Fakir Baykurt

Am 25. Oktober 2019 wurde anlässlich des 90. Geburtstages von Fakir Baykurt an der Universität Duisburg-Essen eine Gedenkveranstaltung abgehalten. Durch Zufall erfuhr ich davon und schaffte es, mich in die Liste der Redner einzutragen.
Schon bevor ich nach Deutschland kam, wusste ich, dass Baykurt nicht nur in der Türkei, sondern auch im kulturellen Leben der Diaspora hier eine tiefe Spur hinterlassen hatte. Als Redner an dieser Veranstaltung teilzunehmen, war für mich im dritten Jahr meines Exils bedeutungsvoll und wertvoll.

Tüketim kültürünün daha sıkı fıkı ilişkiler kurduğu birer kültürel alan olan medya ve siyasetin kendi başarılarını ölçüt kılan ve ahlaki görünen söylemleri çerçevesinde sanata ve edebiyata yönelik müdahaleleri, çoğunlukla edebiyatın özerk yapısını sarsan paradoksal bir etkiyle sonuçlanır. Bu nedenle farklı kültürel yapıların kendi kuruluş ve işleyiş mantıkları içerisinde geliştirdikleri ahlaki duruşlar arasındaki sınır çizgileri iyi belirlenmelidir. Sanat ve edebiyatın ahlaki işleyiş ve varlığının ön koşulu farklı kültürel yapılarla girdiği diyaloglar içinde kendi özgün söyleminden taşmamaya özen göstermesi olmalıdır.
Sanatın toplumsal yapıyla ilişkiler açısından çok farklı bir kolu olan edebiyat, tüm bireylerin en kolay uluşabilecekleri dil üzerinden kurulduğu için, tüketim kültürü, medya ve siyaset etkilerine de en açık alandır diyebiliriz. Edebiyat, bireyi çevreleyen toplumsal karmaşayı olabildiğince görünür kılınabilir bir uzaklıktan izlemeyi, kendine dönük bir dil işçiliği olabilmeyi başardığı ölçüde diğer kültürel alanları, bireye ve topluma ait ayrıntıları da taşıyabilme, düzenleyebilme ve yeniden kurabilme şansını da sürdürebilir. Bu anlam içerisinde medya ve siyaseti de kendi özgün yapısı içinde değerlendirir…

Prometheus miti, Antik Yunan’dan günümüze uzanan süreçte insanlığın doğa ve teknolojiyle olan ilişkisini anlamada önemli bir metafor olarak karşımıza çıkmaktadır. Ateşi tanrılardan çalarak insanlara sunan Prometheus, uygarlığın ve teknolojik ilerlemenin öncüsü olmasının yanı sıra isyanın ve özgürleşmenin de simgesidir. Bu çalışmada, Prometheus miti bağlamında ateşin, çağdaş sanat eserlerinde bir form ve ifade aracı olarak kullanımı incelenmektedir. Araştırma kapsamında, ateşin tarihsel ve kültürel temsil gücü ile çağdaş sanat pratiklerindeki maddi ve düşünsel boyutları ele alınmaktadır, Prometheus mitinde ateşin çağdaş sanat bağlamındaki arketipsel ve simgesel anlamını, Bill Viola, Yves Klein, Ana Mendieta ve Claire Fontaine’in eserleri üzerinden incelemeye odaklanmaktadır. Ateş, her bir sanatçı için yaratım, dönüşüm ve direnişin bir sembolü olarak ele alınmaktadır. Mitolojik temaların çağdaş sanat pratiklerindeki form ve anlam ilişkisine etkisi, sanatçıların eserlerindeki farklı yaklaşımlar üzerinden analiz edilmektedir. Bu bağlamda, Prometheus’un mirası, çağdaş sanatın disiplinlerarası bir okumasıyla yeniden değerlendirilmeye sunulmaktadır. Ateşin, seçili sanatçılar tarafından bireysel ve toplumsal dönüşüm süreçlerini yansıtan bir araç olarak nasıl kullanıldığı analiz edilmektedir. Çalışma kapsamında, ateşin fiziksel ve kavramsal boyutları, çağdaş sanatçıların küreselleşme, siyasi iktidar ve geleneksel kimliklerle olan ilişkilerini ifade etme biçimleri üzerinden değerlendirilmektedir. Sonuç olarak, Prometheus miti ve ateş imgeleri, çağdaş sanat bağlamında sadece estetik bir öğe değil, aynı zamanda eleştirel bir ifade aracı olarak da işlev görmektedir. Bu bağlamda çalışma, ateşin sanat eserlerinde bir metafor olarak nasıl anlam kazandığını ve zamansal yakınlık kavramı çerçevesinde nasıl yeniden yorumlandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Sözcükler: Ateş, Prometheus, mit, çağdaş sanat, emek, cisimleşme.

Türk edebiyatında köy romancılığı dendiği zaman akla gelen ilk isimlerden olan Fakir Baykurt, yazarlığının yanı sıra bir öğretmen hatta büyük bir sendikacıdır. Her ne kadar sendikacılığı yazılarının gölgesinde kalsa da sendikal faaliyetleri de Türk sendikacılık tarihinde çok önemli yere sahiptir. Özellikle memur sendikacılığının önde gelenlerindendir. Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu (TÖDMF) ve Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) genel baĢkanlıkları yapan Baykurt, bu sendikalar ile sadece öğretmenlerin sendikalaĢma sürecine değil tüm kamu personelinin sendikalaşmasına öncü olmuştur.

Günümüz toplumunun marka ve gerçeğinden saptırılmış olgu sağanakları, yönetenlerin görsel yalanlar kaynağı televizyon baskısı, inanç istismarcısı emperyal güçlerin Şarkiyatçı politikaları ve kültüründen kopmuş sığınmacı akınları ortamında yaşayan, kendi hayatının edilgen bir izleyicisi durumuna getirilmiş genç kuşaklarda, devrimci bir ütopya olmaksızın bugünlerine ve geleceklerine ilişkin özgür bir düşünce geliştirme olanağı bulunmamaktadır. 
Batı Rönesansı sürecinde, Orta Çağ karanlığına karşı klasik antikçağın yeniden bulgulanışı gibi, emperyalist saldırganlığın tetiklediği günümüz yeni ortaçağına karşı da yeniden yol gösterici olabilecek bir yitirilmiş cennet gereksiniminin olduğu çok açıktır.
Cumhuriyetimizin kurucusu, devrimci eğitim-kültür atılımlarının da atası sayılabilecek Mustafa Kemal Atatürk’ün esin ve önerisiyle başlatılmış, büyük eğitim devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç’un düşün ve davranış babalığını yaptığı eğitmen kursları ve Köy Enstitüleri, on yılı bile bulamamış kendi özgün ve kısa yaşam süreci içinde bile etkisini on yıllara yayacak bir aydınlanma şafağı ve olgusu olarak elimizin altındadır.
Cumhuriyet tarihinin onursan anıtı, UNESCO’nun tüm dünyaya örnek eğitim modeli olarak gösterdiği Köy Enstitüleri, bugünün de devrimci ütopyası, yitirilmiş cenneti gibidir…
Günümüzde Köy Enstitüleri kavramı yanında Kent Enstitüleri üzerine de düşünme gereği doğmuştur.
Türkiye’de kırsal alanın en önemli sorunu, üreticilerin kooperatif ve üretici birliklerden yoksun yapısıdır. Üretici emeği aracılar için önemli bir kazanç kaynağı olmakta, tarım ve hayvancılık alanındaki yoğun sömürü nedeniyle bu alanda çalışan nüfus yoğunluğu giderek azalmaktadır. Kentleri çevreleyen semtlerde ve şehirlerdeki birincil sorun ise tüketici örgütsüzlüğüdür.
Sığınmacı akınlarının yol açtığı demografik yapı değişikliğinin de eklenmesiyle müthiş bir kültür karmaşasının yaşandığı ülkemizde önemli değişimler ancak siyasal iktidarın devrimci öncülüğü ile mümkün olabilecek gibi görünse de günümüz koşullarında yerel yönetimlere de büyük görevler düşmektedir. Şehir nüfusunun semt meclislerinde, tüketici derneklerinde örgütlenmesi, kırsal alandaki üreticilerin kooperatiflerde örgütlenmesinin özendirilerek üretici ile tüketici örgütleri arasında ilişki kurulmaya çalışılması, şehir nüfusuna taze ve ucuz besin maddesi sağlanabilmesi için yapılacak çalışmalar, aynı zamanda bir eğitim ve kültür seferberliği süreci için belli deneyimler kazanılması olanağını da sağlayacaktır.

