwia on człowiekowi/ludziom rozumienie świata, które wyrażane jest słowami o określonym potencjale znaczeń, jakie im nadajemy. Ułatwia tworzenie swego rodzaju modeli rzeczywistości uporządkowanych w określony sposób, odzwierciedlających swoiste nastawienia, doświadczenia, zespoły wartościowań i norm, czyli światopoglądów danego podmiotu, grupy społecznej, czy nawet narodu 1 . Język pozwala na kreowanie i konstytuowanie rzeczywistości, na tworzenie o niej wiedzy oraz jej przekazywanie od osoby do osoby, z pokolenia na pokolenie 2 . Słowa, którymi się posługujemy i ich znaczenia są kształtowane przez ludzi zależnie od ich kultury i osobistego doświadczenia, i to one pomagają ludziom budować językowe obrazy ich rzeczywistości. Za J. Bartmińskim powiemy, że językowy obraz rzeczywistości to "(…) pewien zespół sądów mniej lub bardziej utrwalony w języku, zawartych w znaczeniach wyrazów lub przez te znaczenia implikowanych, który orzeka o cechach i sposobach istnienia obiektów świata poza językowego" 3 . Kategorie i struktura używanego przez nas języka -tutaj opozycja "swój -obcy" -zamykają nasze myślenie w pewnych pojęciowych ramach, w obrębie których, angażując bardzo sferę emocjonalno-uczuciową, "(…) kategoryzujemy rzeczywistość na tę «naszą» -w której czujemy się zadomowieni, bezpieczni, swojscy -i na tę «inną» -w której lokalizujemy przeciwległy biegun dla «swojskości»: «obcość»" 4 . Jest więc faktem, że nasz język wpływa na naszą zdolność zwracania na "coś" swojej uwagi, umożliwia nam "(…) wprowadzenie rzeczy w przestrzeń publiczną" 5 , a przez to kieruje naszą uwagę "(…) w stronę określonych aspektów działania ludzi i sytuacji, w jakiej się znajdujemy" 6 , język jest też "(…) miejscem, z którego wspólnie przyglądamy się światu" 7 , a więc "(…) determinuje to, co widzimy w świecie oraz jak myślimy" 8 . Język określa rzeczywistość ludzi, jest tym czymś, co sprawia, że ludzie tworzą wokół siebie kulturowe środowisko, w którym ciągle aktualny jest podział na "moje" i "nie moje", który wykorzystywany jest do definiowania obcości, a będzie nią wszystko to, co jest przeciwstawne "swojskości". Faktem też jest, że język łączy ludzi w grupy, że wspólnoty, dla których właściwy jest dany język, wytwarzają charakterystyczne dla 1

Post-truth is examined as a cultural phenomenon and a dispositif, empha-sizing the need to diagnose its multilateral presence, particularly within the realm of new media and technology. The historical and contemporary seman-tic these concepts’ context and domains of application are examined, taking into account the primary clue in the cultural history of the post-truth phe-nomenon, namely its longstanding presence in the “old history” of civilization characterized by political structures, techno-science, and the influential power of myth orchestrated by specialists in persuasion techniques, while acknowl-edging the fact that new media appear merely as neoteric in this regard. Within this framework, the expansive classification of post-truth media poli-tics is delineated, characterized by emerging disinformation technologies and the erosion of trust in scientific discourse. The Kantian inquiries posed at the conclusion – regarding what can be known, what ought to be done, and what should be anticipated – are already integrated within the response to confront the “post-truth regime”. This response is encapsulated in the equation: the state of knowledge of contemporary humanity equals new media and new technologies, which, notwithstanding their role in engendering the issue, also offer a pathway to its resolution.

