Papers by HASAN FIRAT DİKER
Mimarlık , 2025
İstanbul yer altı anlatıları zamanla abartılı aktarımlara dönüşmüş, bu anlatılar negatif silüete ... more İstanbul yer altı anlatıları zamanla abartılı aktarımlara dönüşmüş, bu anlatılar negatif silüete ilgiyi artırırken, gerçekliğinin azalmasına neden
olmuştur. Aslında bu görünmez yapıların çoğu, tarih boyunca su sorunu yaşayan kentin su temini, iletimi ve depolaması için inşa edilmiş su yapılarıdır. İstanbul’un çok katmanlı tarihi derinliğinin, kazılar sırasında tesadüfen ortaya çıkan sürprizlerin bütünü değil, kentin günlük rutinde görünmeyen gerçekliği olduğunu belirten yazar, kentin yer altındaki kayıp
silüetinin kapsamlı bir mimari belgelemenin ve görselleştirmesinin gerekliliğine dikkat çekiyor.
İstanbul’s Negative (Missing) Silhouette
Istanbul’s underground narratives have evolved into exaggerated discourses over time, increasing interest in the city’s negative silhouette yet leading to a diminishing in its reality. Most of these invisible structures were historically built to supply, convey, and store water for a city that faced constant water shortages. The author highlights that Istanbul’s underground, often perceived as a set of surprises uncovered during excavations, is, in fact, the city’s unseen reality. The piece underscores
the need for comprehensive architectural documentation and visualization of Istanbul’s lost underground silhouette.
Mimarlık, 2025
Ayasofya, yapımından itibaren yüzlerce yıllık tarihe ışık tutan katmanlarıyla bilimsel araştırmal... more Ayasofya, yapımından itibaren yüzlerce yıllık tarihe ışık tutan katmanlarıyla bilimsel araştırmaların odağında kalmaya devam ediyor. Ayasofya’da yer alan üç önemli yeraltı yapısının mimari belgelemesine odaklanan bu çalışmada yazar, katkıda bulunduğu, yakında zamanda gerçekleşen bu çalışmalarda elde edilen kayda değer bazı bulguları paylaşıyor. Makalede,
yapının iç narteksinin altındaki geçit, atrium altındaki mahzenler ve hipoje bölümlerinde yapılan belgeleme, daha eski tarihli çalışmaların yeni bulgularla güncellenmesi ve mimari görselleştirme çalışmalarından detaylarla sonuç ürünler aktarılıyor.
Documenting Three Major Subterranean Structures in Hagia Sophia:
The Passage beneath the Esonarthex, the Vaults beneath the Atrium, and the Hypogeum
Hagia Sophia continues to be a focal point of scientific research with its layers that shed light on centuries of history since its construction. This study focuses on the architectural documentation of three significant subterranean structures within Hagia Sophia. The author shares notable findings from recent documentation work in which he participated. The article presents the documentation conducted in the areas beneath the esonarthex, the vaults beneath the atrium, and the hypogeum, highlighting updates to earlier studies with new findings and showcasing final outputs from architectural visualization work.
Technical Annals, 2023
Throughout its history, Hagia Sophia has faced seismic risks due to structural issues. The ambiti... more Throughout its history, Hagia Sophia has faced seismic risks due to structural issues. The ambitious design led to the complete collapse of the main dome merely 21 years after its construction, and partial collapses occurred in the 10th and 14th centuries. Over time, the structure underwent various repairs and reinforcements. Following the collapse of the southeastern section during the 1346 earthquake, flying buttresses were installed, attaching to the main dome from four directions. However, during the Fossati repairs (1847-1849), these elements were removed and replaced with iron beams, framing the upper perimeter of the pedestal supporting the main dome. The current challenges faced by the main dome are primarily rooted in the design of the piers and arches rather than
the dome itself. Since reconstructing these structural elements is impossible, efforts
to address the dome's issues have concentrated on retrofitting the supporting system. This study critically assesses the current state of the main dome, examining past interventions. As a solution, it proposes reinforcing the main dome structure by installing a tension ring to enhance stability.
