SİYASET SOSYOLOJİSİ

ÖZET
Bu metinde “tövbe borsası”nın şehvetini değil, nomosun ritmini savunuyorum. Doğrudan Demokrasi Hareketi — DDH seçimi tören olmaktan çıkarır, yurttaşı sürekli devrede tutar. Radikal düzenci çekirdek disiplin, şeffaflık ve caydırıcılığı aynı gövdeye bağlar; af ekonomisini kapatır. Kaos romantize edilmez: kontrollü alana alınır, filtrelenir, soğurulur; atık kanalizasyona verilir. Sert çekirdek sızdırmazdır; ilke hülle tanımaz. Haysiyet yeniden fiyatlandırılır; değer ihlali otomatik maliyete bağlanır. Yazı megafon değil metronomdur: ritim üretir, eşik belirler. Konforun pamuk şekeri dağıtılır; kitle değil eşik hedeflenir. Programın adı DDH’nin ritmidir: paspas değil kanal açar. Böylece PR biter, rejim ritmi başlar; koku susar, nihayet siyaset konuşur. Sert ilke işler, çekirdek ısınır, sorumluluk soğumaz, düzen sağlam kalır kalıcıdır.

SUMMARY
I reject the lust of the repentance market and affirm the rhythm of nomos. The Direct Democracy Movement (DDH) ends ceremonial elections and keeps citizens continuously engaged. A radical order-core fuses discipline, transparency, and deterrence, shutting down the amnesty economy. Chaos is not romanticized: it’s contained, filtered, absorbed; waste goes to the channel. The hard core is leak-proof; principles admit no loopholes. Dignity is repriced; violations trigger automatic costs. Writing is not a megaphone but a metronome: it produces rhythm and sets thresholds. Comfort’s cotton candy dissolves; thresholds, not crowds, are targeted. DDH opens channels, not mops floors—PR ends, regime rhythm begins; the stench fades, politics finally speaks.

ÖZET
Bu metin, Türkiye’de son yirmi üç yılda taşra muhafazakârlığının ‘yerli ve milli’ söylemiyle devleti ve kamusal alanı ele geçirerek rövanşçı bir karşı-modernleşme kurduğunu savunur. Gramsci’nin rızaya dayalı hegemonyası zor, korku ve propaganda ile taklit edilir; Bourdieu’nün özerk alanları (üniversite, medya, sanat, hukuk) sadakat ağlarıyla işgal edilir. Şekil sürer, içerik bozulur: bilgi yerini vaaza, müzakere yerini biate, habercilik yerini hipnoza bırakır. Weberyen etik ve üretken kapitalizm, ‘helal kapitalizm’ söylemi eşliğinde ihale, rant ve KÖİ düzeneklerine indirgenir; dindar oligarklar yükselirken seküler orta sınıflar ve emek tasfiye edilir. Foucault’nun uyardığı bilgi-iktidar sarmalı, açık bir medya despotizmine, troll ordularına ve sahte hakikat üretimine dönüşür. Habermas’ın kamusal alanı cemaatçi sohbet ağlarına daralır; çoğulluk “fitne”, eleştiri “ihanet” sayılır. Sonuç: liyakat yerine sadakat, ortak akıl yerine cemaat aklı, modernleşme yerine taklit ve yağma. Metin, bu düzeni yeni bir cehalet oligarşisi olarak adlandırır; meşruiyetini kriz ve beka söylemleriyle üreten, hakikati gömen, toplumsal hafızayı yeniden yazan bir rejim olarak teşhis eder. Bu tablo, yalnız ekonomik değil, epistemolojik bir çöküştür; hakikati savunanların eleştirel akıl ve özgür tartışma ısrarıyla yeni bir kamusal ufuk kurması çağrısıyla biter. Acilen.

SUMMARY
The text argues that over the last twenty-three years, provincial conservatism has seized the state and public sphere under a “native and national” banner, installing a revenge-driven counter-modernization. Gramsci’s consent-based hegemony is mimicked through coercion and propaganda; Bourdieu’s autonomous fields (university, media, art, law) are captured by loyalty networks. Form endures while content decays: knowledge becomes sermon, deliberation becomes obedience, journalism becomes hypnosis. Weberian work ethic and productive capitalism collapse into tenders, rent seeking, and PPP schemes under a “halal capitalism” rhetoric; pious oligarchs rise as secular middle classes and labor are displaced. Foucault’s power/knowledge spiral hardens into media despotism, troll armies, and manufactured truths. Habermas’s public sphere shrinks into sectarian chat networks; plurality is “sedition,” critique “treason.” Net result: loyalty over merit, sect logic over common reason, imitation and plunder over modernization. The piece names this order a new oligarchy of ignorance—legitimated by perpetual crisis/beka narratives, burying truth and rewriting memory—and ends with an urgent call to rebuild a public horizon through critical reason and free debate.

ÖZET
Hanzala’nın denize sırtını dönmüş imgesi, Gazze’deki çocukların ve tüm Müslüman dünyanın vicdanını sembolize eder. İsrail’in zulmü sürerken, sözde “ümmet liderleri” nutuklar atıp arka kapıdan düşmanla ticaret yaparak ikiyüzlülük sergiliyor. Türkiye ve diğer Müslüman devletler, reel-politik gerekçelerle çocukların ölümü karşısında sessiz kalıyor. Görsel hafıza kuramlarıyla, Hanzala’nın bakışı hem çocuğun kaybolmuş geleceğini hem de ümmetin çürümüş ahlakını gözler önüne seriyor. Bu ikiyüzlülüğe karşı, Sumud hareketi, sahte devletlerin aksine, vicdan sahibi bireylerin sivil toplum dayanışmasıyla ortaya çıktı. Küçük teknelerle yapılan insani yardım, çocuklara ve umutlarına yeniden ışık tuttu. Sumud, devletlerin ihmali ve sahtekârlığı karşısında halkın vicdanını temsil ediyor; gerçek ümmetin sınır, pasaport ve din ötesi bir dayanışma olduğunu gösteriyor. Tarih, korkak ve çıkarcı liderleri değil, cesaret ve insanlık için denize açılan halkı hatırlayacaktır. Hanzala’nın donuk bakışı artık yalnızca umutsuzluğu değil, küresel insanlığın verdiği yanıtı da simgeliyor ve sahte devletlerin batışının işaretini taşır.
—
SUMMARY
The image of Hanzala turning his back to the sea symbolizes the conscience of Gazan children and the wider Muslim world. While Israel continues its oppression, so-called “Ummah leaders” deliver speeches and secretly trade with the enemy, displaying hypocrisy. Turkey and other Muslim states, under the guise of realpolitik, remain silent in the face of children’s deaths. Through visual memory theory, Hanzala’s gaze reflects both the lost future of children and the moral decay of the Ummah. Against this hypocrisy, the Sumud movement emerged as a civil-society initiative led by conscience-driven individuals, not states. Humanitarian aid delivered via small boats restored hope and provided tangible relief to children. Sumud represents the conscience of the people in contrast to governmental neglect, showing that true Ummah transcends borders, passports, and religion. History will remember not cowardly, self-serving leaders, but the people who courageously took to the sea for humanity. Hanzala’s previously muted gaze now embodies not only despair but also the response of global humanity, signaling the symbolic downfall of deceitful states.