This article contributes to the discussion on the transforming role of history and reflection upon it in the context of the dynamic technological changes of the second decade of the 21st century. The text focuses on the challenges and opportunities presented by new technologies, such as virtual/augmented reality (VR/AR) and artificial intelligence (AI), for research and teaching practices in the field of history. It also reflects on the future of history as an academic discipline in the face of accelerating technological transformations and their impact on society and academia. The author emphasizes the need for the traditional methodology of history to adapt to the digital age, highlighting the necessity of integrating digital tools and adopting a critical approach to their use in historical research. The impact of these technologies on historical education is also discussed, underlining the potential of VR/AR in creating immersive educational experiences, as well as the ethical and methodological challenges facing historians in the era of artificial intelligence. K e y w o r d s: theory of history, digital history, artificial intelligence, complexity, metaverse, virtual reality, augmented reality S ł o w a k l u c z o w e : teoria historii, historia cyfrowa, sztuczna inteligencja, złożoność, metaverse, rzeczywistość wirtualna, rozszerzona rzeczywistość

The aim of the article is to present the characteristics of analytical imagination appropriate for a scientist and practitioner working in the security domain. The text discusses a total of twelve features used in the security domain-five related to contextual thinking and seven related to critical thinking. Abstrakt Celem artykułu jest przybliżenie charakterystyki wyobraźni analitycznej właściwej dla naukowca i praktyka działającego w domenie bezpieczeństwa. W tekście omówiono łącznie jej dwanaście cech wykorzystywanych w domenie bezpieczeństwaodpowiednio pięć dotyczących myślenia kontekstowego oraz siedem związanych z myśleniem krytycznym.

W artykule omawiam wybrane przykłady z historii użycia obrazów w praktyce etnograficznej i w antropologicznym dyskursie. Skupiam się na nieoczywistej, wieloznacznej naturze obrazu, którego wytwarzanie można uznać za formę uczestnictwa w kulturze i konkretnej etnograficznej sytuacji. W sposób szczególny skupiam się na obrazowaniu i wykonywaniu fotografii w kontekście kolonialnym w Afryce, przywołując między innymi działalność Kazimierza Zagórskiego. Omawiam również przykłady twórczości wizualnej Edwarda S. Curtisa i Roberta Flaherty’ego w Ameryce Północnej. Historia wizualności etnograficznej dobrze oddaje zmieniające się paradygmaty antropologii. Dziś oglądane obrazy będące wynikiem etnograficznych praktyk wizualnych doby kolonialnej, podkreślają kreacyjną oraz niestabilną naturę obrazu.
Słowa kluczowe: antropologia wizualna, fotografia, Afryka, obraz etnograficzny

Title: Participation through image making? On the history of visuality in ethnographic practice
Summary: In the article I discuss selected examples from the history of the use of images in ethnographic practice and anthropological discourse. I focus on the non-obvious, ambiguous nature of the image, the production of which can be considered a form of participation in culture and in a specific ethnographic situation. I particularly focus on imaging and photography in the African colonial context, recalling, among others, the activities of Kazimierz Zagórski. I also discuss examples of the visual work of Edward S. Curtis and Robert Flaherty in North America. The history of ethnographic visuality reflects well the changing anthropological paradigms. Seen today, the images which are the result of ethnographic visual practices from the colonial era, emphasize the creative and unstable nature of the image.
Keywords: visual anthropology, photography, Africa, ethnographic image

Do kategorii nowych lapidarności zaliczają się takie formaty komunikacyjne jak GIF-y, memy, snapy, relacje, emoji, copypasty, tweety czy tiktoki. Ich tendencja do zwięzłości wydaje się zaskakująca, zwłaszcza biorąc pod uwagę ogromną pojemność i szybkość przepływu danych we współczesnej sieci. Skrótowość tych form postrzegana jest jednak jako wysoce efektywna, funkcjonalna i ściśle związana z hipertekstualnym charakterem środowiska cyfrowego. Pomimo swojej skrótowości są to formy treściwe i pojemne znaczeniowo. Najlepiej opisać je można, używając takich pojęć jak multimodalność (wielokodowość), polisemantyczność, hipertekstualność oraz intermedialność. Artykuł stanowi wstęp do numeru tematycznego czasopisma "Kultura współczesna" pt. "Nowe lapidarności", dostępny pod linkiem: https://nck.pl/wydawnictwo/kultura-wspolczesna/archiwum/nowe-lapidarnosci .