Technical Annals, 2023
The terrestrial scanning project of Hagia Sophia's subterranean structures took place in 2020. Th... more The terrestrial scanning project of Hagia Sophia's subterranean structures took place in 2020. This field study enabled the creation of a threedimensional point cloud model capturing the underground tunnels and structures. Subsequently, in 2022, a more detailed documentation of the older hypogeum within Hagia Sophia was conducted. This study particularly focused on the three largest subterranean structures on the site. The first of these is the passage beneath the esonarthex, delineating a structural transition between the Theodosian and Justinian periods, spanning from the fifth to the sixth centuries. Notably, the discovery of a previously unnoticed column base on the floor of this structure prompted an update to the plan of the Theodosian atrium. The second focus lies on the vaults beneath Justinian's atrium, requiring an architectural visualization update since Schneider's documentation in 1941. These subterranean structures define the boundaries of the no longer physically existing Justinian atrium, and the debris within them awaits excavation to provide further insights. The last structure examined is the hypogeum dating back to the 4th century. This structure underwent a more detailed redocumentation following a partial clean-up and has been digitally visualized.
DergiPark (Istanbul University), Jul 30, 2020
Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye'nin, Darius'un M.Ö. 513 yılında gerçekleşe... more Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye'nin, Darius'un M.Ö. 513 yılında gerçekleşen İskit seferi öncesinden beri yerleşim alanı olduğu düşünülmektedir. Bölge, 330 yılında Konstantinus şehrini kurup surlarını yaptığı dönemden bu yana da şehrin sınırları içindedir. Bu metin, Süleymaniye bölgesi nerededir ve Süleymaniye bölgesinde neler vardır sorusunu Konstantinopolis şehrinin 5. yüzyıla ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae üzerinden soracaktır. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) dönemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarların gerçekliği şüpheli şehir tasvirlerinden farklı olarak, idari bir yarar gözeterek yapılmış olduğu sanılmakta ve bu sebeple gerçeklikten uzaklaşmadığı düşünülmektedir. Ayrıca bu liste hazırlandığı dönemin çağdaşıdır. Bu yönüyle de geçmişin ışıltısını anlatan antik yazarlardan ayrılır. Araştırma sınırları bugün Süleymaniye bölgesi için bilinen iki sınır üzerinden belirlenmiştir. Bunlar Süleymaniye bölgesinin Unesco Dünya Miras listesiyle belirlenen koruma sınırı, ikincisi bölge için 2006 yılında ilan edilen yenileme sınırıdır. Bu iki sınır koruma sınırlarında çakışmakta, yenileme sınırı koruma sınırını Haliç kıyılarına doğru genişletmektedir. Güncel sınırlarda üzerinden, bir başka ve antik sınır belirleyicisi Notitia'nın tariflerinin anlaşılması hedeflenmektedir.
Megaron, 2015
Giriş Van Gölü'nün doğu kıyısında anıtsal bir şekilde yükselen Van Kalesi (Şekil 1), MÖ 9. yüzyıl... more Giriş Van Gölü'nün doğu kıyısında anıtsal bir şekilde yükselen Van Kalesi (Şekil 1), MÖ 9. yüzyılın ikinci yarısında Urartu Kralı I. Sarduri tarafından kurulan başkent Tuşpa'nın yerleşim alanında yükselmektedir. 1 Kurulduğu günden 20. yüzyılın başlarına kadar işlevini sürdüren Van Kalesi, birçok uygarlıktan izler taşır. Özellikle Urartu dönemine tarihlendirilen Sardur Burç, Analıkız Kutsal Alanı, kaya mezarları ve yazıtları, Menua Şirşinisi en dikkat çekici kalıntılardandır. Bunlarla birlikte Osmanlı dönemine ait kerpiç burçlar da Van Kalesi'nin dikkat çeken ve kalenin siluetini oluşturan diğer önemli yapılarındandır. 2012 yılı kazı sezonunda ekip üyesi olarak katıldığımız Eski Van Şehri, Kalesi ve Höyüğü Kazısı'nda inceleme olanağı bulduğumuz bu burçların ilk grubu Van Kalesi'nin batı kısmında yer almaktadır (Şekil 2). İç Kale içerisinde, Yeni Saray olarak tanımlanan alanın hemen doğusunda ana kaya üzerine inşa edilmiş, taş temelli kerpiç duvar örgülü ve birbirleriyle bütünleşik dört adet Osmanlı burcu yükselmektedir. Büyük Burç veya Gözetleme Kulesi olarak bilinen bu burçların her birine A, B, C ve D kodları verilmiştir. E kodu ise bu burçların kuzeyindeki Van İç Kale kapısının yanında yer alan taş duvar örgülü burca verilmiştir (Şekil 3).