Bu çalışmanın amacı, Van yöresine ait halk masallarını değer aktarımı açısından incelemektir. Bu bağlamda ilgili masallardaki değerler tespit edilmiş, öğretim programlarında ifade edilen on kök değer ve bu değerlerin dışında yer alan değerler açısından önemleri ortaya konulmuştur. Bu çalışmada "temel nitel araştırma" deseni kullanılmıştır. Çalışmanın inceleme materyali Kasımoğlu (2010) tarafından yazılmış doktora tezinde yer alan Van yöresine ait 70 halk masalıdır. Çalışmada doküman incelemesine göre elde edilen veriler, içerik analiziyle çözümlenmiş, sıklık açısından değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Çalışma sonunda Van yöresine ait halk masallarında kök değerlerin tamamına ait örneklerin bulunduğu ve en çok yardımseverlik (93), sevgi (44), sabır (32), saygı (32) ve dürüstlük (27) kök değerlerine yer verildiği tespit edilmiştir. Masallarda kök değerlerin dışında ise 40 farklı değerin olduğu saptanmıştır. Bu değerlerin içinde en fazla dini değerlere duyarlılık (67), estetik (51), azimli olma (37), cesaret/cesur o l m a ( 2 6 ) , g e l e n e k s e l l i k ( 2 5 ) v e nezaket/kibarlık (25) değerlerine yönelik örneklerin olduğu görülmüştür. Bu sonuçlara göre Van yöresine ait halk masallarının değer aktarımı açısından zengin olduğu ifade edilebilir. Çalışmanın sonunda öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Van halk masalı, değer aktarımı, kök değerler.

Bu çalışmada feodalizmden kapitalizme geçiş süreci Ortakçılar romanı üzerinden incelenmiştir. Romanda feodal üretim tarzı olan ortakçılığın bireyler ve toplumlar üzerinde nasıl bir tesir süreci olduğu başkarakter Sefer üzerinden gözlemlenmiştir. Bu bağlamda ilk olarak feodalizm ve ağalık sistemi üzerine bir yazın taraması yapılmıştır. Sonra yazarın edebi ve iktisadi hayatı ile birlikte romanın genel çerçevesi hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra romandaki iktisadi tespitler ile romanın çözümlenmesi yapılmıştır. Son olarak genel bir değerlendirme yapılarak çalışma sonlandırılmıştır. Ortakçılar romanının yazıldığı dönemde feodal sistem ile kapitalist sistem karışımı bir üretim tarzı tespit edilmiştir. Başka bir ifadeyle feodal sistemden kapitalist sisteme geçiş bütüncül bir şekilde tamamlanmamakla birlikte, bu süreç, çarpık ve sancılı geçmiştir. Çalışmada yöntem olarak belgesel tarama ve içerik çözümleme yöntemleri benimsenmiştir. Bu çalışma, disiplinler arası çalışmaların önemli olduğu günümüz dünyasında literatüre bir katkı sağlama fikrinden yola çıkarak hazırlanmıştır. Edebiyat ve iktisat ilişkisini temel alan bu çalışmanın amacı feodal toplumlardan kapitalist topluma evrilirken yaşanan süreci edebiyatçı gözüyle inceleme fırsatı sunmaktır.

Güzin Dino, Yaşar Kemal’i Okumak çalışmasının “Türk Köy Romanı Bağlamında Yaşar Kemal” başlıklı bölümünde köyde yetişen yazarlar arasında en önemli ve kuşkusuz en popüler olanın İnce Memed’le (1955) Yaşar Kemal olduğunu ifade eder. Dino’nun ifadelerinden yola çıkarak Yaşar Kemal’in İnce Memed’ten daha önce yazmış olduğu eserleriyle köy romancılığına öncülük etme yolunda adımlar attığı düşünülebilir. Peki İnce Memed’ten 4 yıl önce 1951’de kaleme aldığı Hüyükteki Nar Ağacı’nda yer alan köy romanı unsurları nelerdir? Kemal’in olayları, kahramanları, mekânları, durumları, olguları işleyiş tarzı nasıldır? Köyü yansıtan bir başka romanla, Fakir Baykurt’un Kaplumbalağalar’ıyla, kıyaslandığında Hüyükteki Nar Ağacı’nda yer alan köy romanı unsurları hakkında neler söylenebilir? Köy romanlarında duyulması gereken, köylünün sözü müdür, köyün sesi midir? Kemal ve Baykurt, köylünün sözünü mü yoksa köyün sesini mi okuyucuya iletmişlerdir?

Edebiyat ve toplum iç içedir. Edebi metnin yazıldığı dönemin şartları ile yazarın hayal gücü, etkilendiği edebiyatçılar, edebi ekolü, yaşamı, psikolojik durumu, siyasi/politik tutumu birleşince ortaya belli bir edebiyat yapıtı çıkar. Edebiyat; gerek bir toplumun belirli bir zaman aralığındaki durumu, gerekse belirli olguların toplum tarafından ne şekilde algılandığı konusunda oldukça kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Bu çalışma, Burdurlu yazar, şair ve öğretmen Fakir Baykurt'un Burdur Gazetesi'nde 1948-1949 yıllarında yayımlanan yazı ve şiirlerini derlenmektedir. Edebiyatın toplumsal bağlamıyla ilişkisini ele alan çalışmada, Baykurt'un bu dönemdeki eserleri üzerinde durulmaktadır.

Bu çalışmada 1923-60 arası yazılan ve sanatkâr kahramana sahip romanlar incelenmiş, sanatkâr kahramanların romanlarda nasıl bir görünüm ve işleve sahip olduğu, sanatçının neden bir roman kahramanı olarak seçilmiş olabileceği sorusu merkezinde açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Mesleği sanatkârlık olan kahramanların dışında amatör olarak sanatla ilgilenen ya da sanatla ilgili görüşlerini romanlarda dile getiren kahramanlar da incelemenin kapsamı içine alınmıştır. Sanatkâr kahramanlar kişilik, sanatkârlık ve çevre başlıkları temelinde incelenerek onları sanatkâr olmaya götüren mizaç özellikleri, çevre şartları ortaya çıkarılmaya çalışılmış, sanatkâr kahramanın sanatında varmaya çalıştığı hedefler ve bu yolda ortaya koyduğu ürünler tahlil edilmiştir.Çalışmanın giriş bölümünde sanatçı kavramını belirginleştirmek için üzerinde her zaman tartışmaların olduğu sanat, sanatçı ve sanat eseri kavramlarına ve Batı edebiyatında künstlerroman olarak adlandırılan ve bir sanatçının sanatçı olma yolcu...

Interview zur Ausstellung Anatolpolitan

EIN SPAZIERGANG DURCH DIE AUSSTELLUNG „SPUREN“ MIT DER
ILLUSTRATORIN REM KURT UND JOHANNA-YASIRRA KLUHS.
Pandemieprogramm Mannheim Zeitraumexit:

"Mehr als Çevirmek: Sprachen verkehren" ist eine Kooperation von zeitraumexit, dem Theaterhaus G7 und der Stadtbibliothek Mannheim.