Bu dersin temel amacı, siyaset biliminin kavramsal ve kuramsal çerçevesini tanıtarak öğrencilerin siyasi olguları analitik ve eleştirel bir biçimde değerlendirmelerini sağlamaktır. Ders; iktidar, otorite, meşruiyet, devlet, demokrasi, siyasi ideolojiler, siyasi partiler, seçim sistemleri, kamuoyu, siyasi katılım ve küreselleşme gibi konuları ele alarak öğrencilerin hem klasik hem de çağdaş siyaset kuramları hakkında bilgi sahibi olmalarını hedefler. Ayrıca ders, siyaset biliminin diğer sosyal bilimlerle ilişkisini ve güncel toplumsal-siyasi meselelerle bağlantısını göstermeyi amaçlamaktadır.

Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır.

With the AKP coming to power in 2002, the period of coalitions that displayed a discontinuous and incompatible appearance ended and the party has been the most important actor in politics in the last 22 years. Since the day the AKP came to power, it has struggled with the bureaucracy that identified itself with the salvation of the state and has tried to transform the bureaucracy into a public service apparatus by adopting a superior understanding of politics. In the first ten years, it has made efforts to expand the area of politics that remained under tutelage based on human rights and freedom discourses. However, the party faced resistance from both the military and civil bureaucracy and struggled for power especially with the army and judicial bureaucracy. This struggle resulted in expanding the area of influence of politics with various gains. The government, which faced the FETÖ initiative supported by various layers of the bureaucracy in 2015, has struggled with the bureaucracy within sharper frameworks since then. In 2018, the presidential system was adopted and the bureaucracy was redesigned according to the new system. This study examines the efforts of the AK Party to transform the bureaucracy with the ideal of servant bureaucracy during its 22-year rule, and argues that the balance between bureaucracy and politics has shifted in favor of politics.

Bu çalışma, Hz. Peygamber'in ve Mekkeli Müslümanların Medine'ye hicretini (Hicret), hem dini bir olay hem de sosyal ve kitle hareketlerinin temel dinamiklerini yansıtan önemli bir toplumsal dönüşüm olarak ele almaktadır. Hicret, Gustave Le Bon, Karl Marx, Emile Durkheim, Max Weber ve Jürgen Habermas gibi sosyal bilimcilerin teorileri kullanılarak çok boyutlu bir çerçevede incelenmiştir. Araştırma, bu olayı kronolojik bir şekilde ele alarak kolektif bilinç, ekonomik eşitsizlik, karizmatik liderlik ve dayanışma gibi temel kavramlarla ilişkilendirmeyi amaçlamaktadır. Materyal ve Metot: Çalışmada Hicret, teorik perspektifler aracılığıyla nitel bir yaklaşımla yorumlanmıştır. Le Bon'un kitle psikolojisi teorisi, Müslümanların Hz. Peygamber'in liderliği altında kolektif bir bilinç geliştirmesini ve duygusal tepkiler göstermesini açıklamaktadır. Marx'ın ekonomik eşitsizlik teorisi, göçü tetikleyen sosyal ve ekonomik baskıların rolüne ışık tutmaktadır. Durkheim'ın anomi kavramı, Mekke'de Müslümanların maruz kaldığı dışlanmayı kolektif eyleme geçiş süreciyle ilişkilendirmektedir. Weber'in karizmatik liderlik teorisi, Hz. Peygamber'in dönüştürücü rolünü vurgulamaktadır. Habermas'ın iletişimsel eylem teorisi ise Medine'de uyumlu bir toplumun kurulmasına yol açan kolektif karar alma ve dayanışma süreçlerini açıklamaktadır. Bulgular: Araştırma, Mekke'deki sosyal dışlanma ve ekonomik boykotların Müslümanlar arasında kolektif dayanıklılığı güçlendirdiğini ortaya koymuştur. Habeşistan'a yapılan hicretler ve Şı'bu Ebu Talib boykotundaki dayanıklılık, liderliğin birleştirici gücünü ortaya koymaktadır. Akabe Biatları, kolektif karar almayı kolaylaştırarak Medine'de uyumlu bir toplumun temellerini atmıştır. Hz. Peygamber'in karizmatik liderliği, bağlılık sağlamış ve Hicret'in başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Ensar ve Muhacirler arasındaki dayanışma, iş birliği ve kapsayıcı sosyal bağların kurulmasına olanak tanımıştır. Tartışma ve Sonuç: Hicret, sosyal ve kitle hareketleri teorilerinin çeşitli unsurlarını birleştiren çok boyutlu bir sosyal hareket olarak değerlendirilmektedir. Le Bon'un kitle psikolojisi, bireysel kimlikten kolektif kimliğe geçişi vurgulamaktadır. Marx'ın ekonomik eşitsizlik üzerine odaklanması, göçü tetikleyen yapısal faktörlerin anlaşılmasına katkı sunmaktadır. Durkheim'ın anomi kavramı, bireysel sorunların kolektif eyleme dönüşmesini açıklamaktadır. Weber'in karizmatik liderlik perspektifi, Hz. Peygamber'in topluluğu harekete geçirme rolünü öne çıkarmaktadır. Habermas'ın teorisi ise dayanışma oluşturmadaki iletişim ve karar alma süreçlerinin önemine dikkat çekmektedir. Böylece Hicret, derin dini ve toplumsal etkileri olan çok boyutlu bir sosyal hareket olarak öne çıkmaktadır.