Open Archaeology, 2023
Hagia Sophia's hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area betw... more Hagia Sophia's hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area between the northeastern side of the structure and the imaret ("soup kitchen") of Hagia Sophia. Consisting of three chambers connected by a passage, the hypogeum is dated to the fourth century and older than the current Hagia Sophia. The story of the architectural documentation of the hypogeum is also interesting. As a matter of fact, exposed findings during the museum research still contribute to the dating studies of the structure. The first digital architectural visualisation of the space was made in 2020 within the documentation of the subterranean structures of Hagia Sophia. After the partial cleaning of the inner space at the end of 2021, a relatively more favourable environment allowed for its visualisation. This study presents the most recent architectural documentation of the hypogeum carried out, the first reconstruction plan proposal, and a virtual superposition of the structure with its superstructure. Completely cleaning the interior and top will enable this space to be thoroughly documented and dated. By including the narrative of the documentation story to the present, this study is expected to be the last visualisation of the hypogeum until it is completely cleaned. The lack of architecturally similar structures in Istanbul requires special attention to this subterranean structure.
FSM ilmî araştırmalar insan ve toplum bilimleri dergisi, Jun 26, 2019
Threatening the life of mankind as a predator reptile in its habitual regions caused crocodiles t... more Threatening the life of mankind as a predator reptile in its habitual regions caused crocodiles to be a symbol of power in belief systems since Ancient Egypt. Ottomans were very interested in this exotic animal, which they met after the conquest of Egypt, and although it was foreign to the climate of central authority, they adopted it both with its own existence and the images it reminded within the aspects they could associate with. As it was the peak of wonder itself at the begining, crocodiles were later brought to Istanbul to be exhibited, and with the images they inspired, they became motifs in many facts and fictions such as remedies for sufferings, inspiration for ships, marks for chocolates and finally, the leading actor of a mystery mummy fiction. This study aims to following the traces of the wondrous mysteries evoked by crocodiles within the context of their effects to Ottoman cultural life, still present today.
DergiPark (Istanbul University), Feb 8, 2023
Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak i... more Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak için seferber edilmektedir. Eski eserlerin korunmasından sorumlu özel ve resmi idareler de kullanım dışı kalmış bu yapılardan müzeleştirme yoluyla kamu faydası üretmeyi amaçlar. Bu bağlamda, tarihi yapılar, kültürü turistik amaçlar için metalaştırmak adına kullanılırken, geçmişin kurgulanmasını haklı çıkarmak için de manipüle edilirler. Nitekim, iktidarların gündem ve beklentilerine cevap veren bu tür popülist dönüşümler, hem turistik hem de siyasi rantlar sunmayı hedefler. Günümüzde müzeleştirme, tarihi bir mekanda anlatılmak istenen herhangi bir tarihi temayı anlatmanın kolaylığını hala sağlıyor görünmektedir. Ancak müze kullanımına elverişsiz tarihi mekanlar, bu dönüşümlerden sonra her zaman beklenen sonuçları vermeyebilir. Çünkü, müzeleştirilen her eski eser bu yeni işlevi kolaylıkla üstlenip benimseyemez. Hatta "isteksiz müzeler" olarak tanımlanan bazı dönüşümler, içlerinde düzenlenen uygunsuz sergilemeler nedeniyle siyasi polemiklere de sebep olabilir. Burada, tasarımcılar da müzeleştirme süreçlerinde yaptıkları müdahalelerle tarihi mekanların aurasını bozma baskısı altında kalmaktadır. Bu makale, kültür varlıklarının müzeleştirilme biçimlerini, bağlamsızlık sorununu, müzeleştirmenin vadesini, mekansal organizasyonu ve sergileme yaklaşımlarını ele almaktadır.
Proceedings of the International Hagia Sophia Symposium
Uzerine yapilan meshur Kulliye ile anilan, Suleymaniye’nin, Darius’un M.O. 513 yilinda gerceklese... more Uzerine yapilan meshur Kulliye ile anilan, Suleymaniye’nin, Darius’un M.O. 513 yilinda gerceklesen Iskit seferi oncesinden beri yerlesim alani oldugu dusunulmektedir. Bolge, 330 yilinda Konstantinus sehrini kurup surlarini yaptigi donemden bu yana da sehrin sinirlari icindedir. Bu metin, Suleymaniye bolgesi nerededir ve Suleymaniye bolgesinde neler vardir sorusunu Konstantinopolis sehrinin 5. yuzyila ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae uzerinden soracaktir. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) donemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarlarin gercekligi supheli sehir tasvirlerinden farkli olarak, idari bir yarar gozeterek yapilmis oldugu sanilmakta ve bu sebeple gerceklikten uzaklasmadigi dusunulmektedir. Ayrica bu liste hazirlandigi donemin cagdasidir. Bu yonuyle de gecmisin isiltisini anlatan antik yazarlardan ayrilir. Arastirma sinirlari bugun Suleymaniye bolgesi icin bilinen iki sinir uzerinden belirlenmistir. Bunlar Suleymaniye bolgesinin Unesco ...