AN ATTEMPT TO APPROACH THE RELATIONSHIP BETWEEN SUFISM AND
TURKISH FOLKTALES THROUGH PERTEV NAİLİ BORATAV'S CRITICISM

Abstract
As M. Fuad Köprülü stated, Sufism has a deep influence in Turkish literature. So much so that it has become an indispensable element of almost every style of poetry. This being the case, it can easily be said that Sufism has a leading role in the formation of Turkish folk tales. On the other hand, although folk tales show their own literary style, they have the characteristics of classical love stories. Because the region where they were formed is a place where Iranian cultural and religious influences are strong. Therefore, folk tales have a classical character thanks to Sufism and divan literature as well as ancient oral tradition. Ofcourse, in this process, the Sufi characters, who stand out with their tragedies in the tradition, and the symbolic-mystical works dealing with these characters had a great impact. Therefore, the Sufi-irfani tradition has a dominant role in the emergence of narration. Pertev Naili Boratav, in his monographic study, which undoubtedly serves as the main source for folk tale
studies, claims that folk tales deal with a realistic love theme and are not influenced by Sufism at all. For this reason, he even criticized some researchers who advocated the opposite of his view, separately in his work. Therefore, in our article, it is brought to the attention of the field
by discussing the fact that Sufism has as important a role as realistic life in the formation of folk tales, through the criticism of Boratav.

Edebiyat ve toplum iç içedir. Edebi metnin yazıldığı dönemin şartları ile yazarın hayal gücü, etkilendiği edebiyatçılar, edebi ekolü, yaşamı, psikolojik durumu, siyasi/politik tutumu birleşince ortaya belli bir edebiyat yapıtı çıkar. Edebiyat; gerek bir toplumun belirli bir zaman aralığındaki durumu, gerekse belirli olguların toplum tarafından ne şekilde algılandığı konusunda oldukça kapsamlı bilgiler sunmaktadır.
Bu çalışma, Burdurlu yazar, şair ve öğretmen Fakir Baykurt'un Burdur Gazetesi'nde 1948-1949 yıllarında yayımlanan yazı ve şiirlerini derlenmektedir. Edebiyatın toplumsal bağlamıyla ilişkisini ele alan çalışmada, Baykurt'un bu dönemdeki eserleri üzerinde durulmaktadır.

Türkiye'de Osmanlı Dönemi'nde, çağdaşı Avrupa'daki gibi bir feodal yapının işlemediği görülmektedir. Çünkü Osmanlı'da köylüler, köle ya da serf biçiminde bir yapıda değil, özgür insanlar olarak yaşamıştır. Bütün topraklar devletin mülküydü ancak Osmanlı'nın zayıflama döneminde toprak sisteminin de bozulmasıyla feodal yapıya benzer olarak ağalık sisteminin ortaya çıktığı bilinmektedir. Özellikle de Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ortaya çıkan ağalar, aynı zamanda aşiret reisleri olarak da kabul görmektedir. Cumhuriyet Dönemi toprak reformu ve modernleşme çalışmalarının da en önemli konularından biri olan bu sistem, kültürel yapının inşasında ve sürdürülmesinde büyük rolü olan kitle iletişim araçlarının her türünde geniş yer bulmuştur. Türk kültürüne has bir yapı olarak belleklerde yer alan ağalık ve aşiret düzeni şüphesiz romanların da ana öyküsü olmuştur. Bu bağlamda İlhan Tarus'un 1957 tarihli Yeşilkaya Savcısı romanı ve Fakir Baykurt'un 1961 tarihli Onuncu Köy adlı romanı betimsel olarak analiz edinilmiştir. Ele alınan romanların, dönemin siyasi, sosyo-kültürel meselelerini bire bir yansıttığı ve bu minvalde ağalık sisteminin köylü üzerindeki olumsuz etkilerini ve mücadelelerini açıkça ortaya koymuştur.

Sosyal Bilgiler dersi tarih, coğrafya, vatandaşlık bilgisi gibi birçok alanı kapsayan ve ilköğretim çağındaki bireylerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yönde gelişimlerini sağlamayı hedefleyen derslerden biridir. Bu hedeflere ulaşmak için birçok materyal kullanılmaktadır. Bu derste atasözleri ve deyimler gibi yazılı materyallerin kullanımı öğrenciye ulaşılmak istenen hedeflerin kazandırılması yanında çok yönlü düşünme becerisi kazandırmakta, onların analitik düşünebilen, inanç ve değerleri inceleyip, olumlu tutum ve değerler geliştirebilen, uyumlu ve etkin bireyler olmalarına katkıda bulunmaktadır. Anlatım gücünü artırıcı, söylenene zevk veren ve hatırda kalmayı sağlayan öğeleri bünyesinde bulunduran bu materyallerin işe koşulduğu öğretim durumlarında öğrenciler somut öğrenme yaşantıları kazanmakta, kendilerine verilmek istenenleri kısa yoldan ve çok daha etkili bir şekilde almaktadırlar. Bu çalışmada 7. Sınıf Sosyal Bilgiler konularının öğretiminde değer aktarımında kullanılabilecek atasözleri ve deyimler belirlenmiş, bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemine başvurulmuş, Sosyal Bilgiler 7. Sınıf değerlerinin aktarımında etkin ve kalıcı bir öğrenmenin sağlanması için birçok atasözü ve deyimin kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Türk milleti, tarihten bugüne geleneklerine bağlı, toplumsal değerlerini koruma ve yaşatma konusunda azimli ve yenilikçi bir yapıya sahiptir. Bir milletin sahip olduğu sosyal, kültürel, ekonomik, dini, estetik, siyasi ve bilimsel yapıları içine alan her türlü değerin genç nesillere eğitim-öğretim yoluyla aktarılması, sağlıklı bir toplumun oluşturulması için önemlidir. Bu çalışmada; Kıbrıs ve Elazığ masalları değerler eğitimi bakımından incelenirken kitaplarda geçen masal metinleri değerlendirilip doğrudan veya örtük olarak yer alan değerler tespit edilmiştir. MEB değerler sınıflandırmasında yer alan değerler, Ward bağlantı (en küçük varyans) yöntemi kullanılarak; muhafazakâr-geleneksel, ulusal-milli, öze dönük-kişisel, sosyal-toplumsal, bilimsel-yenilikçi değerler olmak üzere incelenen beş küme içerisinde yer alan "sosyal-toplumsal ve bilimsel-yenilikçi" değerlere göre incelenmiştir. İncelenen metinlerde geçen değerler 12 başlık altında sınıflandırılarak, tablo haline getirilmiştir. Çalışmada, 141 Kıbrıs masalında ve 70 Elazığ masalında yer alan "sosyal-toplumsal ve bilimselyenilikçi" değerler tespit edilmiştir. Kıbrıs masallarında sosyal-toplumsal değerlere 129, bilimsel-yenilikçi değerlere 36 kez yer verilirken Elazığ masallarında sosyal-toplumsal değerlere 83, bilimsel-yenilikçi değerlere 24 kez yer verildiği görülmüştür.

Köy Enstitülü edebiyatçıların yapıtlarıyla, edebiyat alanına, şiirlere, öykülere, romanlara kültürün derin dip akıntıları, halk gülmece kültürüne ait öğeler, devrimci ve değişimci bir etkiyle akmaya başlamıştır. Bu yeni imgelem akımı, edebiyatın bir zenginliği olmanın dışında çok önemli dolaylı işlevlere de kaynaklık yapacaktır. Anadolu insanının algılama, deneyimleme, bilgi edinmesinde devrimci bir değişimin yolu açılmıştır. Dil ve kültürün tüm alanlarında kendi toprağın ve üretimin diliyle, kendisi olma bilinciyle seslenilmektedir. 
Köy Enstitülerinin ilk mezunlarını veriş yılları, Türkçe gülmece kültürün Markopaşa geleneği ile doruğa çıktığı bir zaman dilimine denk gelir. Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz adlarının yaktıkları gülmece ve halk kültürü meşalesini Anadolu’nun yirmi bir ayrı ocağından çıkıp gelen halk çocukları taşımaya başlayacaklardır.
Halk kültürünün yenidendoğuşa uğratılarak üstkültüre taşındığı, gülmece öğelerinin sanat ve edebiyat içinde önemli yer tutmaya başladığı dönemde göze batan üçüncü değişimse, Nazım Hikmet’in şiirde açtığı serbest vezin kapısı olmuştu.