ÖZ
Türkçede ulus ve millet kavramları genellikle anlam
ayrımı yapılmadan kullanılsa da etimolojik kökenleri,
üzerlerine yüklenen anlamlar ve temsil ettikleri
toplumsal değerler bakımından birbirlerinden
farklıdır. Türkiye’de özellikle siyasi ideolojik grupların
bu iki kavramı kullanma tercihi siyasi görüşlerine göre
değişkenlik göstermektedir. Oluşan kavramsal
kullanım değişkenliği ulus kavramı için Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluş ilkelerine, devrimlerine
bağlı ve onun sürer durumunun1 savunucusu olduğu
iddiasında bulunan, millet kavramı için ise
cumhuriyetin kuruluş ilkelerine ve devrimlerine karşı
tarihi ve dini iddialar ortaya koyarak itiraz eden siyasi
gruplar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ulus ve millet
kavramlarının siyasi ve ideolojik kullanımının tarihsel
geçmişi cumhuriyetin kuruluş prensipleri ve
sonrasında yapılan devrimlere kadar uzanan bir
ayrılık ve mücadelenin özeti olarak görülebilir. Bu
ayrılık ve mücadelelerin taraflarının politik temsilcisi
olarak ülke yönetimine gelen siyasi partilerin yönetim
biçimleri devletin iç ve dış politikasının temel
prensiplerine kadar inen değişkenlikler göstermiştir.
Türkiye’de özellikle 2000’li yıllardan sonra ülke
yönetimine gelen AKP’nin2 devletin niteliklerini,
yönetim biçimini ve şeklini ifade eden anayasanın
değiştirilemez hükümlerini tartışmaya açması
bürokraside, iç ve dış politikada sürer durumun
savunucularıyla arasında toplumsal yansımaları olan
krizlere sebep olmuş iç ve dış
1
karşılığı olarak kullanılmıştır.
2
Türk Dil Kurumu’na göre yabancı dil kökenli Statüko kelimesinin Türkçe
Adalet Ve Kalkınma Partisi
Sayfa | 3
Anahtar Kelimeler:
Abil GÜNDOĞDU
20 Nisan 2023
güvenliği etkilemiş ayrıca dünya kamuoyunda eksen
kayması tartışmaları yaratmıştır. Yaşanan krizlere
sebep olan konuların ülkenin gündeminde her zaman
çözülmesi gereken öncelikli konuların başında gelmesi
ekonomik, politik ve sosyolojik gelişmeyi olumsuz
etkileyen bir engel olarak Türkiye’nin önünde
durmaktadır

Bu çalışmanın odak noktası, dinlerin kültürel hegemonya mücadelelerindeki yeridir. Bu çerçevede din, bir taraftan hegemonik siyasi projelerin imkân ve sınırlarını belirleyen bir yapı (structure) olarak ele alınmakta diğer taraftan ise siyasi projelere öncülük eden nispeten daha aktif rolleriyle (agency) değerlendirilmektedir. Bu çerçevede çalışma, din alanında rıza üretmenin ontolojik ve epistemolojik temelleri üzerine bir tartışmayla başlamakta ve Gramsci’nin kültürel hegemonya üzerine fikirleriyle devam etmektedir. İlerleyen kısımlarda ise kitlelerin rızasının yönünü tayin etme konusunda bu derece güçlü bir belirleyici olan din, hem iktidarlarını korumak isteyen egemenlerin hegemonya inşalarında hem de mevcut iktidarlara meydan okuyan muhalif karşı-hegemonik girişimlerde incelenmektedir.

Islam, siyaset ve devlet iliskisinin nasil kurulmasi gerektigi modern Islam dusuncesinin iki asirdir tartisageldigi ve hâlen sicakligini koruyan kritik sorulardan biri. Islam and the Secular State: Negotiating the Future of Shari’a baslikli kitabinda Abdullahi An-Na’im bu soruya bir cevap gelistirerek Rawlscu siyasal liberalizm ve sekuler devlet cercevesinde Şeriat’in devletten ayrilip siyasete ve kamu hayatina dâhil edilebilmesini ongoren bir model teklif ediyor. Bu makale An-Na’im’in teklifinin elestirel bir degerlendirmesini sunuyor. Bu baglamda AnNa’im’in yaslandigi kamusal akil kavraminin siyasetin alanini daralttigini, tarafsiz bir hakem olarak kurguladigi sekuler devleti “dogru” dinin sinirlarini ve formunu belirlemekle gorevlendirerek paradoksal bicimde devletin din ve toplum uzerindeki egemenligini pekistirdigini, ve salt bir mekanizma olarak kurguladigi siyasal liberalizmin kendisiyle mutabik bir Şeriat tasavvuru ve onu benimsemis bir ozne uretebilmek icin kacinilmaz olara...

Bu çalışma, Erken Çin Han İmparatorluğu ile Roma İmparatorluğu dönemlerinde dinin siyasi meşruiyet ve yönetim aracı olarak kullanımını karşılaştırmalı bir perspektifle analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırma, özellikle İmparator Wu (M.Ö. 141-87) ve Augustus’un (M.Ö. 27-M.S. 14) dini kurumları yeniden yapılandırma stratejileri üzerinden, dinin imparatorluk otoritesini pekiştirmedeki rolünü incelemektedir. Yöntem olarak, birincil kaynaklar (Han ve Roma dönemi tarihsel metinleri) ve konu hakkında yazılmış olan akademik çalışmalardan oluşan ikincil literatürün karşılaştırmalı tarihsel analizle ele alınması seçilmiştir. Çalışma, Çin’de “Göğün Oğlu”, Roma’da “tanrılaştırılan imparator” şeklinde tezahür eden ilahi hükümdarlık ve Roma’da “pax deorum” Çin’de imparatorluk kurbanları şeklinde tezahür eden devlet kültleri üzerine kurulmuştur. Metinsel analiz ve ritüel incelemeler gibi tekniklerle her iki medeniyetteki din-siyaset etkileşimi açıklanmaya çalışılmıştır. Bulgular, her iki hükümdarın dini pratikleri merkezi otoritelerini güçlendirmek için araçsallaştırdığını göstermektedir. İmparator Wu, “fengshan” kurbanları ve imparatorluk turlarıyla kutsal mekânları kontrol altına alırken, Augustus rahip kolejlerini yeniden düzenleyerek ve “ludi saeculares” gibi törenleri canlandırarak Roma’da dini yaşamı merkezileştirmiştir. Her iki örnekte de din, hükümdarın hem ilahi bir figür olarak temsilini hem de halk nezdinde meşruiyetini sağlamıştır.  Sonuç olarak, dinin siyasi araçsallaştırılması evrensel bir strateji olsa da biçimi kültürel bağlama göre değişmektedir. Roma’nın kurumsal dini yapısı, Çin’in esnek imparatorluk kültünden farklılaşırken, her iki sistem de ritüeller aracılığıyla toplumsal rızayı şekillendirmiştir. Ancak bu süreç, tarihsel bağlam (iç savaş sonrası Roma, Han’ın merkezileşme çabası) ve liderlerin kişisel vizyonlarıyla sınırlanmıştır.