bab Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design, 2023
Many cultural assets are functionalized to mobilise the selected or desired histories within them... more Many cultural assets are functionalized to mobilise the selected or desired histories within themselves in the service of agenda. The private and official administrations that are responsible for the preservation of the historical structures, also intend to to create public service from these out-of-use buildings by means of museumization. In this context, the historical buildings are used in the name of commodifying the culture for touristical aims, and manipulated to justify the fictionalisation of the past as well. Thus, these sort of populist conversions responding to the agendas and expectations of political powers aims at presenting both touristic and political incomes. Today, museumization still seem to provide the convenience of telling any historical theme that is desired to be told at a historical place. But, the inconvenient historical buildings for museum use may not always meet the expected results after these conversions. Because every museumizated cultural asset cannot easily assume and adopt this new function. Even, some conversions defined as "reluctant museums" may also cause political polemics because of the unconvenient exhibitions organized within them. Here, designers are also under the pressure of spoiling the aura of the historical spaces during the museumization processes with their interventions. This article deals with the museamization of cultural assets, the problem of contextlessness, the life of museumization, the spatial organization, and exhibition approaches.
Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak için seferber edilmektedir. Eski eserlerin korunmasından sorumlu özel ve resmi idareler de kullanım dışı kalmış bu yapılardan müzeleştirme yoluyla kamu faydası üretmeyi amaçlar. Bu bağlamda, tarihi yapılar, kültürü turistik amaçlar için metalaştırmak adına kullanılırken, geçmişin kurgulanmasını haklı çıkarmak için de manipüle edilirler. Nitekim, iktidarların gündem ve beklentilerine cevap veren bu tür popülist dönüşümler, hem turistik hem de siyasi rantlar sunmayı hedefler. Günümüzde müzeleştirme, tarihi bir mekanda anlatılmak istenen herhangi bir tarihi temayı anlatmanın kolaylığını hala sağlıyor görünmektedir. Ancak müze kullanımına elverişsiz tarihi mekanlar, bu dönüşümlerden sonra her zaman beklenen sonuçları vermeyebilir. Çünkü, müzeleştirilen her eski eser bu yeni işlevi kolaylıkla üstlenip benimseyemez. Hatta “isteksiz müzeler” olarak tanımlanan bazı dönüşümler, içlerinde düzenlenen uygunsuz sergilemeler nedeniyle siyasi polemiklere de sebep olabilir. Burada, tasarımcılar da müzeleştirme süreçlerinde yaptıkları müdahalelerle tarihi mekanların aurasını bozma baskısı altında kalmaktadır. Bu makale, kültür varlıklarının müzeleştirilme biçimlerini, bağlamsızlık sorununu, müzeleştirmenin vadesini, mekansal organizasyonu ve sergileme yaklaşımlarını ele almaktadır.
Open Archaeology
Hagia Sophia’s hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area betw... more Hagia Sophia’s hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area between the northeastern side of the structure and the imaret (“soup kitchen”) of Hagia Sophia. Consisting of three chambers connected by a passage, the hypogeum is dated to the fourth century and older than the current Hagia Sophia. The story of the architectural documentation of the hypogeum is also interesting. As a matter of fact, exposed findings during the museum research still contribute to the dating studies of the structure. The first digital architectural visualisation of the space was made in 2020 within the documentation of the subterranean structures of Hagia Sophia. After the partial cleaning of the inner space at the end of 2021, a relatively more favourable environment allowed for its visualisation. This study presents the most recent architectural documentation of the hypogeum carried out, the first reconstruction plan proposal, and a virtual superposition of the structure w...
