Papers by Francisco Dubert-García
Dialectologia. Special Issue 13, 213-232, 2024
Based on toponymic data, Joseph-Maria Piel established a linguistic area, the Gallaecia Magna, wh... more Based on toponymic data, Joseph-Maria Piel established a linguistic area, the Gallaecia Magna, which he considered the territory where Galician and Portuguese were born. This region occupied a wide coastal belt extending, approximately, from Aveiro (Portugal) to Xixón (Asturias). Interestingly, nowadays the Easternmost part of this territory speaks Asturian. While the historians of Galician and Portuguese have stressed the relations between these two languages, Asturian-Leonese has been traditionally grouped with Castilian; however, the multitude of dialectal features shared by both Galician and Asturian-Leonese have been generally underestimated. These characteristics can only be understood if the existence of intense social and historical relationships among the inhabitants of these areas are considered. One linguistic feature shared by both languages that demonstrate these social links is the expression of the 3Pl in the Past Perfective Indicative of the Galician and Asturian verbs, i.e. forms such as cantano ‘they sang/have sung’. Features like this permit to group both languages together against Portuguese and Castilian and help to illuminate the linguistic history of the Northwestern Iberian Peninsula. Besides, the historical analysis of this variable could have interesting conclusions for the theory of morphology.
Semantic fields and Castilianization in Galician: A comparative study with the Loanword Typology project
Languages, 2024
This study examines the correspondence between the borrowability indices from the Loanwoard Typol... more This study examines the correspondence between the borrowability indices from the Loanwoard Typology (LWT) project and Castilianization indices from the Atlas Lingüístico Galego (ALGa) across seven semantic fields. To this end, we identified all Castilianisms in the ALGa and conducted a quantitative analysis to compare these indices. Results obtained indicate a mismatch between the rankings of the LWT project and the ALGa. For example, the field ‘The body’ has the highest level of Castilianization according to the ALGa but the lowest borrowed score in the LWT project. Moreover, Castilianization levels in the ALGa show greater dispersion than borrowability levels from the LWT project. In fact, in each semantic field, many concepts (52.2%) have low levels of Castilianization, between 0% and 10%, and only a few concepts have high levels. A more detailed analysis of three semantic fields (‘The body’, ‘Agriculture and vegetation’, and ‘The physical world’) suggests that explanations based solely on semantic criteria (such as the existence of an unalterable central lexicon) are insufficient; other factors such as prestige, urbanization, cultural modernity, frequency of word usage, and perhaps other intralinguistic factors should be taken into account.
Tempo e liberdade: galego e complexidade de arquitectura nos dialectos iberorrománicos noroccidentais
Aroldo Andrade, Elisângela Gonçalves e Pablo Faria (eds.) A mudança linguística em várias perspectivas. Volume I, 85-110, Campinas: Mercado de Letras., 2023
Creo que cos datos expostos podemos ver que, efectivamente, as falas constitutivas do noroeste da... more Creo que cos datos expostos podemos ver que, efectivamente, as falas constitutivas do noroeste da Península Ibérica, adscritas a linguas históricas diversas, intercambian e intercambiaron trazos ó longo da súa historia. Non son, pois, entidades illadas nin estáticas. Estes intercambios de sons, morfos, palabras, construcións sintácticas produciron a complexidade da súa arquitectura e da súa estrutura. Pola súa parte, os dialectos galegos, a pesar da súa falta de cultivo, a pesar de teren sobreposta unha lingua diferente por varios séculos, gozaron de tempo e liberdade para mudaren ó seu xeito: tampouco parecen ser variedades tan conservadoras nin tan dependentes do castelán. Tempo tiveron para acumularen riqueza, variación, complexidade; liberdade para mudaren, non dun xeito salvaxe, senón rexido polas constricións universais da mudanza lingüística, que son as que crean tódalas estruturas dunha lingua nun momento dado da súa historia. Parafraseando a miña nai cando me berraba: o galego “fixo o quixo e sobroulle tempo”.
A clasificación das variedades dialectais do galego de Ricardo Carvalho Calero
Madrygal. Revista de estudios gallegos 24, 69-80, 2021
Lo que el ALPI le ofrecía a la lingüística gallega en 1962
Dialectologia. Special issue, IX, 2021
A principios de los años 60 del siglo XX existía una conciencia clara y generalizada sobre el pro... more A principios de los años 60 del siglo XX existía una conciencia clara y generalizada sobre el profundo desconocimiento acerca del gallego popular; la mayoría de las gramáticas eran normativas y técnicamente poco eficientes. En el año 1962 apareció el primer volumen del ALPI, con datos del gallego popular recogidos a mediados de los años 30; esta publicación fue conocida y saludada por los intelectuales ligados al galleguismo; con todo, y a pesar de que los mapas publicados contenían información sobre algunos fenómenos dialectales de gran interés, este volumen prácticamente no tuvo ninguna influencia en la naciente lingüística gallega. En este trabajo procuro mostrar qué información relevante aportaba el citado primer volumen del ALPI y presento algunas hipótesis que pretenden explicar por qué esta obra fue olvidada.