Bu çalışmada Türk televizyon dizileri ve diğer dijital platformlar üzerinden sosyal mühendislik ya da toplum mühendisliğinin söz konusu olup olmadığının incelemesi yapılacak ve bu nitelik, bireycilik ve toplumculuk kuramları ekseninde gerçekleştirilecektir. Bu inceleme ile birlikte bu durumun toplumsal ve kültürel etkileri açıklanmaya çalışılacaktır. Söz konusu etkilerin toplumsal düzen, toplumsal refah ve toplumsal güvenlik açısından önemini vurgulamak ve sosyal bilincin diziler ve dijital içerikler tarafından nasıl bir etki altına alındığının gözlemlenmesi ve konu ile ilgili sorunların çözümlerini ifade etmeye çalışmak amaçlanmaktadır. Bu çalışma Bireycilik, Toplumculuk ve bu konulara dair kuramların oluşturduğu fikirleri, televizyon ve dijital platform dizilerinin popüler kültür akımlarını ne kadar temsil ettiğini, küreselleşmenin toplumsal düzen üzerindeki etkisinde televizyonun rolünü ve kültürel değerlerin neden dikkatle korunması gerektiği konularını kapsamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri olan gözlem, temel kaynak ve yayınların incelenmesi(literatür taraması) gibi teknikler kullanılmıştır. Bulgulara göre Bireycilik ve Toplumculuk kuramları genellikle yanlış yorumlanmakta ve toplumu oluşturan bireyler kültürel değerleri farklı açılardan ele almaktadır. Doğu-Batı kültür ve medeniyet çatışmaları devam etmekte ve Doğu kendini Batı'nın her anlamda gerisinde konumlandırmaktadır. Batı'nın ekonomik, teknolojik ve siyasi üstünlüğü, Doğu toplumlarını "Batı Özentisi" haline getirmekte ve dolayısıyla kültürel değişim "olması gereken" değil "olması gerektiğine inanılan" şeklinde gerçekleşmektedir.In this study, it will be examined whether there is social engineering or engineering through Turkish television series and other digital platforms and this qualification will be carried out on the axis of individualism and comminitarianism theories. With this review, the social and cultural effects of this situation will be tried to be explained. It is aimed to emphasize the importance of these effects in terms of social order, social welfare and societal security, to observe how social consciousness is affected by Tv series and digital contents and to try to express the solutions to the problems related to the subject. This study covers Individualism, Comminitarianism and the ideas created by these theories, how television and digital platform series represent popular culture movements, the role of television in the impact of globalization on social order, and why cultural values should be carefully preserved. Qualitative research methods such as observation and examination of primary sources and publications have been used in this study. According to the findings, the theories of Individualism and Comminitarianism are often misinterpreted and the individuals who make up the society consider cultural values from different perspectives. East-West cultural and civilization conflicts continue and the East positions itself behind the West in every sense. The economic, technological and political superiority of the West turns Eastern societies into "Western Wannabe" and therefore cultural change takes place not as "what should be" but as "what is believed should be".

Bu çalışma, seçmenlerin siyasete katılımını etkileyen faktörleri açıklamak, siyasi görüşlerin şekillenmesindeki temel faktörleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, siyasal katılımın tarihsel çerçevesi oluşturulmuş, siyasal katılım hakkının nasıl elde edildiğinden ve günümüzde nasıl kullanıldığından bahsedilmiştir. Daha sonrasında ise, günümüz demokrasilerindeki siyasal katılımın sınıflandırılması Milbarth’ın tanımlamaları ile yapılmış ve bu bağlamda görüşmeciler seçilmiştir. Çalışmanın veri toplama yöntemi olarak yarı-yapılandırılmış mülakat tekniği kullanması ile birlikte katılımcıların siyasi katılım düzeylerinin hangi düzeyde olduğunu ve siyasi karar alırken etkilendikleri faktörler incelenmiştir. Verilerin analizi tematik analizle elde edilmiş ve elde edilen bulgulara göre bireylerin habitus ve sosyal sermayeleri görüş oluşturmada etkili olurken, oy verme modellerinden “Rasyonel/Ekonomik Oy Verme” modelinin öne çıktığı gözlemlenmiştir. Ayrıca parti siyasetinin yavaş yavaş yok olduğu zamanlarda liderlerin “Karizmatik” özellikleri bireylerin siyasi karar alma ve katılım sağlama düzeylerinde olumlu etkilere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Din sosyolojisi'nin temel konusunu teşkil eden modernite-sekülerleşme ilişkisi, son dönemde önemli bir paradigma değişimine konu olmaktadır. Bunun ifadesi olarak, post-modernite ve post-sekülerizm kavramları birer öneri olarak sunulmaktadır. 20. yüzyıl başlarında ortaya çıkan modernite eleştirileri, diğer bazı gelişmelerle birlikte yüzyılın son çeyreğinde post-modernite kavramının ortaya çıkmasına yol açtı. Post-modernite, yeni bir anlam evreni oluşturma konusunda moderniteden taviz verirken, dini alanla da yakınlaşabileceğine dair görünümler sergilemektedir. Bu gelişmeden, sekülerleşme kavramının da etkilendiği ve yeni bir paradigmatik söylem olarak, post-sekülerizm'in ortaya çıktığına tanık olunmaktadır. Sekülerleşme bağlamında yeni bir kavramsallaştırmaya ihtiyaç duyulması, sosyologlar, din sosyologları, felsefeciler gibi farklı alanlardan sosyal bilimcilerin mevcut toplumsal gerçekliği tanımlamada, "seküler kavramının ve sekülerleşme tezi yaklaşımının sınırlılığının aşılması" yönünde bir gerekliliğe ihtiyaç duymalarının bir sonucudur. Bu çalışmada, gündeme getirilen tartışmalar çerçevesinde, "Post-sekülerizm sürecinde, din nasıl bir yapı kazanmaktadır?" sorusu ele alınmakta ve cevaplar bulunmaya çalışılmaktadır. Bu noktada, 'post-sekülerizm' kavramsallaştırmasının iki temel açılımı olduğunu ileri sürebiliriz. Bunlardan ilki, modernlik durumunun aşılmasının ardından, modern dönemin başat ögesi olan bilimsel hegemonya karşısında, din'e yeniden bir alan açılmasıdır. İkincisi ise, yerel geleneklere yapılan atıf, verilen önem, yeniden diriltme ve temsil hakkı tanıma gibi çabalar gizli/açık dini alanın da, bu gelenek içerisinde kendine yer bulabileceğini gösteriyor. Bu makalede, yukarıda dikkat çekilen kavramlar ışığında din sosyolojisi alanında yapılan tartışmalar analitik ve yorumsamacı yaklaşımla ele alınmaktadır.