The main purpose of the article is to try to show how music "works" in family relations and to what extent it allows to create and sustain relationships between parents and children. The analysis is based on the results of a qualitative study involving 40 families with diverse social origins. First, it should be noted that if parents are interested in music and treat it as an important element in their lives, then regardless of their social background, they will be actively involved in the musical socialization of their children. In this aspect, the greatest variation of strategies can be seen in representatives of the so-called cultural elite (obligatory model) and owners (emotional, unforced and casual approach). Moreover, socialization to music in the family is therefore not a one-way process. Children co-create the family musical adventure, often serving as a guide to the world of music for their parents. Moreover, the diversity of musical roles within the family is apparent. It turned out that for the young respondents, the father is more important in dealing with music. Although it should be noted that in farmers and working-class families the important role of the mother as the person animating family musical life is noticeable. The overall strength of parental influence weakens as the importance of peer groups increases, but it is clear that the primal musical socialization in the family continues to be reflected in the activities of growing children.

Wspó³czenie, w procesach globalizacji nie sposób pomin¹ae roli i znaczenia nowoczesnych technologii w Afryce Pó³nocnej. Katarzyna Gilarek przywo³uje stanowisko Scotta Lasha i Johna Urryego, dla których zasadnicz¹ rolê w procesach globalizacji odgrywa nowoczesna technologia oddzia³ywaj¹ca na ró¿nego rodzaju instytucje i struktury spo³eczne 1 . Jeszcze dalej id¹ce stanowisko prezentuje Manuel Castells, wskazuj¹c na powstanie paradygmatu technologii informacyjnej 2 . Zmiany spo³eczno-kulturowe, które powsta³y za porednictwem technologii, mo¿na okreliae jako rewolucyjne. Informacja za sta³a siê kluczowym sk³adnikiem dokonuj¹cych siê przemian. Ryszard Tadeusiewicz uwa¿a, ¿e wartociow¹ informacjê da siê [...] wymieniae na: pieni¹dze, ziemiê; pozwala (ona) uzale¿niae ludzi 3 .

"Potrzeba tej nowej nauki jest zatem pilna, bo przecież (…) zjawiska i fakty odrzucone istnieją. Byłaby to właśnie antyestetyka, estetyka faktów artystycznych odrzuconych, estetyka zjawisk postartystycznych czy postestetycznych, albo po prostu estetyka antysztuki" . 1 W ten sposób ontologiczną zasadność antyestetyki artykułowała w 1984 roku Maria Gołaszewska. 30 lat później, 1 marca 2014, Trond Reiholdtsen publikuje refleksję krytyczną na temat swojej The Norwegian Opra -jednoosobowego projektu (a zarazem 2 teatru) operowego. Rozpoczyna ją wymownym: "THERE WILL BE NO CRITICAL REFLECTION" . 3 Stronę 2/39 zapełnia czarny prostokąt, kolejną -dokumentacja fotograficzna: kompozytor, wyrzucający ostatni worek pozostałości The Norwegian Opra na publiczne wysypisko w Oslo.

The contemporary era is characterized by an increasingly rapid pace of technological development, with new epochs in human history following one another more quickly than ever before. After the agriculture-based culture, at the turn of the 18th and 19th centuries, humanity entered the realm of industrial culture. This, in turn, transformed into an information culture. Currently, a new form of social life is emerging, which will be based on increasingly autonomous AI systems. In this world, there is also a need for hope, faith, and love. Therefore, for the Church to remain a living and audible sign of Jesus’s presence in the world, it must also face
the challenges associated with technological development. This article will attempt to outline some intuitions expressed in Pope Francis’s recent teachings regarding the development of artificial intelligence. The pope’s approach to technological development will be presented in the text. Papal hopes and concerns associated with AI development will also be expressed. Finally, a few intuitions related to the use of AI in the field of education, including in the dimension of catechesis and teaching the truths of faith, will be presented.