Serüven masallarının çok sayıda örneğini Tatar masalları arasında ve çevirisini yaptığımız bu kitapta bulmaktayız. Kahramanın kendi şehrinden veya ülkesinden ayrılarak yabancı memleketlere ve Kafdağı, yer altı dünyası gibi masalsı yerlere doğru yola çıktığı masallar arasında erkek kahramanların başından geçen maceraların ve mücadelelerin anlatıldığı masallar arasında “Çakmak Taşı”, “Padişah ile Asker”, “Hamurdan Kahraman”, “Üç Güvercin”, “Ak Kısrak”, “Ak Kurt”, “Güneşe Görünmeyen Güzel Gümüş”, “Altın Kuş”, “Altın Balık”, “Kurbağa, Fare, Ayakkabı” sayılabilir.

Hayvan masalları da Tatar masalları arasında önemli bir yer tutar. Bu türden Tatar halk masallarında hayvanların çağlar boyunca gözlemlenen davranış biçimlerinde insanlara özgü çeşitli karakter özellikleri ve davranış kalıpları resmedilir. Başka bir deyişle, hayvan masallarında temsil edilen tipik davranış özellikleri ile hayvanlar toplumsal stereotiplerin sembolleridir. Diğer yandan toplumda açıkça eleştirilmesi mümkün olmayan çeşitli sınıf temsilcilerini ve zümreleri, davranışları ve alışkanlıkları hicvetmek için bu masallardaki Ezop dilinden faydalanılmıştır. Çeviri kitabımızda çok sayıda hayvan masalı arasında “Keçi ile Koyun”, “Keçi ile Kurt”, “Hileye Karşı Hile”, “Hilekâr Tilki”, “Ayı, Tilki, Dede” ve “Cesur Horoz” sayılabilir.

Tatar halk masallarının bir diğer türünü hayat ve yaşayışla ilgili masallar oluşturur. Bu masalların çoğu sıkça karşılaşılan durumlara bir cevap olarak yakın zamanlarda ortaya çıkmış masallardır. Kahramanları insan olan bu türden masallar, olağanüstü unsurları barındırmayıp sıradan insanların günlük yaşamda karşılaştıkları sorunlar karşısında ve koşullar altında bu sorunları nasıl ve hangi yetenekleriyle çözdüklerine işaret eder. Bu türden masallar çeviri kitabımızda çok sayıda olup bunlar arasında “Maharetli İnsan Ölmez”, “Döv Horoz!”, “Kurnaz Adam”, “Cimri ile Cömert”, “Saman Tarhan”, “Padişah, Vezir, Değirmenci”, “Guguk Kuşu Ötünce Çobanın Ücretini Alması”, “Şombay”, “Zengin Avcı”, “Övüngen Zengin”, “Hazır Cevap Kız”, “Eğri Kayın Ağacının Dayağı”, “Zakir ile Şakir”, “Eğreltiotu Çiçeği”, “Saban İzinde Balık”, “Üç Çuval Söz”, “Kanaatsiz”, “Fakir Gelin”, “Zeki Damat”, “İki Yalancı”, “Akıllı İhtiyar”, “Akıllı Gelin”, “Köylü Kazı Nasıl Bölmüş?”, “Üç Soru”, “Boş Sevinç”, “Yedi Bacanağı Bir Kurt Yemiş”, “Korkak Yol Arkadaşı” ve “Akıllı Kız” sayılabilir.

“Altın Balık: Tatar Halk Masalları” başlığıyla çevirisini yaptığımız bu kitap “Altın Balık: Tatar Halık Ekiyetleri” başlığıyla 1999 yılında Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da “Tataristan Kitap Neşriyatı” tarafından yayımlanmıştır. Masallar “orta ve ileri yaş okul çocukları” için Firaye Ziyatdinova tarafından kurulup yazıya geçirilmiş, kitabın orijinalinde yer alan resimler Vitaliy Bulatov tarafından yapılmıştır. Kitapta toplam yetmiş üç masal yer almaktadır. Çeviri kitabımızda bir masal dışında diğer tüm masalların Türkçeye çevrisi yapılmıştır.

Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı Kapsamında, 2021 yılında Fakir Baykurt'un Koca Ren adlı romanı bitirme çalışması olarak incelenmiştir. Aynı dalda tez alan çalışma arkadaşlarıma ilham olması ümidiyle çalışmamı yayınlıyorum. Faydalı olması temennisiyle... Gizem Can Akbulak

Eğitim tarihimiz ile edebiyatımızı birlikte irdelediğimizde, bu iki kültür dünyası arasında çok önemli ilişkiler bulmaktayız. Ülkemiz edebiyatı da eğitim tarihçesi de bu bakımdan belki de dünyanın en ilginç paralelliklerini taşımakta, hatta çoğu kez bu iki alan birbirinin içine girmektedir. Bu "birleşme ve özdeşleşme" diyebileceğimiz yakınlık. Köy Enstitüsü çıkışlı öğretmen ve yazarlarda zirveye çıkmaktadır. Köy Enstitüsü çıkışlı yazarların öğretmenlikleriyle yazar ve şairlikleri iç içe geçmektedir. Bu konuda göze çarpan bir başka özellik de, Köy Enstitüsü kökenli yazarların yazınsallıklarının ana damarında bulunan halk kültürüne ait tuhaflıkları, uygunsuz buluşmaları içeren grotesk özelliklerin ve özellikle gülmece eğiliminin yazın araştırmacılarımız ve eleştiri ortamımız tarafından hemen hiç algılanamamış olmasıdır. Seçkinci, derebeyci anlayışı yansıtan bir aydın kesimi, edebiyatımızda halk kültürü öğelerini taşıyan yapıtları “Köy Romanı” yaftası ile karalayıp dışlamış ve türün kanon diyebileceğimiz genel anlayış içinde gözden düşmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu yapıtların savunuculuğunu yapmış diğer kesim de, türün yalnızca “halkın çile ve sıkıntılarını yansıtan” bir tarzı benimsemiş olduğunu söyleyerek bu yapıtları kaba bir “toplumcu gerçekçi” kavram başlığı altında toplamış, onu değersizleştirmiş, yavan ve kuru bir yergiciliğe indirgemiştir. Bahtin, Rabelais ve Dünyası adlı yapıtının girişinde şöyle diyor: “Bu kitapta o denli üzerinde durulan ‘grotesk gerçekçilik’, 1930’lu yıllarda toplumcu gerçekçiliği tanımlamak için kullanılan kategorilerle taban tabana zıtlık gösterir.”