Climate change poses a significant threat to Central Asia, affecting various sectors and exacerbating vulnerabilities in the region. This study examines the current and projected impacts of climate change in Central Asia, highlighting the region's susceptibility to changes in mean temperatures, precipitation patterns, and extreme weather events such as droughts, heatwaves, and floods. Drawing from recent literature, it elucidates the emerging trends and their implications for sectors like energy, agriculture, transport, and public health. The interaction of these impacts amplifies the vulnerability of local populations and may escalate tensions, particularly concerning water, a contentious resource in the region. The study underscores the urgent need for tailored mitigation and adaptation measures to address the specific challenges faced by Central Asia. It emphasizes the importance of interdisciplinary research to deepen understanding of climate change impacts, including their societal and sectoral ramifications and their intersection with gender dynamics. This study provides valuable insights, however further research is imperative to comprehensively assess climate change impacts and inform effective adaptation strategies. Ultimately, advancing knowledge in this domain will be pivotal in devising sustainable solutions to mitigate the adverse effects of climate change in Central Asia.

Copyright © Bu kitabın Türkiye'deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi'ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

Copyright © Bu kitabın Türkiye'deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi'ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

Ülkemizin kendine has kurulan Köy Enstitüleri, yoksul olan köylere kadar eğitimi
yaymak bir okuma seferberliği başlatarak toplumu eğiterek insan gücünü yetiştirmek
amacıyla kurulmuştu. Alt yapısı hazırlanan Köy Enstitüleri 17 Nisan 1940 tarihinde açılmıştır.
Genç Türkiye Cumhuriyeti okuma yazma eğitimi için her adımı atmaya başlamış ve
halkevleri, halkodaları ve sonunda Köy Enstitüleri kurarak Türkiye Cumhuriyetin de eğitimi
artırmak istemiştir.

Günümüz toplumlarında kimlik ve aidiyetlerin kaynağı ve aynı zamanda toplumsal bütünleşmenin dayanağını teşkil eden değer ve inançlara çeşitli kesimler tarafından farklı hatta karşıt anlamlar atfedilmesinin kamusal alan ve siyasi arenada doğurduğu gerilim ve sürtüşmelere İngilizce culture war [kültür savaşı] adı verilmektedir (Hunter, 1991: 287). Bu tür çatışmalar en çok dinsel ve seküler görüşlü sosyal gruplar arasında gerçekleşmektedir (Maier, 2012: 155). ABD'de bazı gazetecilerin Almanca Kulturkampf kelimesini 1920'lerde Amerikan toplumunun kırsal, dindar ve muhafazakâr değerlere sahip kesimleriyle kentsel, seküler ve liberal değerleri paylaşan kesimlerini temsil eden sivil toplum kuruluşları arasında farklı konulardaki çekişmelerini adlandırmak niyetiyle kullandığı bilinmektedir. Yirminci yüzyıl boyunca kamusal alanda az da olsa Kulturkampf isminin Almanya'daki tarihsel bağlamını çağrıştıran kullanımları bulunmaktadır. Bunun en güncel örneklerinden biri: Barack Obama başkanlığındaki ABD yönetiminin 2012'de Katolik Kilisesine bağlı sağlık kurumlarını yürürlükteki yasal çerçeve uyarınca doğum kontrol hap ve gereçlerini bedava dağıtmaya zorlamasıdır. Olay, Amerikan Katolik medyası tarafından Kulturkampf olarak nitelendirilmiştir (Jaworska ve Leuschner, 2018: 132). Ayrıca 2000'li yıllarda bazı dinî sivil toplum kuruluşları ve LGBT+ birey ya da sivil toplum kuruluşlarını karşı karşıya getiren davalar hakkında hukukçular arasında Kulturkampf nitelemesi kullanılmıştır (Venator Santiago, 2005: 1155-1157). Ancak İngilizcede ve özellikle Standart harflerle yazılacak Manço, U. (2023). Postmodernleşen Kulturkampf: Amerika'da Culture Wars. N. Doğan ve İ. Özet (ed.), Modern Türkiye'de Kültür Savaşı. Ankara: Nika Yayınları, 51-80.

2019 yılında COVID-19 virüsü nedeniyle dünya genelinde ilan edilen pandemi, yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmektedir. Bu dönem, önceki çağlardan farklı olarak, oyunun kurallarının değil, oyunun kendisinin değiştiği bir süreci temsil etmektedir. Bu nedenle birçok kavram yeniden tanımlanacaktır. Yeni çağın gereksinimleri oldukça farklı olacağından, hemen hemen her şeyin şekli ve tanımı değişecektir. Tarihsel çağların beşincisi olarak adlandırılan bu yeni dönemin tüm tanımları, 5.0 akımı çerçevesinde ele alınacaktır. 5.0 akımının tam anlamıyla 2025 itibarıyla başlaması beklenmektedir. Geçiş süreci 4.0 akımı ile ifade edilirken, artık yeni tanımlar 5.0 akımına göre yapılacaktır. Devlet yönetimi de bu değişimden en çok etkilenecek kavramlardan biri olacaktır. Yeni dönemin devlet yönetimi "Devlet Yönetimi 5.0" olarak adlandırılacak ve bu kavram, yeni dönemdeki devlet yönetimi alanındaki tüm kavramları şekillendirecektir.

Bu makale, Türkiye'de siyaset sosyolojisi alanında yürütülen araştırmaların güncel eğilimlerini ve eksik kalan temalarını analiz etme ihtiyacından doğmuştur. Siyaset sosyolojisi, toplumun sosyo-politik yapısını anlamak adına güç, otorite ve toplumsal dinamikleri incelerken, Türkiye’de bu alanda yapılan çalışmalar belirli temalara yoğunlaşmakta, bazı önemli başlıklar ise ihmal edilmektedir. Toplumun dinamik bir yapıya sahip olması, kimlik ve din ve devlet-toplum ilişkileri gibi konuların derinlemesine ele alınmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda, Türkiye’nin değişen sosyo-politik yapısını, siyaset sosyolojisinin katkılarını, mevcut literatürün eksikliklerini belirlenmesini ve bu alandaki akademik çalışmaların daha kapsamlı bir çerçevede ele alınmasını açısından büyük önem taşımaktadır. Makale, kapsamlı bir literatür taraması yerine tematik yoğunluk analizini tercih ederek, Türkiye’deki siyaset sosyolojisi çalışmalarında öne çıkan konuları belirlemeyi amaçlamaktadır. Din-siyaset ilişkisi, kimlik ve siyaset, gençlik ve siyasal katılım gibi temaların yoğun olarak ele alındığı, buna karşın medya ve siyaset, toplum mühendisliği gibi konuların daha az incelendiği saptanmıştır. Ayrıca, Türkiye’nin çok kültürlü yapısının kimlik politikalarına olan akademik ilgiyi artırdığı, bunun da din ve devlet-toplum ilişkilerine dair çalışmalarda belirgin olduğu ifade edilmiştir. Araştırmanın sonuçları, Türkiye’deki siyaset sosyolojisi literatüründe kimlik, din ve devlet-toplum ilişkileri gibi alanların güçlü bir ilgi gördüğünü, diğer temaların ise görece sınırlı kaldığını göstermektedir. Bu bağlamda, çalışmanın Türkiye’de siyaset sosyolojisi araştırmalarında eksik kalan alanları tespit ederek gelecekteki araştırmalara yön verebileceği ve alana katkı sağlayabileceği öne sürülmektedir.