Measuring language contact in geographical space: Spanish loanwords in Galician
Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik 87(2), 285-306, 2020
Estudios Románicos 29, 147-163, 2020
Os dialectólogos galegos adoitan negar que o galego conteña no seu seo dialectos e interpretan es... more Os dialectólogos galegos adoitan negar que o galego conteña no seu seo dialectos e interpretan esta ausencia como mostra da súa unidade. Con todo, estes
investigadores agrupan as diversas falas en entidades que poden denominar bloques, áreas ou modalidades. Neste traballo analízase como os dialectólogos galegos establecen a unidade do galego, organizan as súas variedades xeolectais e xusti!can a súa autonomía fronte ás linguas veciñas. A miña aproximación mostra que existen dúas formas de contemplar as falas galegas: unha ollada social e outra lingüística.
Algunhas notas sobre a Gramática elemental del gallego común
Francisco Cidrás (ed.), Ricardo Carvalho Calero. As formas do compromiso., 2020
Nesta contribución, eu voume centrar no contexto de creación da obra máis ca na análise da obra e... more Nesta contribución, eu voume centrar no contexto de creación da obra máis ca na análise da obra en si, pois xulgo que entender o contexto permitirá entender e valorar ponderadamente (i.e., con mente ponderada) o traballo como gramático de don Ricardo. Destarte, non serán obxecto de estudo nin o modelo gramatical da GEGC, nin as súas propostas normativas sobre o galego común, nin a evolución das diferentes posturas lingüísticas do autor, nin tan sequera unha análise crítica das súas fortalezas e fraquezas técnicas.
Galician and Portuguese
Adam Ledgeway & Martin Maiden (eds.): The Oxford Guide to the Romance Languages. Oxford: Oxford University Press, 411-446, 2016
A gramática galega, un río de curso curto e sinuoso. Panorama histórico dos estudios gramaticais sobre o galego
LaborHistórico 3(1), 111-125, 2017
Este traballo pretende ser unha revisión histórica dos estudos que se teñen realizado sobre a mor... more Este traballo pretende ser unha revisión histórica dos estudos que se teñen realizado sobre a morfoloxía e a sintaxe do galego. Ora ben, o obxectivo da presente contribución é ofrecer unha panorámica das liñas mestras da produción gramatical galega, non unha prolixa enumeración de traballos publicados ata o presente. Tras analizar o atraso histórico con que o galego chegou a ser obxecto de estudo científico rigoroso e as causas deste atraso, preséntase unha exposición crítica sobre as liñas temáticas e orientacións dominantes nos estudos de morfoloxía e de sintaxe do galego. O traballo remata cunha exposición dos desafíos que ten a lingüística galega cara ao futuro.
Restructuring and complexification of inflectional morphology under linguistic contact: the case of a Galician dialect
Alejandro Cuza & Pedro Guijarro-Fuentes (eds.), Language Acquisition and Contact in the Iberian Peninsula. Berlín: De Gruyter Mouton, 187-213., 2018
Galician has been in contact with Spanish since the very origins of both
languages. Galician and ... more Galician has been in contact with Spanish since the very origins of both
languages. Galician and Spanish are strongly structurally, genetically and typologically related. As the intensity of the contact has been growing and the number of bilingual speakers has been steadily increasing along the 20th century, more and more grammatical Spanish features entered into Galician. In this study, we analyse how the borrowing of Spanish morphological patterns that hypercharacterize the expression of various morphosyntactic features of some verbs causes a restructuring in the grammar of an urban variety of Galician mainly spoken by bilinguals. The incorporation of those Spanish borrowings also seems to provoke an increase in the complexity of the grammar of this Galician variety. We reflect on whether what seems to be a complexification from the point of view of an isolated grammar may be considered a simplification from the point of view of abilingual mind/speaker.