Eski medeniyetlerin anıtlara ve eşya kalıntılarına dayanılarak incelenmesi. Bu kalıntıların sanat eseri olması şart değildir. Arkeoloji kelimesinin kapsadığı kavramlar her devirde aynı değildir. Halikarnassos'lu Dionysos, Roma tarihini anlatan eserine "Arkeoloji" adını verdiği zaman geniş anlamıyla Roma'nın bütün geçmişini kastediyordu. Bu kelime uzun süre kullanılmadı, daha sonra arkeoloji ve arkeografi arasında tercih yapmayan Lyon'lu Jacques Spon tarafından XVII.yy.'da yeniden ortaya atıldı. Bugün arkeoloji, bütünüyle geçmişin değil, şekilli ve maddi varlıkların ilmidir. Meselâ yunan arkeolojisi, yunan medeniyetini tanımlayıp ortaya çıkaran bütün taşınır ve taşınmaz şeylerin incelenmesidir: tapınaklar, istihkâmlar, limanlar, heykeller, vazolar, bronzlar, mezarlar. Papirüs veya yazılı taşları da bu arada sayabiliriz; ama metinlerin incelenmesi başka bilgi kollarına girer. (Bkz. Epigrafi, Paleografi vs.) Ne Zaman? Homeros arkeolojinin babası sayılır: gerçekten de destan, çöküp gitmiş parlak bir medeniyetin bütün eski yapıtlarını yeniden canlandırır. Thukydides de anlattığı medeniyetlerde yapıtların önemini kavramıştı. Arkeoloji, özellikle parlak bir geçmişin özendiği gerileme devirlerinde gelişir. Strabon, Lukianias, Athenaios, Plutarkhos, özellikle Pausanias "eskiye düşkün" kimselerdi. Romalılar arasında da Varro, Vitrivius, Plinius ve özellikle görüp hayran kaldığı yunan anıtlarının birer eşini Tibur'daki bahçesinde yaptıran imparator Hadrianus sayılmaya değer. Ortaçağ boyunca, eski sanat hep ilgiyi çekmekte devam etti: ama arkeolojinin bir ilim ve tutku olarak doğuşu Rönesans'ta olmuştur: "Arkeoloji yoktur, yalnız arkeologlar vardır" deyimi bu devir ve günümüz için, yani arkeolojik araştırma yönteminin açıklığa kavuşmasına kadar geçerli kalmıştır. Büyük Romalı hatip Cola di Rienzo'nun, İtalyan birliğini kurmak için gösterdiği çabalar, antik Latin eserlerine duyulan hayranlıktan dolayı desteklendi. Koleksiyon hevesi ve ticaret amacıyla Anconalı Ciriaco bütün Doğu Akdeniz'i dolaştı. Arkeolojinin gelişmesinde büyük yararları olan Fransızlar, XVII. yy. da Peiresc, Courmenin, Nointeli Spon, XVIII.yy.'da Bernard de Montfaucon, Paul Lucas, rahip Barthélemy, Choiseul-Gouffier'dir. 1687 İnfilâkından 14 yıl önce Nointel, Parthénon'daki heykellerin resimlerini yaptırmıştı. Choiseul-Gouffier de Truva'da bir kazıya girişti. XVIII. yy.'da Klasik Antikçağ harabelerine karşı tutku uyandı. Gravürcü Piranesi, Pompei ve Herculanum kazılarıyla ortaya çıkan bu tutkunun temsilcisidir. Bununla birlikte, Fransız Caylus ve alman Winckelmann bu alanda en önemli iki addır. XIX. yy.'da Mısır'a yapılan sefer ve Parthénon mermerlerinin Londra'ya (Bkz. lord Elgin) gönderilmesiyle arkeoloji ilmi daha da gelişti. Yunanistan ve Roma belli başlı araştırma konusu kalmakla birlikte, arkeoloji çalışmaları başka bölgelere de sıçradı. Böylece Mısır (Champollion, Lepsius, Meriette), Yakındoğu tarih öncesi (Boucher de Perthes), Kolomb öncesi ve XX. yy. başında Girit arkeolojileri doğdu.

ve bölgesel birtakım dinamiklerden dolayı din, hayal, karakter, yetenek, Atatürk gibi değerlerin farklılık arz ettiği, buna karşılık yetiştirilmek istenen insan tipiyle bağlantılı olarak ele alınış biçimiyle zaman zaman farklılıklar gösterse de doğa, olumlu değerler ve milli değerler konusunda kitaplarda bir ortaklık bulunduğunu ifade etmek mümkündür.

Giriş:
“Eskiden beri bizim köy hep böyle mi acaba Abbas Emmi? Üç yüz yıldır hep susuz ağaçsız mı? ... Acımasız insanoğlu suları kuruttu, ağaçları farıttı! ...  (Baykurt, 2022, 47). 

Yukarıdaki sözler, Kaplumbağalar romanında Tozaklı, Alevi köyünün muhtarı Rıza’ya aittir ve köyün çılgın bir yaşlısı olan Kır Abbas’a yöneltilmiştir. Romanın bu iki karakteri arasındaki sohbet daha sonra onların köy halkını da ikna ederek köydeki çorak alanların ıslahının ve toprak iyileştirme çalışmalarının yolunu açacaktır. Bu çalışmamızda, ilk defa 2009 yılında Prof. Dr. Ufuk Özdağ tarafından “Yeryüzünü Restore Etme Çağında Çevreci Eleştiri Üzerine Bir Yazı/ An Essay on Ecocriticism in the Century of Restoring the Earth” adlı makalesinde kullandığı “restoration ecocriticism” (restorasyon çevreci eleştirisi) kavramı bağlamında Fakir Baykurt’un bir Alevi köyünde geçen Kaplumbağalar romanı mercek altına alınarak, yerel edebi eserler ve hikayeler aracılığıyla toplumlarda çevre bilinci oluşturma ve çevre eğitimini yaygınlaştırma ve böylece halkın toprak/su/hava restorasyonu/iyileştirme ve doğayı koruma hareketlerinde aktif katılımının sağlanarak, uzun vadede çevrenin korunması ve edebi eserlerin bu alanda yapabileceği katkılar irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Fakir Baykurt, Kaplumbağalar, Çevreci Türk Alevi Kültürü, “Restorasyon Çevreci Eleştirisi”, Edebiyat ve Çevre Eğitimi, Ufuk Özdağ.

Introduction:
Have you ever come across the term “land doctoring” or  “restoration eco-criticism” by any chance? If not this study might appeal to you and might satisfy your curiosity, especially if you are a nature lover.

Wangari Maathai states that “Human beings cannot thrive in a place where the natural environment has been degraded” (viii). Therefore, “human communities restored along with nature. ...” (viii).(see “Foreword” to the twentieth anniversary edition of Jean Giono’s influential narrative on restoration, The Man Who Planted Trees ).

Land doctoring is first uttered by Aldo Leopold and it is used to refer to the restoration of land, water and so on. Land doctoring or restoration eco-criticism is a subgenre of environmental criticism. Inspired by Leopold and his studies, Prof. Dr. Ufuk Özdağ adds “restoration eco-criticism dimension to environmental criticism”. Özdağ coined the term “restoration eco-criticism” in 2009 in her article entitled “An Essay on Ecocriticism in the Century of Restoring the Earth”  and Özdağ’s theory of restoration eco-criticism suggests to make use of the local narratives of restoration efforts of lands in order to make people more actively engaged and involved in the preservation of nature. One of the best ways of doing it is to study cultural and literary texts to set good examples for the contemporary settlers of the world. She also states that “there is an urgent need to re-establish the disrupted lands through collective collaborative action” (2022, 3). In Turkish literature, we have Fakir Baykurt’s novel, Tortoises, which inspires to take collaborative action to re-establish degraded lands in one of the Alevi villages of Ankara. This literary-work thus becomes “an eye-opener for the value of restoring lands” (Özdağ, 2022, 3).  Thus, the aim of this study is to explore Fakir Baykurt’s novel, namely Tortoises/Kablumbağalar as an eco-critical text, within the scope of restoration eco-criticism, which inspires land-restoration and to explore how literary texts contribute to give and spread environmental education.

Key words: Fakir Baykurt, Tortoises, Environment-friendly Turkish Alevi Culture, Environmental Education, Restoration Eco-criticism.