Public diplomacy is one of the soft power tools, implemented by superpowers, midsize and small countries globally. It became an element of foreign policy strategy of democratic and authoritarian regimes. Its new form – new public diplomacy – has been developed since about 15 years. The growing role of non state actors of international relations and external political communication and new technologies and tools of communication contributed a lot to the change in public diplomacy conduct. Networking, dialogue and intermestic context define the model of the new public diplomacy within the frame of open political and media systems. The former closed and latent diplomacy turned to open and public form, with much potential of benefits for all its stakeholders. The author analyses public diplomacy in the strategic communication context. She suggests an “oxymoron test” to evaluate the openness, networking character and symmetry of public diplomacy in the given case. K E Y WO R D S : P U B ...

warzystwa ma na celu przede wszystkim integrację rozproszonego środowiska badaczy i praktyków komunikowania, uporządkowanie obszaru studiów nad komunikowaniem i mediami w Polsce, podniesienie ich rangi i poziomu oraz współpracę z podobnymi towarzystwami krajowymi i zagranicznymi. Cele statutowe Towarzystwa są realizowane przede wszystkim przez prace sekcji badawczych (spotkania, projekty badawcze, konferencje), cykliczne kongresy oraz współpracę z naukowymi towarzystwami międzynarodowymi. Organizatorami kolejnych Kongresów były Lublin, Kraków i Poznań -gospodarzem tegorocznego, piątego, został Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego. W tegorocznym Kongresie wzięło udział ponad 250 prelegentów z różnych ośrodków badawczych z Polski i ze świata. Pojawiło się również wielu ekspertów z branży mediów, a także gości specjalnych -naukowców z zagranicznych jednostek badawczych, którzy wzbogacili wydarzenie swoimi wystąpieniami. Program Kongresu obejmował ponad 50 paneli tematycznych, dwie sesje plenarne i trzy tury obrad okrągłego stołu. Uczestnicy w ciągu trzech dni obrad zajmowali się mediami w powiązaniu z trzema tytułowymi obszarami tematycznymi. Pierwszym z nich byli ludzie -ten komponent obejmował funkcje i zadania mediów w epoce cyfrowej, język mediów i siłę perswazji, normy i systemy odpowiedzialności mediów oraz studia nad kulturą dziennikarską. Następnym modułem były organizacje, rozumiane jako własność i zarządzanie mediami, komunikowanie międzynarodowe, modele systemów medialnych,

Pole widzenia = pole słyszenia? Obecność liter, słów czy glosolalicznych niby-słów w obrazach, rysunkach, grafikach nie jest dla dzisiejszych odbiorców żadną niespodzianką. Elementy językowe i parajęzykowe zaczęły na dobre zadomawiać się w domenie sztuk wizualnych ponad sto lat temu -już nie jako "enklawy semantyczne" 1 innej dziedziny artystycznej, ale jako elementy całkowicie, materialnie włączane w "niereferencjalną, niezależną od języka" 2 "docelową" dziedzinę sztuki. Czy znaczy to jednak, że w nowym kontekście litery i wyrazy całkowicie tracą swoje cechy językowe: semantyczne, fonologiczne, artykulacyjne? Johanna Drucker słusznie podkreśla, że w dobie awangardy "wspólny, centralny punkt zainteresowania to materialność stanowiąca podstawę samowystarczalnej kompletności [prac], dzięki czemu formy artystyczne uznaje się za istniejące, nie zaś przedstawiające" 3 . W mojej ocenie pewne wieloznaczne i polisensoryczne wymiary swoiście hybrydycznych dzieł sztuki wciąż jednak czekają na odkrycie i opisanie. W tym szkicu skupiam się na pracach awangardowych wykorzystujących litery i słowa, nietworzących z nich jednak dłuższych układów tekstowych. Interesują mnie kompozycje dotąd uznawane przede wszystkim, a nierzadko -wyłącznie, za artefakty wizualne. Historycy sztuki zwykle ograniczają tu swe analizy do opisu kompozycji oraz analiz jej historycznych i teoretycznych aspektów, traktując użyte przez artystów litery i wyrazy po prostu jako kształty różnej barwy, rozmiaru, formy i ewentualniefaktury. Jakiekolwiek badanie językowych jakości tego rodzaju struktur werbalnych i quasiwerbalnych okazuje się wyjątkowo mało kuszące. Lingwiści i literaturoznawcy nie czują się 1