Lurdes de Castro Moutinho / Rosa Lídia Coimbra / Elisa Fernández Rei / Xulio Sousa / Alberto Gómez Bautista (eds.) Estudos em variação linguística nas línguas românicas, Aveiro: UA Editora, 2019
Neste traballo defenderei unha dialectoloxía centrada no estudo da extensión de ítems lingüístico... more Neste traballo defenderei unha dialectoloxía centrada no estudo da extensión de ítems lingüísticos illados, fronte a outra que agrupa as variedades locais en unidades supralocais coma bloques ou linguas. A primeira orientación contempla as áreas xeolingüísticas como entidades abertas e relativas; busca os ítems que comparten as variedades lingüísticas, pois mostran as relacións históricas e sociais que establecen uns falantes con outros. A segunda orientación contempla as linguas como entidades pechadas e absolutas; promove unha investigación que illa unhas linguas das outras. Defenderei que o estudo de ítems individuais posúe maior valor explicativo có trazado de fronteiras entre bloques, dialectos ou linguas.
Boletín da Real Academia Galega, 2018
Saco Arce escribiu a súa gramática dentro dun marco coñecido como
Gramática tradicional; este mar... more Saco Arce escribiu a súa gramática dentro dun marco coñecido como
Gramática tradicional; este marco foi substituído tardiamente en Galicia polo estruturalismo, que non apareceu ata finais dos anos 60 do século XX. Ora ben, estar escrito neste marco teórico non torna esta gramática nin menos valiosa, nin menos rigorosa. Neste traballo pretendo comezar unha exploración que nos mostre, dun xeito introdutorio, que recursos, que ferramentas conceptuais, empregou Saco para confeccionar a súa gramática.
Special Issue, VI, 191-221, 2016
The essential objective of dialectology, and especially geolinguistics, is the study of spatial l... more The essential objective of dialectology, and especially geolinguistics, is the study of spatial linguistic variation, special relevance being given to the presentation of results through cartographic representations. The methods of geolinguistic data analysis focused for a long period on the description and evaluation of phenomena conventionally regarded as particularly relevant, either in isolated or in group cases, and the latter only when the discovery of the existence of limits between varieties was straightforward. The application of quantitative methods to geolinguistic studies began at the start of the 1970s and experienced a spectacular impulse over the last two decades. The development of new computer-based tools and the recognition that dialectal variation could not be reduced to simple characterizations encouraged researchers to employ new research methods, with which it was possible to understand in greater detail the patterns which function in geolinguistic variation. This present study seeks to provide an overview of the principal analytical techniques and representation of geolinguistic information developed during in recent years. Moreover, it intends to demonstrate, on the basis of some examples of application, the interest of these new methodologies and their usefulness for a better understanding of the spatial variety of languages.
Inflectional Morphology
Xulio Sousa & Ernesto González Seoane (eds.) Manual of Galician Linguistics, 2025
This chapter presents a basic description of the inflectional morphology of the Galician language... more This chapter presents a basic description of the inflectional morphology of the Galician language: Gender, Number and morphological classes in nouns and ad-jectives, the allomorphy of the definite article, the paradigms of pronouns and determiners (including their allomorphic alternations and their contractions with the word forms of other lexemes); verbal morphology will merit special attention since the Galician verbal paradigm contains 69 morphosyntactic cells and verbs should belong to one of three existing conjugations. Being Galician a moderate fusional language, the content of the morphosyntactic cells may be expressed through the addition of suffixes, zero morphology or modifications in the verbal root.
Xosé Luís Regueira & Elisa Fernández Rei (eds.) Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 297-325, 2017
Dentro da lingüística estrutural é común o axioma de que se debe realizar unha descrición lingüís... more Dentro da lingüística estrutural é común o axioma de que se debe realizar unha descrición lingüística sincrónica dunha variedade ignorando o cambio continuo a que se ve sometida. Fundaméntase este axioma na oposición metodolóxica saussureana entre diacronía e sincronía. Saussure é pai desta dicotomía, pero tamén doutras que foron preteridas ou revisadas polas correntes principais do estruturalismo europeo. Neste artigo presentarei algunhas desas ideas de Saussure preteridas; estas ideas esquecidas constitúen un precedente teórico de novas concepcións da gramática (a lingüística baseada no uso e nos exemplares) que superan algúns dos problemas que, ó meu xuízo, se detectan no modelo de morfoloxía flexiva que hoxe domina a lingüística galega. Un resultado desta revisión teórica será a constatación de que tanto na explicación coma na descrición dun estado de lingua non se pode prescindir da información diacrónica. En § 2 presento as ideas de Saussure recibidas e hoxe mantidas; en § 3 as ideas deste autor preteridas; en 4, a concepción da morfoloxía flexiva dominante na nosa tradición gramatical e os seus problemas; en § 5 ofrezo un modelo alternativo, basado na gramática baseada no uso e nos exemplares.