This study involves a comparative analysis of Fakir Baykurt and Kemal Tahir's village novels based on notions such as superstition, religion, education, progress/innovation in the village and the villager's life. The study analyses the villagers' assessment of ideas that affect them such as belief, tradition, gender inequality, education, based on the writers take on the subject in their novels and the protagonists' quotes. Some similarities and differences stand out when Fakir Baykurt and Kemal Tahir's works-Yılanların Öcü, Irazca'nın Dirliği, Onuncu Köy, Tırpan, Sağırdere, Körduman, Köyün Kamburuare reviewed based on these notions. For example, when it comes to the village and the villagers, Fakir Baykurt's, "novel protagonists" who are never silent against injustice, become passive, self-interested and ready to obey in Kemal Tahir's works. While elements such as villagers internalizing gender inequality, being close-minded towards progress/innovation, religion invading all corners of daily life, a pragmatic perspective towards education are commonly found in Kemal Tahir's works, Baykurt's works include villagers who are open to innovation about several matters, sensitive to gender equality and education and in a distant relationship with religion. The longing Fakir Baykurt's characters have for the city life, the villager's willing adoption of the tractor and their acceptance of these circumstances are ultimately conveyed as the charm of the progress in the city-life as villagers emigrate from their villages. Kemal Tahir's villagers see the city as the place of evil, immorality, irreligion. As a result, they are against progress and foreign intervention. Villagers attitude towards the railroad, the factory and the tractor and machines are ultimately conveyed as negative. When we consider the circumstances in the 1940s and the homogeneous characteristics of the villagers in those times, it can be said that we are more likely to come across Tahir's village novel protagonists in the real world. The villagers in Fakir Baykurt and Kemal Tahir's works are also in disagreement about education. Fakir Baykurt's teaching career played a role in his description of the villagers being relatively Fakir Baykurt ve Kemal Tahir'in Yapıtlarında Din ve Eğitim Olgusunun Karşılaştırmalı Sosyolojik Analizi Ebru YILMAZ Fuat GÜLLÜPINAR SAD / JSR Cilt / Volume 23 Sayı / Number 2 395 sensitive. The perspective in Kemal Tahir's texts on the other hand, only values education if it leads to income and status. On the other hand, the villager mostly accepts the madrassa education. The lack of any schools in all of Kemal Tahir's reviewed works is already an important example of the villagers' circumstances.

“Kaplumbağalar”, Köy Enstitülü yazarlardan Fakir Baykurt’un en önemli yapıtlarındandır. 1967 yılında ilk baskısı yapılmış olan roman 1962-1966 arasında dört yıllık bir süreçte yazılmıştır. Romanda, İç Anadolu’daki Alevi Tozak köylülerinin toplumsal sistem ve kıraç doğayla kavgalarının öyküsü yer almaktadır.   
Romanın daha giriş yazısında köylüleri tarafından "Güne karşı işeyen" bir adam olarak tanımlanan Fakir Baykurt’un Kaplumbağalar adlı yapıtını Rönesans edebiyatının kurucusu sayılan Rabelais romanında grotesk halk kültürü, Dostoyevski yazınında çokseslilik üzerine çözümlemeler yapan Mihail Bahtin’in çalışmalarından yararlanarak değerlendirdiğimizde, Köy Enstitülü yazarların Anadolu halk kültürünün yenidendoğuşunda oynamış oldukları rol bir kez daha aydınlanmaktadır.
Rabelais’in önemli yapıtı Gargantua’nın da eylemleri arasında “güne karşı işeme,” yer alır. “(…) sık sık tabağına tükürüyor, yağlı yağlı osuruyor, güne karşı işiyor…” (François Rabelais, Gargantua, s 75)

Köy Enstitüleri’ndeki, bilim, kültür, sanat, üretim bütünlüğü ile usta-çırak ilişkisine dayanan
uygulayıcı eğitim anlayışının, ilk öğretimden yüksek öğretime kadar her düzeyde geliştirilmesine
yönelik çalışmaların gerekliliğinden yola çıkılarak hazırlanan bu katalog, Doç.Dr. Özlem Karakul’un
yürütücülüğünde, Selçuk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi İç Mimarlık Bölümü 3. ve 4. Sınıf
öğrencileri tarafından hazırlanan enstitü yapılarının rölöveleri, restorasyon ve yeniden kullanım
projelerini içermektedir.

Attilâ İlhan, o çok başarılı roman kurmaca gücü bir yana, sınıfsal çözümlemelerinde ve ideolojik önermelerinde farklı bir bakış açısına değişmiş gibidir… Halktan ve özellikle onun yaşamının uzun on yılları boyunca ülke çoğunluğunu oluşturan köylü zümresinden uzak, hatta tepeden bakar gibi görünen bir tarz içindedir. Yüzlerce kahramanın yer aldığı romanlarına ancak birkaç sevimsiz köylü kahramanı uğramak olanağı bulur. Onlardan biri olan Kara “Başefendi”, “Yaraya Tuz Basmak”ta karşımıza çıkmış, boğazına düşkün, çıkarcı, bağnaz düşünceli bir karakterdir. “Yengecin Kıskacı”nda da tembel, üç ayda bir zam isteyen hiçmetçi olarak, köylü Hayruş karşımıza çıkacaktır. Yine “Yengecin Kıskacı”nda eski solculardan olan Halkla İlişkiler Müdiresi Nuray hanım, “bunlar (Hayruş ve benzerleri) ve hilekâr kocaları” için mücadele ettiği günlerini düşündükçe, kendinden iğrenmekte, gözünün önüne kokmuş, ölü bir fare gelmektedir.
Attilâ İlhan’ın kahramanları kendi biyografilerini kendileri yazıyor olsalar da, köylü zümresine yönelik bu anlatıcı bakış açısının arkasında durup onlara ayna tutmakta olan Attilâ İlhan’ın bulunduğunu söylemek çok ters kaçmayacaktır.

İnsanın oyun yetisi ve becerisinin kendini doğrudan oyun olarak gösterdiği doğayı ve başka canlıları taklitten başlayarak kurgusal imgelemlere uzanan oyun gücünün modern sahnesi tiyatro olarak bilinir… Tiyatro, insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte uzunca bir süreç sonucu bugünkü yapısına ulaşmıştır. Kültürümüzdeki oyunculuk, tiyatro öncesinde ise daha çok belli ritüellerde ve mevsimlik törenlerde oynanan doğaçlama oyunlara, Karagöz gibi gölge oyunlarından Ortaoyunu’na, tek kişilik taklitlere, meddahlıklara kadar uzanan çok geniş bir yelpazeye dağılmış bir geleneğin ürünüdür. 
Asya’da ve Avrupa'da Üst Paleolitik Çağ’dan (İ.Ö 10 bin yıl önce) kalma mağara resimlerinde, ellerine ve yüzlerine hayvan postları geçirmiş insanların ritmik hareketler yaptığı görülmektedir. Bunlar, maske ve köstüm kullanımının,
Dolayısıyla, tiyatronun ilk örnekleri sayılır. Maske, kişinin kendi kimliğini aşarak başka kimlikleri ve daha genel varlık biçimlerini temsil etmesinin, bir başkası olarak yaşama yeniden girmesinin en etkin yollarından biridir.

Köy Enstitüleri felsefesinin öğretmen eğitimi müfredatına yerleştirilmesinin büyük bir gereksinim olduğu yaklaşımıyla 2005 yılında Boğaziçi ve Yeditepe Üniversiteleri, Eğitim fakültelerinde başlatılan projenin eğitimcilerle paylaşımı için hazırlanmış basit bir paylaşım bildirisidir.

Not: Proje 2020 yılına kadar sürmüş ve 100'e yakın ekip çalışması ürünü ile sonlanmıştır. Çalışmaların bir bölümü 2016 yılında "İmece ile Yeniden Köy Enstitüleri" adlı kitabımda paylaşılmıştır.

Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilan edilmesi sonrasında Mustafa Kemal  Atatürk dönemi ile başlayan eğitim politikalarının incelenmesiyle başlamaktadır. Çalışma Mustafa Kemal Atatürk sonrası dönemde Atatürk dönemi eğitim  politikalarının ne ölçüde devam ettirilip, hangi etmenler dolayısıyla değişime  uğradığını araştırmaktadır. İktidarda bulunan siyasi partilerin eyleme geçirilen eğitim  politikalarının eğitim hayatını ne denli etkilediğini inceleyen bu çalışmada eğitim,  devletin ideolojik aygıtı görülerek ele alınmıştır.
Tarihsel düzlemde ideolojik kurumlar olarak bilinmelerinden dolayı dahil edilen Köy  Enstitüleri'nin kuruluş ve işleyişinin incelenmesi ile devam eden çalışma bu kurumların kapatılması süreci araştırılarak devam etmektedir. Resmen kapatıldığı Demokrat Parti döneminde hangi etmenlerin öne sürüldüğünü ve buna bağlı olarak  Demokrat Parti iktidarının ilk yarı döneminin eğitim politikaları özetlenerek  bitirilmiştir.