1979 basım tarihli bu broşür o zamanki adıyla ‘Apocular’ olarak bilinen PKK’nın ilk yıllarını anlatıyor. Kendine “sol” görünüm veren ve daha sonra neredeyse tüm “solcularca” sol bir örgüt olarak kabul edilen PKK sahneye solcuları öldürerek çıkıyor ve yüzlerce solcu öldürerek güçleniyor. Kürtlerin kurtarıcı temsilcisi olarak kendini gösteren örgüt en başta Kürtleri kitlelerce öldürerek bölgede hakimiyet kuruyor. Devlet düşmanı olarak ün yapan örgüt bu broşürdeki iddiaya göre devletin istihbarat servisince kuruluyor ve destekleniyor. O zaman başta ABD, Batılı devletlerin denetiminde çalışan MİT’in bu tutumu şaşırtıcı değil ve iddia başka iddialarla da destekleniyor. Bunu burada yayımlamamın nedeni o zamanın güçlü sayılabilecek bir sol örgütünce yazılan bu belgenin kayıp bir belge oluşu. Varlığını o dönemi yaşayan birçok insan biliyordu, ama 1980 sonrasında ona kimse ulaşamıyordu. Belgede ifade edilenler çok geçmeden hiçbir siyasi kesimin, hiçbir “entelektüelin” işine gelmez olmuştu. Ve kendiliğinden ortak bir sansür ağı kurulmuştu. Bunu geçtiğimiz yılın sonuna doğru Ankara Milli Kütüphanede buldum, sayfa fotoğraflarını çekerek PDF haline getirdim. Bunu yapmak gelecek kuşaklara karşı bir borçtu.

Afrika ülkelerinde 1950’lerden bu yana 200 civarında askerî darbe yaşanmış, bu darbeler yoğunlukla Gine Bissau’dan Sudan’a kadar uzanan çizgide, Sahra Altı Müslüman ülkelerde gerçekleşmiştir. 1990 yılından bu yana dünyadaki 40 askerî darbenin 30 kadarı Afrika’da gerçekleşmiştir.

Bu çalışma Yugoslavya’nın dağılma sürecinde ortaya çıkan etnik milliyetçilik ve Srebrenitsa’da somutlaşan katliam ele alınmıştır. Yugoslav üst kimliği temelinde sosyalizm anlayışını uygulayan bir rejimin nasıl etnik milliyetçiliğe zemin hazırladığı üzerinde durulmuştur. Çok etnikli, dine ve mezhebe dayanan Yugoslavya’da kökeni 6. yüzyıldan bu yana farklı devlet formları gerçekleşmiştir. Bölgede etnik temelli farklı prens ve krallıkların olması bu halkların kolektif hafızalarında yer almıştır. Bu durum büyük güçlerin müdahalesinin etkisiyle de Yugoslavya’nın çözülmesinden sonra yeniden etnik milliyetçilik olarak filizlenmiştir. Yugoslavya’da yaşananlar yayılmacı etnik milliyetçiliğin uzun yıllar bir arada yaşayan halkların nasıl düşmanlaşabileceğini ve soykırıma varan katliamları gerçekleştirebileceğini göstermiştir.  Bosna-Hersek’te yaşanan katliam konusunda büyük güçler savaşı ve katliamı önlemede yeterince etkin olmamıştır. Bu güçlerin ve uluslararası kamuoyunun yaşananları fark etmesi ve duyarlı olması Srebrenitsa Katliamı’ndan sonra olmuştur. BM ve NATO’nu yanı sıra devreye girmesi Dayton Anlaşması’nın imzalamasına yol açmıştır. Bu anlaşmayla 1992’den itibaren 43 ay süren çatışmalar sona erdi ve Sırpların bölgede yaptığı katliamlar ortaya çıkarılan toplu mezarlarla belgelenmiştir. 20. yüzyılın son çeyreğinde Avrupa’nın göbeğinde gerçekleştirilen bu soykırımın unutulmaması benzerinin yaşanmaması açısından önemlidir.

AMEA  Fəlsəfə və  Sosiologiya  İnstitutu "Türk xalqlarınını fəlsəfi fikir tarixi və müasir fəlsəfəsi" şöbə\sinin müdiri,  dosent,  fəlsəfə üzrə  fəlsəfə  doktoru  Faiq  Ələkbərlinin  (Qəzənfəroğlu)  “Azərbaycan  Türk  fəlsəfi  və
ictimai  fikir  tarixi  (XIX-XX  əsrlər)”  adlı  əsərinin  ikinci  cildində  XX  əsr  Quzey Azərbaycan  Türk  fəlsəfi  fikrinin  inkişaf  yollarından  və  bu      fəlsəfi  fikrin  tanınmış  Azərbaycan Türk  mütəfəkkirlərinin dünyagörüşlərindən bəhs olunur. Müəllif burada Quzey    Azərbaycan  Türk  fəlsəfi    və  ictimai  fikir  tarixinin  inkişaf  yollarını  üç 
istiqamətdə  təhlil  etmişdir:  1)  Milli-demokratik  və  siyasi-fəlsəfi  ideya  cərəyanları:  türkçülük/azərbaycançılıq,      müasirlik    və  islamçılıq    (Ə.Hüseynzadə,      Ə.Ağaoğlu,  M.Ə.Rəsulzadə, M.B.Məhəmmədzadə, Ü.Hacıbəyli, N.Yusifbəyli, H.Baykara və b.); 2)    Marksizm-leninizm      ideologiyası:    milli  təmayülçülük      və  beynəlmiləlçilik 
(N.Nərimanov,  S.M.Əfəndiyev,  R.Axundov,  H.Hüseynov,  S.Ağamalıoğlu  və b.);  3) Milli    maarifçilik    fəlsəfəsi:    romantizm    və    realizm    (C.Məmmədquluzadə, Ö.F.Nemanzadə, M.Ə.Sabir, H.Cavid, A.Şaiq, A.Səhhət, M.Hadi və başqaları).
      Kitabın II cildinin 2-ci kitabında öncə milli maarifçilik fəlsəfəsi: romantizm və realizm,  onun  nümayəndələrinin      (H.Cavid,  A.Şaiq,  A.Səhhət,  M.Hadi,      C.Cabbarlı,  C.Məmmədquluzadə,          Ö.F.Nemanzadə,      M.Ə.Sabir    və  başqaları)  dünyagörüşləri
araşdırılmışdır.  Daha  sonra  kitabda  marksizm-leninizm  ideologiyası:  milli  təmayülçülük  və beynəlmiləlçilikdən,  onun  nümayəndələrindən  (N.Nərimanov,  R.Axundov, S.M.Əfəndiyev, H.Hüseynov, S.Ağamalıoğlu, F.Q.Köçərli və b.) bəhs olunmuşdur. 
      Kitab  Azərbaycan  Türk  fəlsəfəsi,  mədəniyyəti,  ədəbiyyatı  və tarixi  ilə maraqlananlar,    eləcə də  Azərbaycan  Türk  fəlsəfəsinin  ÜmumTürk  fəlsəfəsində  yerini araşdıranlar və geniş oxucu kütləsinin faydalanması üçün nəzərdə tutulmuşdur.