Preliminary Evaluation of the Terrestrial Laser Scanning Survey of the Subterranean Structures at Hagia Sophia
Preservation, Digital Technology & Culture, 2021
This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on th... more This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on the subterranean structures of Hagia Sophia, which was built in the Late Antique Era in Istanbul. The project which was carried out in 2020, aimed to study the underground network of Hagia Sophia which consists of ventilation channels, wells, and other spatial units of various sizes, serving various functions (e.g. a passage, hypogeum, and cellar). This project allowed for a visualization of units that have a total length of approximately 936 m. According to our observations, this infrastructure provided water supply, drainage, and air circulation. The cloud point data derived from the scanning provided us with a plan overlapping with the ground floor, and multiple cross-sections which present the relationship of the different layers with each other. To this end, the survey helps understand the different underground layers, as well as their relations with the superstructures. These relatio...
Notitia’da Süleymaniye Bölgesi
Uzerine yapilan meshur Kulliye ile anilan, Suleymaniye’nin, Darius’un M.O. 513 yilinda gerceklese... more Uzerine yapilan meshur Kulliye ile anilan, Suleymaniye’nin, Darius’un M.O. 513 yilinda gerceklesen Iskit seferi oncesinden beri yerlesim alani oldugu dusunulmektedir. Bolge, 330 yilinda Konstantinus sehrini kurup surlarini yaptigi donemden bu yana da sehrin sinirlari icindedir. Bu metin, Suleymaniye bolgesi nerededir ve Suleymaniye bolgesinde neler vardir sorusunu Konstantinopolis sehrinin 5. yuzyila ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae uzerinden soracaktir. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) donemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarlarin gercekligi supheli sehir tasvirlerinden farkli olarak, idari bir yarar gozeterek yapilmis oldugu sanilmakta ve bu sebeple gerceklikten uzaklasmadigi dusunulmektedir. Ayrica bu liste hazirlandigi donemin cagdasidir. Bu yonuyle de gecmisin isiltisini anlatan antik yazarlardan ayrilir. Arastirma sinirlari bugun Suleymaniye bolgesi icin bilinen iki sinir uzerinden belirlenmistir. Bunlar Suleymaniye bolgesinin Unesco ...
MEGARON / Yıldız Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 2015
Giriş Van Gölü'nün doğu kıyısında anıtsal bir şekilde yükselen Van Kalesi (Şekil 1), MÖ 9. yüzyıl... more Giriş Van Gölü'nün doğu kıyısında anıtsal bir şekilde yükselen Van Kalesi (Şekil 1), MÖ 9. yüzyılın ikinci yarısında Urartu Kralı I. Sarduri tarafından kurulan başkent Tuşpa'nın yerleşim alanında yükselmektedir. 1 Kurulduğu günden 20. yüzyılın başlarına kadar işlevini sürdüren Van Kalesi, birçok uygarlıktan izler taşır. Özellikle Urartu dönemine tarihlendirilen Sardur Burç, Analıkız Kutsal Alanı, kaya mezarları ve yazıtları, Menua Şirşinisi en dikkat çekici kalıntılardandır. Bunlarla birlikte Osmanlı dönemine ait kerpiç burçlar da Van Kalesi'nin dikkat çeken ve kalenin siluetini oluşturan diğer önemli yapılarındandır. 2012 yılı kazı sezonunda ekip üyesi olarak katıldığımız Eski Van Şehri, Kalesi ve Höyüğü Kazısı'nda inceleme olanağı bulduğumuz bu burçların ilk grubu Van Kalesi'nin batı kısmında yer almaktadır (Şekil 2). İç Kale içerisinde, Yeni Saray olarak tanımlanan alanın hemen doğusunda ana kaya üzerine inşa edilmiş, taş temelli kerpiç duvar örgülü ve birbirleriyle bütünleşik dört adet Osmanlı burcu yükselmektedir. Büyük Burç veya Gözetleme Kulesi olarak bilinen bu burçların her birine A, B, C ve D kodları verilmiştir. E kodu ise bu burçların kuzeyindeki Van İç Kale kapısının yanında yer alan taş duvar örgülü burca verilmiştir (Şekil 3).
Preservation, Digital Technology & Culture (PDT&C), 2021
This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on th... more This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on the subterranean structures of Hagia Sophia, which was built in the Late Antique Era in Istanbul. The project which was carried out in 2020, aimed to study the underground network of Hagia Sophia which consists of ventilation channels, wells, and other spatial units of various sizes, serving various functions (e.g. a passage, hypogeum, and cellar). This project allowed for visualization of units that have a total length of approximately 936 m. According to our observations, this infrastructure provided water supply, drainage, and air circulation. The cloud point data derived from the scanning provided us with a plan overlapping with the ground floor, and multiple cross-sections which present the relationship of the different layers with each other. To this end, the survey helps understand the different underground layers, as well as their relations with the superstructures. These relations enabled us to discuss the atriums of the Theodosian Hagia Sophia and Justinian’s Hagia Sophia. Finally, we could determine the points where the debris and mud have blocked or restricted air circulation in the channels.