Przenikające i uzupełniające się na różnych obszarach dziedziny sztuka i dydaktyka stały się tematem przewodnim numeru 8/2024 czasopisma "Artifex Novus". Jedną z najważniejszych poruszanych kwestii jest kształcenie artystyczne, prowadzone na wielu poziomach. Przegląd tego, czym zajmują się dziś uczelnie artystyczne w Polsce, prezentuje artykuł Beaty Lewińskiej. Jedną z metod, a jednocześnie form pracy ze studentem jest tutoring, który na polskich uczelniach coraz częściej spotyka się jako specjalistyczne wsparcie edukacyjne, skoncentrowane na indywidualnym rozwoju studenta. Angielskojęzyczny artykuł Aleksandry Krauze-Kołodziej wprowadza w zakres technik i strategii prowadzenia studenta historii sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego na przykładzie sztuki średniowiecznej. Ze szkolnictwem artystycznym wyższego szczebla wiąże się też artykuł Magdaleny Raszewskiej. Autorka zajęła się historią scenografii jako przedmiotu akademickiego w warszawskiej ASP. Ukazała koncepcje programowe i metodyczne, a także zasygnalizowała tworzenie poszczególnych "szkół scenograficznych" i ich rozwój. Z perspektywy kulturoznawcy Piotr Jakub Fereński prezentuje zarys koncepcji estetyki pamięci, którą nazwał "sztuką odpominania". Przytacza przykłady obecnych w przestrzeni publicznej praktyk artystycznych i edukacyjnych, które zaangażowały się w ten proces i stały się kulturową formą oporu wobec władzy marginalizującej te aspekty historii i kultury, które są niewygodne dla obowiązującej narracji. Edukację artystyczną obecnie i w przeszłości wspierały inicjatywy artystyczne, które niekiedy istotnie wzbogacały bazę dydaktyczną. Michał Domińczak i Maciej Loba są autorami tekstu poświęconego działalności studentów architektury Politechniki Warszawskiej, tworzących w latach 1934-1939 Związek Słuchaczów Architektury [pisownia oryginalna -red.]. Owocem ich działalności było czasopismo "Młoda Architektura", które nie tylko stało się wyrazem tożsamości ideowej środowiska, ale także angażowało się w poszukiwanie nowoczesnego stylu narodowego w architekturze w ostatnich latach II Rzeczypospolitej. Jarosław Mulczyński z kolei poświęcił swój tekst czasopismu "Barwa i Rysunek", ukazującemu się w latach 1929-1932 i będącemu istotnym wsparciem dydaktyki artystycznej w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu. Sztuka, a zwłaszcza ekspresja artystyczna, odgrywają ważną rolę w wychowaniu, rozwoju motorycznym, poznawczym i emocjonalnym dzieci, o czym przypomina Urszula Szuścik w artykule na temat plastyki w kształceniu dziecka na poziomie edukacji elementarnej. Badaniem instytucjonalnej popularyzacji sztuki zajęła się Magda Mencwel, która przedstawiła działalność historyczek sztuki na przykładzie Zachęty -Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie. Artykuł ten podejmuje istotny choć często pomijany temat we współczesnej edukacji artystycznej. W egzotyczne obszary popularyzacji sztuki przenoszą natomiast Ewa Kubiak i Guadalupe Romero-Sánchez, które poświęciły

The following text is an attempt to point out the advisability of using LARPs as at least
a supplementary teaching method in school teaching. It introduces LARP’s specificity
among other types of games, as well as other techniques used in contemporary education.
In the next part, the author concentrates on pointing out the educational potential of LARP in teaching history
at the secondary school level and analyzing key competences for teaching history as shown at tiers III and IV
of Polska Rama Kwalifikacji. This content analysis is the groundwork for establishing conclusions regarding
the possibilities and limitations of using LARP as a tool for history education in secondary schooling.
While presenting a rather narrow practical overview of the didactic environment of using LARP for
teaching history, the presented article mainly serves the purpose of introducing LARP to the audience of
researchers of contemporary cultural artifacts used in formal education. It is the author’s intention for the
article to commence a series of texts dedicated to this segment of educational games, still little studied
in the Polish realities.