AMEA  Fəlsəfə və  Sosiologiya  İnstitutunun  "Türk xalqlarının fəlsəfi fikir tarixi və müasir fəlsəfəsi" şöbəsinin müdiri,  dosent,  fəlsəfə üzrə  fəlsəfə  doktoru  Faiq  Ələkbərlinin  (Qəzənfəroğlu)  “Azərbaycan  Türk  fəlsəfi  və
ictimai  fikir  tarixi  (XIX-XX  əsrlər)”  adlı  əsərinin  ikinci  cildində  XX  əsr  Quzey Azərbaycan  Türk  fəlsəfi  fikrinin  inkişaf  yollarından  və  bu  fəlsəfi  fikrin  tanınmış  Azərbaycan Türk  mütəfəkkirlərinin dünyagörüşlərindən bəhs olunur. Müəllif burada Quzey    Azərbaycan  Türk  fəlsəfi    və  ictimai  fikir  tarixinin  inkişaf  yollarını  üç  istiqamətdə  təhlil  etmişdir:  1)  Milli-demokratik  və  siyasi-fəlsəfi  ideya  cərəyanları:  türkçülük/ azərbaycançılıq,      çağdaşlıq  və  islamçılıq  (Ə.Hüseynzadə,    Ə.Ağaoğlu, 
M.Ə.Rəsulzadə,      M.B.Məhəmmədzadə,  Ü.Hacıbəyli,          Ə.Topçubaşı,  N.Yusifbəyli      və  b.);  2)  Marksizm-leninizm  ideologiyası:  milli  təmayülçülük  və    beynəlmiləlçilik  (N.Nərimanov, S.M.Əfəndiyev, R.Axundov, H.Hüseynov, C.Nağıyev və b.); 3) Milli maarifçilik  fəlsəfəsi:  realizm  və  romantizm  (C.Məmmədquluzadə,  Ö.F.Nemanzadə,
M.Ə.Sabir, H.Cavid, A.Şaiq, A.Səhhət, M.Hadi və b.).
      Kitabın II cildinin I kitabında milli-demokratik və siyasi-fəlsəfi ideya cərəyanları:  türkçülük/azərbaycançılıq,      çağdaşlıq    və    islamçılığın    nümayəndələrindən (Ə.Hüseynzadə,  Ə.Ağaoğlu,  M.Ə.Rəsulzadə,  Ə.Topçubaşı,  Ə.Müznib,  F.b.Köçərli,  M.B.Məhəmmədzadə, Ü.Hacıbəyli, N.Yusifbəyli, A.İldırım və b.) bəhs olunmuşdur.
      Kitab  Azərbaycan  Türk  fəlsəfəsi,  mədəniyyəti,  ədəbiyyatı  və tarixi  ilə maraqlananlar,  eləcə  də  Azərbaycan  Türk  fəlsəfəsinin  ÜmumTürk  fəlsəfəsində        yerini  araşdıranlar və geniş oxucu kütləsinin faydalanması üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Özet:
Siyasal karar alma sürecinin meşruluğu, vatandaşların ve onların temsilcilerinin içinde yer aldıkları ve kamusal yararla ilgili olarak eleştirilerini dile getirdikleri ve tartıştıkları kamusal bir tartışma mekânının varlığında mümkün olabilmektedir. Alınan kararların yasalara uygunluğu her zaman meşruiyet kazanacağı anlamına gelmemektedir. Dolayısıyla, yönetilen tarafından kamusal alan içinde yaptığı tartışma ve sorgulamaların karar alma süreçlerinde dikkate alındığının görülmesi gerekir.
Temsili demokraside, vatandaştan beklenenler epeyce sınırlıdır. Seçimlerde oy kullanarak kendi adına siyasal gücü kullananları belirlemek ve o siyasal gücün belirlediği kurallar içinde yaşamaktır. Vatandaşlar, iktidarın başarısını verdiği oylarla değerlendirebilmektedir. Anılan sistemin temel amacı, demokrasiyi daha geniş bir alana yaymaktan ziyade, çoğunluğun iradesini ortaya koymak ve bu irade doğrultusunda kararların alınmasını sağlamaktır.
Öte yandan katılımcı demokrasi, temsili demokratik sistemi gerekli kılan tüm koşulları dikkate alan ve temsil sisteminin işletilmesine yardımcı olan mekanizmaları kabul eden bir anlayış içinde doğrudan demokrasi talebini mümkün olan en üst düzeyde dile getirme, var olan demokratik yapıları daha katılımcı bir sisteme olabildiğince yaklaştırma çabasıdır. Hemen belirtelim ki, katılımcı demokrasi; oy hakkına sahip olanların oluşturduğu alanı genişletmek istediği gibi bunların kamusal işler konusunda konuşmalarını, irade oluşumuna ve karar vermeye katılımını yaygınlaştırmak ve bir o kadar da yoğunlaştırmak ister.
Şu var ki, kentin misyon ve vizyonunun ekonomik temeller çerçevesinde gerçekleşme olanağına kavuşturmak, sorunların katılımcı bir anlayış çerçevesinde dile getirildiği ve bu sorunların demokratik bir şekilde çözüme kavuşturulduğu yapılar “Kent Konseyi şeklinde tanımlanmaktadır.
Çalışmamızda  “Kent Konseyi” nin, siyasal karar alma sürecinin meşruluğu bağlamında “katılımcı yapılar” ve “temsili yapılar” boyutları teorik-açıklayıcı anlatım metodu kullanılarak incelenecektir. Ardından incelenen yapılara ilişkin siyasal katılım tarzının, vatandaşlar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri, örneklerle analiz edilecektir. Hem siyasal uygulayıcılar hem de bundan etkilenen kamuoyu açısından, kent konseylerine ilişkin sonuçlar ve öneriler tartışmaya sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Temsili Demokrasi, Katılımcı Demokrasi, Kent Konseyi