Revadır Revan Köşkü’ne!.., 2004
Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ-4, 2010
Haliç Kampüsü İçin Tasarla
Uploads
Papers by HASAN FIRAT DİKER
olmuştur. Aslında bu görünmez yapıların çoğu, tarih boyunca su sorunu yaşayan kentin su temini, iletimi ve depolaması için inşa edilmiş su yapılarıdır. İstanbul’un çok katmanlı tarihi derinliğinin, kazılar sırasında tesadüfen ortaya çıkan sürprizlerin bütünü değil, kentin günlük rutinde görünmeyen gerçekliği olduğunu belirten yazar, kentin yer altındaki kayıp
silüetinin kapsamlı bir mimari belgelemenin ve görselleştirmesinin gerekliliğine dikkat çekiyor.
İstanbul’s Negative (Missing) Silhouette
Istanbul’s underground narratives have evolved into exaggerated discourses over time, increasing interest in the city’s negative silhouette yet leading to a diminishing in its reality. Most of these invisible structures were historically built to supply, convey, and store water for a city that faced constant water shortages. The author highlights that Istanbul’s underground, often perceived as a set of surprises uncovered during excavations, is, in fact, the city’s unseen reality. The piece underscores
the need for comprehensive architectural documentation and visualization of Istanbul’s lost underground silhouette.
yapının iç narteksinin altındaki geçit, atrium altındaki mahzenler ve hipoje bölümlerinde yapılan belgeleme, daha eski tarihli çalışmaların yeni bulgularla güncellenmesi ve mimari görselleştirme çalışmalarından detaylarla sonuç ürünler aktarılıyor.
Documenting Three Major Subterranean Structures in Hagia Sophia:
The Passage beneath the Esonarthex, the Vaults beneath the Atrium, and the Hypogeum
Hagia Sophia continues to be a focal point of scientific research with its layers that shed light on centuries of history since its construction. This study focuses on the architectural documentation of three significant subterranean structures within Hagia Sophia. The author shares notable findings from recent documentation work in which he participated. The article presents the documentation conducted in the areas beneath the esonarthex, the vaults beneath the atrium, and the hypogeum, highlighting updates to earlier studies with new findings and showcasing final outputs from architectural visualization work.
the dome itself. Since reconstructing these structural elements is impossible, efforts
to address the dome's issues have concentrated on retrofitting the supporting system. This study critically assesses the current state of the main dome, examining past interventions. As a solution, it proposes reinforcing the main dome structure by installing a tension ring to enhance stability.
Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak için seferber edilmektedir. Eski eserlerin korunmasından sorumlu özel ve resmi idareler de kullanım dışı kalmış bu yapılardan müzeleştirme yoluyla kamu faydası üretmeyi amaçlar. Bu bağlamda, tarihi yapılar, kültürü turistik amaçlar için metalaştırmak adına kullanılırken, geçmişin kurgulanmasını haklı çıkarmak için de manipüle edilirler. Nitekim, iktidarların gündem ve beklentilerine cevap veren bu tür popülist dönüşümler, hem turistik hem de siyasi rantlar sunmayı hedefler. Günümüzde müzeleştirme, tarihi bir mekanda anlatılmak istenen herhangi bir tarihi temayı anlatmanın kolaylığını hala sağlıyor görünmektedir. Ancak müze kullanımına elverişsiz tarihi mekanlar, bu dönüşümlerden sonra her zaman beklenen sonuçları vermeyebilir. Çünkü, müzeleştirilen her eski eser bu yeni işlevi kolaylıkla üstlenip benimseyemez. Hatta “isteksiz müzeler” olarak tanımlanan bazı dönüşümler, içlerinde düzenlenen uygunsuz sergilemeler nedeniyle siyasi polemiklere de sebep olabilir. Burada, tasarımcılar da müzeleştirme süreçlerinde yaptıkları müdahalelerle tarihi mekanların aurasını bozma baskısı altında kalmaktadır. Bu makale, kültür varlıklarının müzeleştirilme biçimlerini, bağlamsızlık sorununu, müzeleştirmenin vadesini, mekansal organizasyonu ve sergileme yaklaşımlarını ele almaktadır.