Wprowadzenie W kontekście współczesnej kultury często używa się określenia "kultura wizualna", uznając tym samym szczególną, niejako definicyjną, a na pewno specyfikacyjną rolę wizualności dla formacji kulturowej, w której żyjemy, wynikającą z kolei z "wszechobecności rozproszonych obrazów" (Schnettler, 2008). Pojęcie "kultury wizualnej" nie jest jednak ani jednoznaczne, ani precyzyjne. Jak próbuje się je definiować? "Kultura wizualna-twierdzi Nicholas Mirzoeff-wiąże się ze zdarzeniami o charakterze wizualnym, w których użytkownik poszukuje informacji, znaczenia lub przyjemności w interakcji z technologią wizualną" (Mirzoeff, 2002:5). Używając tego określenia, "na jednym poziomie z pewnością skupiamy się na centralnym znaczeniu wizualności i świata wizualnego w tworzeniu znaczeń, ustanawianiu i utrzymywaniu wartości estetycznych, stereotypów płciowych i relacji władzy w kulturze. Na innym poziomie uświadamiamy sobie, że otwarcie pola widzenia jako areny, na której konstytuują się znaczenia kulturowe, jednocześnie zakotwicza w nim cały zakres analiz i interpretacji dźwiękowej, przestrzennej i psychicznej dynamiki odbioru" (Mirzoeff, 2002: 24).

Literatury na temat rachunkowości zarządczej i rachunku kosztów jest tak dużo, że każdy zainteresowany łatwo znajdzie coś dla siebie w dobrych księgarniach. Nie będziemy cy-towali definicji, kategorii czy rozwiązań w rachunku kosztu ani nie dajemy czytelnikom podręcznika z zakresu stosowania rachunku kosztów. Chcemy natomiast podzielić się naszym – dyrektora finansowego oraz dyrektora produkcji – doświadczeniem, odkry-ciami, a także pasją, jaką jest rachunek kosztów i którą od wielu lat stosujemy w życiu zawodowym.
W dość długiej już drodze zawodowej mieliśmy przyjemność poznania wielu firm o róż-nym profilu działalności, z różnych branż i o różnej wielkości. W każdej z nich Jerzy Kun-cicki zajmował się bezpośrednio bądź pośrednio rachunkiem kosztów, a Joanna Czerska ponosiła skutki tego rachunku, realizując projekty doskonalące, nakierowane na po-prawę wyników firmy i redukcję kosztów. Mieliśmy przyjemność pracować na wysokich stanowiskach, co umożliwiło nam szersze spojrzenie na systemy informacyjne, w tym na rachunek kosztów w powiązaniu ze strategią firmy. Oboje mieliśmy możliwość dogłęb-nego poznania produkcji w różnych branżach i związanych z tą produkcją systemów ra-chunku kosztów. A teraz chcemy podzielić się z czytelnikami tym doświadczeniem i wy-nikającymi z niego spostrzeżeniami.
Książkę zbudowaliśmy tak, jak wyglądała nasza droga do znalezienia odpowiedzi na nur-tujące nas pytania. Zaczynamy zatem od ustalenia, do czego potrzebny jest nam, mana-gerom, rachunek kosztów i jakie błędy popełnialiśmy, stosując tradycyjny rachunek kosz-tów. W kolejnym rozdziale skupiamy się na zidentyfikowaniu przyczyny tych błędów. Da-lej przedstawiamy Throughput Accounting, który pomógł rozwiązać nasze problemy. Najwięcej miejsca poświęciliśmy na pokazanie czytelnikom możliwości użycia Throughput Accounting do podejmowania decyzji managerskich. Decyzji, z którymi mierzyliśmy się w zawodowej pracy, a które z pewnością są wyzwaniem i dla czytelników. Ponieważ de-cyzje managerów zależą od sytuacji rynkowej firmy, podzieliliśmy przykłady na dwie grupy. Pierwsza grupa – to scenariusze dla firm, które wykorzystały moce wytwórcze, ograniczające możliwości dowolnego kształtowania sprzedaży. Druga grupa – to scena-riusze dla przedsiębiorstw mierzących się z ograniczeniem rynkowym, czyli posiadają-cych niewykorzystane moce wytwórcze.
Zapraszamy do lektury!
Autorzy

Wszystkie prawa zastrzezone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całosci lub fragmentow niniejszej pracy bez zgody wydawcy zabronione