Variación e cambio na morfoloxía do artigo definido galego
Ramón Mariño Paz e Xavier Varela Barreiro (eds.) Lingüística histórica e edición de textos galegos medievais, Anexo 73 de Verba, pp. 127-146, 2015
O artigo definido galego é un clítico ditrópico: mantén relacións sintácticas coas unidades situa... more O artigo definido galego é un clítico ditrópico: mantén relacións sintácticas coas unidades situadas á súa dereita e relacións fonolóxicas coas unidades situadas á súa esquerda. A súa realización na sintaxe prodúcese a través de alternancias morfofonolóxicas que están sometidas a procesos de variación e cambio lingüísticos. Neste traballo analizo precisamente estes procesos que, segundo mostran os datos, veñen tendo unha duración multisecular. Mostrarei como a interacción entre a fonoloxía e a sintaxe produciu as alternancias alomórficas, que supuxeron unha complicación da gramática; e como os procesos de variación e cambio resultan dun intento de restauruar a simplicidade da gramática.
Este artigo pretende chamar a atención sobre a existencia dalgúns fenómenos dialectais que mostra... more Este artigo pretende chamar a atención sobre a existencia dalgúns fenómenos dialectais que mostran a existencia dunha área xeolingüística galego-asturiana (que inclúe o Baixo-Minho portugués) que xa ten a súa orixe no mesmo momento da romanización. De feito, retómase a noción xeo-histórico-lingüística de Gallaecia Magna demarcada por Joseph M. Piel como locus xeográfico orixinario do nacemento do portugués, do galego e do asturiano. Esta área estaba formada polo noroeste de Portugal, as provincias de Pontevedra, Coruña, Lugo e a metade occidental de Oviedo. Algunhas diferenzas entre galego e portugués (que agrupan galego con asturiano) deben remitirse á inclusión de Galicia e do oeste de Asturias nesta área. Os fenómenos mostran un prolongado contacto galego-asturiano e unha fidelidade do galego e do asturiano a esta área e un comportamento independente e, ás veces, unitario do portugués e do castelán con respecto a estes fenómenos.
Galician Studies: Language and Linguistics
Syntax and word-specific phonetics: the origins of the allomorphs of the Galician definite article
The Galician definite article seems to be a case of a ditropic clitic which, phonologically, atta... more The Galician definite article seems to be a case of a ditropic clitic which, phonologically, attaches to the preceding word while maintaining direct, constitutive syntactic relations with following words. The article has three allomorphs whose selection is conditioned by the ending of the preceding word. In this paper I study the historical origins of these allomorphs. They are the result of assimilatory processes due to constraints governing the structure of the syllable and intersyllabic contact; the domain of these constraints, however, was restricted to the definite article and the 3rd person accusative clitic pronoun, leaving unaffected other words having the same phonetic sequences in apparently similar contexts. In this paper I will demonstrate the convenience of explaining the origins of these alternations by means of usage based models designed to explore the role of frequency in the emergence of grammar and facilitate the natural combination of information from the language’s semantic, syntactic and phonological components.
Uploads
Papers by Francisco Dubert-García
investigadores agrupan as diversas falas en entidades que poden denominar bloques, áreas ou modalidades. Neste traballo analízase como os dialectólogos galegos establecen a unidade do galego, organizan as súas variedades xeolectais e xusti!can a súa autonomía fronte ás linguas veciñas. A miña aproximación mostra que existen dúas formas de contemplar as falas galegas: unha ollada social e outra lingüística.
languages. Galician and Spanish are strongly structurally, genetically and typologically related. As the intensity of the contact has been growing and the number of bilingual speakers has been steadily increasing along the 20th century, more and more grammatical Spanish features entered into Galician. In this study, we analyse how the borrowing of Spanish morphological patterns that hypercharacterize the expression of various morphosyntactic features of some verbs causes a restructuring in the grammar of an urban variety of Galician mainly spoken by bilinguals. The incorporation of those Spanish borrowings also seems to provoke an increase in the complexity of the grammar of this Galician variety. We reflect on whether what seems to be a complexification from the point of view of an isolated grammar may be considered a simplification from the point of view of abilingual mind/speaker.
Gramática tradicional; este marco foi substituído tardiamente en Galicia polo estruturalismo, que non apareceu ata finais dos anos 60 do século XX. Ora ben, estar escrito neste marco teórico non torna esta gramática nin menos valiosa, nin menos rigorosa. Neste traballo pretendo comezar unha exploración que nos mostre, dun xeito introdutorio, que recursos, que ferramentas conceptuais, empregou Saco para confeccionar a súa gramática.