Sadece ülküye (ideal) kilitlenenler söylevle yetinirler. Sadece olanaklarla yetinenler de yetersizliği gerçekçiliğe sığınarak savunurlar. Elbette her tasarımın hiç erişilmeyecek, ya da yaklaştıkça uzaklaşacak bir ufku olmalıdır. Ancak ufuk çizgisine kanatlanmak için atılacak her adımda "yer çekiminin'' de hesaba katılması gerekir. Türkiye Cumhuriyetinin kurucuları her alanda "makbul" olanla "mümkün" olanı en doğru noktada buluşturan kurumlar yarattılar.
Mustafa Kemal Bursa Şark Tiyatrosu'nda kurtuluş utkusunu kutlamak için gelen öğretmenlere diyor ki:
"Bir yandan yaygın olan bilgisizliği gidermekle birlikte, öte yandan
toplumsal yaşamda yapıcı, etkili ve verimli insanlar yetiştirmek
gerekir. Bu da, ilk ve ortaöğretimin, yaparak öğrenme ilkesine
dayanması ile gerçekleşebilir." Sistem yaklaşımının ilkesi çözüm seçeneklerini karşı karşıya getirmek yerine uzlaştırmaktır. Birbirinden farklı öğelerin bütünleşmesi, karmaşık ilişkilerin bağdaşmasıdır. Sistemde hiçbir parça ne bütünün, ne de bir başkasının yerini tutabüir. Eğitim sistemimizde adalet-rekabet, kuramuygulama,
yaygın öğretim-örgün öğretim, mesleki öğretim-akademik
öğretim vb. seçenekler hep karşı karşıya getirilmiş, birine yandaş, ötekine düşman olunmuş seçeneklerdir. Günümüzde gençler hiçbir önderlik görmeden mesleki öğretim ya da genel öğretim seçeneklerinden birini seçmek zorundadırlar. Genel öğretim uygulamadan uzak. mesleki öğretim kurama yabancıdır. Bu karşıtlığın sonucu genç ya bilgiden ya da beceriden yoksun kalacaktır. Hızla gelişen otomasyon çağında ya ucuz bir makine ile değiştirilecek ya da bilgili kafası beceriksiz ellerinin arasında düşünecektir. Okulların sevinçle gidilen yerler olması için okulun kendine özgü nitelikleri de dışardan daha çekici olması ama aynı zamanda da dışardaki yaşamla bağdaşık olması gerekir. Bugünkü açık öğretimde böyle bir nitelik var mıdır? Bugünün "paralı kolejleri" bir fanus gibi öğrenciyi yaşamdan korumaya kalkışmıyorlar mı? Sözde sınav kazandıran okullar yaşama ambargo koymuyorlar mı? Neden okullarımızda "zil çalar çalmaz" öğrenci de öğretmen de sıkıştırılmış bir yay gibi okuldan ya da dersten hayata
kaçmaktadır? Köy Enstitüleri'nde kuram ve uygulama, yetki ve sorumluluk, öğretim ve yönetim, öğrence ve eğlence kısacası yaşam ve eğitim birbirlerine karıştırılmadan kaynaştırdmış ve ama birbirlerinden koparümadan da ayrıştırdmışlardı. Eğitim ve yaşam içice, bütünlük ve süreklilik içinde, biri diğerini yok etmeden sürdürülebiliniyordu.
Köy Enstitüleri 19401ı yılların biçim ve içeriği Ue, aynı söylem ve
kalıplarla yeniden kurulamaz. Ama tasarım ve işletim Ukeleri -her türde ve düzeyde- yeni kurulacak ya da kendini yenileyecek okullara örnek olabilir.

Bu çalışmada, Türkiye’de köy edebiyatının  "yüz yıllık"  yolculuğu ele alınmakta, bu uzun yolculuğun  kökenleri, etkileri ve geleceği irdelenmektedir. Birinci bölümde, genel hatlarıyla da olsa, roman kavramı ve Türkiye’de roman sanatının doğuşu bağlamında 1909’dan 1930’lara uzanan dönemdeki toplumsal siyasal ortam üzerinde durulmaktadır. İkinci Bölümde, Türkiye’de köy edebiyatının deyim uygun düşerse “bereketli tarlası”  olan Köy Enstitüleri üzerinde durulmaktadır. Çünkü bu okullardan yetişmiş on binlerce öğretmen ve onlarca yazarın varlığı ve çabaları eğitim alanında olduğu kadar,  köy edebiyatı üzerinde de etkili olmuştur. Üçüncü bölüm, 1950 sonrasında Türkiye’nin yaşadığı büyük dönüşümün o döneme kadar dışarıya ve değişime kapalı, otonom bir yaşamı sürdüren köy ve köylü üzerindeki etkilerini aktarmaktadır. Dördüncü bölümde, Türkiye’de önemli bir yol ayrımına tekabül eden 1970 sonrası üzerinde durulmaktadır. 1970’lerle birlikte “köy”, teknolojik buluşların, sağlık, ulaştırma, eğitim gibi olanakların köye girmesi ve kapitalist ilişkilerin egemenliğini oluşturmaya başlaması ile birlikte geleneksel toplum olma özelliğinden yavaş yavaş sıyrılmaya yüz tutmuş, kent ve köy arasındaki farklar azalmıştır. Beşinci Bölüm 1980-2000 döneminde yaşanan süreci sergilemeyi amaçlıyor. Hiç kuşkusuz, bu, kırsal kesimde yaşanan toplumsallaşma sürecini de derinden etkilemiştir. İnsanlar arası, ilişkiler değişmeye başlamış geleneksel toplum yerini modernleşme öğelerine bırakmıştır. Altıncı bölüm, 2000’lerden günümüze uzanan süreci konu alıyor. Bu süreç içinde toplumsallaşma etmenlerinin değiştiğini, geleneksel toplumdaki toplumsallaşma öğelerinin etkisinin azalırken, modern öğelerin egemen olmaya başladığı görülmektedir. Bu süreçte 1980’lerden itibaren giderek, Türkiye’de bu dinamiklerin etkisi altındaki yeni toplumsal-ekonomik koşullar altında “köy edebiyatı”nın gücünü ve etkisini yitirdiğine tanık olunmuştur. Son bölümde, artık bir kent toplumu olan Türkiye’de bu köy edebiyatının günümüzdeki ve gelecekteki yeri üzerinde durulmaktadır.

Bu yazı 2019'da www.mektepligazete.com sitesinde köşe yazısı olarak yayınlanmıştı. Sitedeki yenilenme sonrasında bu yazı site arşivinde yer almadı.
Yazıda esas olarak Köy Enstitülerine yönelik ilgi üzerinden bazı uyarılarda bulunulmaktadır.

“Erken Cumhuriyet Dönemi Kültür Eğitim Politikaları” üzerine yapılacak bir sorgulamada, toplumsal yapıda meydana gelen kimi değişimleri bir “Rönesans” olarak okuyabilmek hiç zor olmayacaktır. Cumhuriyet sonrası yeniden bulunan ve bulgulanan, yüzlerce yıllık Osmanlı yozlaşma dönemi boyunca toplumsal erk tarafından gözden ve gönüllerden ırak tutulmuş olan Halk Kültürü’nün çoğul ve üretken yapısıdır.
Cumhuriyet kuruluşu öncesinden kimi “halka doğru” kıpırdanmalar başlamış olmakla birlikte, “Halk Kültürü”nü tam anlamıyla kucaklayan ve onun üzerinden farklı kültürler arası bir köprü kurmaya kalkan en önemli girişim ise Köy Enstitüleri’nin kuruluşu olmuştur.
Köy Enstitüleri ile Halk Kültürü ve özellikle Halk Gülmece Kültürü ve Grotesk Kültür arasındaki bağıntılar görüntülenmeden yapılacak analitik bir çalışma yeterince derine inememiş olacaktır.

The tractor was invented as a result of technological developments and has been the pioneer of many innovations and changes in the field of agriculture. This technological vehicle, enabling transformations leading development and production in the context of economy, has had an impact in many areas in sociological terms and has been the subject of many studies. After Marshall Aids, Turkey met the tractor in the 1950s and observed its effects in the short and long term. In this study, the tractor which is the theme in Fahri Erdinç’s Marşal Katırı (eng. Marshall Mule) story reflecting the characteristics of social realism, was examined in terms of social visibility from the story heroes’ point of view and this was made using the text-content analysis method. The social realism movement was mentioned with the Marşal Katırı story as an example. After the effects of tractor on the change concept were mentioned, heroes’ points of view about it were transferred from a sociological perspect...

Sanatkâr yapıtını kurarken aynı tip yaşantının psişik kalıntıları olan ve kolektif bilinçdışında yer tutan ilksel imgeleri (arketipleri) kaynak olarak kullanır. Yaşamı mitos benzeri gören bu bakış, sanatsal anlatımın özünü oluşturan imge ve simgelere başvurmayı zorunlu kılar. Dolayısıyla erken dönemde gerçekliğine inanılan ve birtakım ritüellerle de yaşatılan mitler, bilimsel bilgiye geçilmesiyle birlikte sanatkârların oluşturduğu anlatılarda kendisine yer bulur. Bu türler içerisinde özellikle tiyatronun kökeninde mitlerin olduğu söylenebilir. Arkaik dönemlerde mitoslara ve çeşitli törenlere dayanan taklitli eylemler bir form içinde Antik Yunan'da görülür ve tragedyanın doğuşundan bu yana mitoslar sanatkâr için esin kaynağı olur. Türk yazınında da mitoslardan yararlanan yazarlar bulunmaktadır. Nihat Asyalı Ateşle Oynayan'da; edindiği bilgileri, zekâsını ve geleceği önceden görme yetisini tanrıları kuşkulandırmak, küçük düşürmek ve aldatmak amacıyla kullanan, Olimposlu tanrıların yerine insanların egemenliğini getirmeyi arzulayan ve bir devrimin hazırlayıcısı olarak sayılan Prometheus'u, erkek kardeşi Epimeteus'u ve insanlara ceza olarak gönderilen Pandora'yı kahraman olarak seçer. Prometheus'un; Giordano Bruno, Galileo, Hallacı Mansur, Zapata, Pir Sultan Abdal, Che Guevera, Molla Nesimi ve Şeyh Bedreddin'de süreğinin olduğunu belirten yazar ateş, ışık, ağaç, meyve, sandık gibi varlıkları sembol olarak kullanarak söylencenin söylencesini kurgular. Ussal güç, bilinç ve aydınlanarak özgürlüğe erişme Prometheus'un Zeus'tan (ç)aldığı ateşin ışık olarak adlandırılmasıyla ortaya konulurken, tanrı Zeus'un karşılığında verdiği ceza ise insanlığa ait tüm duygu durumlarını barındıran ve açılması yasak olan sandıkla sunulmuştur. Işık, kurgusal söylemde düzene karşı geliştirilen tepkiyi; elma bilgiyi ve aydınlanmayı; sandık ise içerisinden çıkanlarla aydınlanarak bilgiye erişen ve yasaklara karşı gelenlere sunulan cezayı sembolize eder.

Şairliğinin yanında derlemeleri ile tanınan Oğuz Tansel'in anısına çıkarılan bu kitapta Metin Turan, O'nun dost çevresini oluşturan edebiyat ve sanatçıların yazılarına yer vermiş. O'nun edebiyatçı kişiliği yanında (ve bu kişiliğini besleyen önemli damarlardan olan) masalcılığı ise
kitabın başlığında vurgulanmış: "Üç kanatlı masal kuşu"

Erkan Irmak, Eski Köye Yeni Roman’da bir dönem boyunca Türkiye’de etkili olmuş “köy romanı” türünün tarihini, kökenini ve sonunu ele alıyor. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e köy ve köylüye bakışın biçimlenişi ve dolayısıyla köyde geçen ya da köy temalı romanlarla köy romanlarının arasındaki türsel farka odaklanıyor. Bunu aynı zamanda kuramsal bir meseleye, romanın ne olduğu ve köy romanlarının nasıl tanımlanabileceği sorusuna ayırarak ayrıntılandırıyor. Roman türünün diğer edebi türlerden nasıl ayırt edilebileceğini, ontolojik ve epistemolojik kaynaklarının neler olduğunu, roman hakkında öne sürülen farklı teorik yaklaşımların nasıl yorumlanabileceğini ve nihai olarak da bu tartışmaların sonunda bir “köy romanı” fikrinin hangi özellikler etrafında çerçevelendirilebileceğini tartışıyor. Erkan Irmak, bir yandan 1950’den 1980’e uzanan bir süreçte “köy romanı tarihi” kılavuzu oluşturmaya çalışırken diğer taraftan köy romanı türünü etraflıca tartışan bir kaynak ortaya çıkarıyor.

Yazın tarihimizin dünüyle bugününü karşılaştırdığımızda, yazın tarihimizde yer alan yazar ve şairlerimizin çoğunluğunun egemen oligarşik siyasal eğilimler ve kültürel paradigmalarla kavgalı olduklarını, muhalif bir tutum aldıklarını, kendi yazar dokunulmazlıklarını sanat ve estetiğin kökenleriyle örtüşen bir anlayışla kullandıklarını görürüz. Sabahattin Âli’den başlayarak, Nazım Hikmet’e, Yaşar Kemal’e, Orhan Kemal’e, Fakir Baykurt’a, Ümit Kaftancıoğlu’na kadar birçok yazarımız büyük acılar çekerek, adeta dişleriyle tırnaklarıyla savaşım vererek, hatta ölümü göze alarak yazın dünyasında yer almayı başarmışlardı. Leyla Erbil, Tahsin Yücel, Can Yücel, Nezihe Meriç, Bilge Karasu; Oğuz Atay gibi adlar da yine muhalif tutumlarıyla, iktidar karşıtlıklarıyla bilinmektedirler. Ahmet Arif, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Arif Damar da bu anlamda adları anılması gereken has edebiyatçılarımızdır. 
Günümüz yazın dünyasını soruştururken, 12 Eylül sonrası ünlenmeye başlamış yazarlarımızdan birçoğunun, dolaylı da olsa siyasal tartışmalara uzak durdukları, kültür dünyasındaki “hegemonyacı” eğilimleri görmezden geldiklerini söyleyebiliyoruz. Hasan Ali Toptaş, İhsan Oktay Anar, Hulki Aktunç, Ahmet Ümit, Ayfer Tunç ve daha birçokları böyle bir tutumu benimsemiş durumdadır.

Yazar Alper Akçam, amca Durmuş’un Cılavuz öğretmen okulu eğitimi ve ekmek parası için Ardahan’dan Muş ovasına dört gün dört gece dağlarda yürüyüp bir ay güneşin altında ağalara tırpan çektiği yıllardan anılarını yazdığı “Antep Tırpancıları”nı almış eline, Hürrem Arman’ın “Piramidin Tabanı” adlı Köy Enstitüleri anıt yapıtını da açmış, kendini Haymana, Güdül Beypazarı köylerinde okul yapımına, öğretmenliğe adamış Topal Hasan Efendi’yi katmış metne, sekiz yaşında Ardahan’dan ilk çıkışında, zapzayıf, kepçe kulaklı bir çocuk iken, asteğmen babası Dursun Akçam ve annesiyle birlikte İstanbul Samatya hastanesinde ziyaretine gittikleri ütücü kadın, onlarca yol sonra telefonda sesini duyduğu yetim Munise’nin hayat hikâyesinden kulağına çalınanları ana izlek tutarak, hepsinin üstüne hayal dünyasının ufuklarını açarak kurmaca denizinde bir araya getirmiş.
Kahramanların anlatıcı olduğu, kahramanların birbirine ses ve el verdiği bir roman çıkmış ortaya… Hayatın içinde ama, hayatın çok ötesinde; bir sis ve bulut dünyasında…