Abstract:
The legitimacy of the political decision-making process and that they are part of their representatives and it is possible in the presence of a public discussion space in which they express their criticism and debate on public interest. It does not mean that the legality of the decisions you make will always be legitimate. Therefore, it must be seen that it is taken into account in the decision-making process of debates and inquiries in the public sphere by the ruling party.
In the representative democracy, what is expected from the citizen is quite limited. Determining the political power users in their own right by voting in elections and it is living in the rules that political power determines. Citizens can evaluate with the votes given by the success of the government. The main aim of the system is to expose the will of the majority, far from spreading democracy to a wider area and to make decisions in the direction of this will.
On the other hand, participatory democracy, the democratic system of representation is an effort to approximate the existing democratic structures as much as possible to a more participatory system by taking into account all the necessary conditions and adopting the mechanisms that help to operate the representation system. Let's just say that,participatory democracy; to broaden the scope of those who have the right to vote, as well as to promote their participation in the formation of will and decision-making and wants to intensify it so much.
However, the city's mission and vision to be realized within the framework of economic bases, the issues expressed in a participatory approach and the problems that are resolved in a democratic manner are defined as "City Council".
In our study, the dimensions of "participatory structures" and "representative structures" in the context of the legitimacy of the political decision making process of "city Council" will be examined using theoretical-descriptive narrative method.Then, the positive and negative effects of the style of political participation in the structures examined will be analyzed with examples. In terms of both political practitioners and the affected public opinion, results and proposals for the city councils will be presented.
Key words: Representative Democracy, Participatory Democracy, City Council

“Dijital dünya”, dijital teknolojilerin ve internetin yaygın kullanımı ile şekillenen, fiziksel dünyadan farklı bir ortamı ifade eder. Dijital dünya, geniş veri yığınları ve iletişim ağlarıyla yapay zekânın gelişimi ve uygulanması için zengin bir zemin sağlar. Yapay zekânın temel çalışma prensiplerinden biri olan algoritmalar, belirli bir problemi çözmek veya bir görevi gerçekleştirmek için adım adım izlenen prosedürler veya kurallar kümesidir. Algoritmalar, birçok dijital hizmetin, uygulamanın ve platformun arkasında çalışan gizli motorlardır. Buna rağmen “Algoritma tiranlığı”, dijital dünyada algoritmaların aşırı ve kontrolsüz şekilde kullanılması sonucu, insanların günlük yaşamları ve kararları üzerinde büyük bir etki ve kontrol sahibi olmalarını ifade eden bir kavramdır. Bu kavram, algoritmaların ve yapay zekânın hayatımızın birçok alanında nasıl baskın hale geldiğini ve bu durumun olası olumsuz sonuçlarını vurgular. Çünkü algoritmalar, kullanıcıların verilerini toplar ve analiz eder. Bununla beraber algoritmaların sürekli izleme ve değerlendirme yapması, bireylerin özgürlüklerini kısıtlamakta ve kendi kararlarını verme yetilerini zayıflatmaktadır. Bu yönüyle algoritmalar, bilgi akışını kontrol edebilir ve kamuoyunu yönlendirebilir. Buradan hareketle çalışmanın amacı; algoritmaların sosyal sistemlere entegrasyonu arttıkça, bu sistemlerdeki yanlılıkların sosyal yapılar üzerindeki büyüyen etkisini tartışmaktır. Bu amaçla; yapay zekâ ve algoritma kavramlarıyla ilgili kavramsal ve kuramsal literatür taramasının ardından, “algoritma tiranlığı” olgusu üzerinden eleştirel boyutta sosyo-teknik analiz yapılacaktır.

The ‘digital world’ refers to an environment different from the physical world, shaped by the widespread use of digital technologies and the Internet. The digital world provides a rich ground for the development and application of artificial intelligence with its vast data stacks and communication networks. Algorithms, one of the basic working principles of artificial intelligence, are a set of procedures or rules that are followed step by step to solve a specific problem or perform a task. Algorithms are the hidden engines behind many digital services, applications and platforms. Nevertheless, ‘Algorithm tyranny’ is a concept that refers to the excessive and uncontrolled use of algorithms in the digital world, giving them a great influence and control over people’s daily lives and decisions. This concept emphasises how algorithms and artificial intelligence have become dominant in many areas of our lives and the possible negative consequences of this situation. Because algorithms collect and analyse users’ data. However, the constant monitoring and evaluation of algorithms restricts the freedom of individuals and weakens their ability to make their own decisions. In this respect, algorithms can control the flow of information and direct public opinion. From this point of view, the aim of this study is to discuss the growing impact of biases in these systems on social structures as the integration of algorithms into social systems increases. For this purpose, after a conceptual and theoretical literature review on artificial intelligence and algorithms, a critical socio-technical analysis will be made on the phenomenon of ‘algorithm tyranny’.

Michel Foucault, tarihsel analizlerinde etiği, bireyin kendiyle kurduğu ilişki olarak görmektedir. Ona göre bireyin diğerlerine yönelik eylemi de bu içe dönük, samimi ve dürüst ilişki tarafından belirlenmektedir. Foucault’nun önemli kavramlarından biri olan "doğruyu söyleme" veya Antik Yunandaki kullanımıyla "parrhesia", kişinin kendini biçimlendirme sürecinde merkezi bir rol oynar. O analizlerinde, parrhesia'nın güç ilişkileri içinde nasıl işledi-ğini ve bireyin kendini ifade ederek ve hakikati arayarak nasıl özgürleşebile-ceğini tartışmaktadır. Foucault, parrhesia’yı Antik Yunan'dan modern dün-yaya kadar uzanan bir cesur konuşma pratiğini olarak tarihsel ve sosyo-po-litik bağlamda ele almaktadır. O böylece bireyin kendini nasıl özgürleştire-bileceğini ve bu özgürlüğün etik tutum ile olan ilişkisini tartışmıştır. Bu ma-kale, parrhesia'yı Foucault’nun çalışmaları merkezinde ve onun perspekti-finden ele alarak, doğruyu söylemenin bir kendini biçimlendirme tekniği ola-rak nasıl işlediğini ve modern dünyada doğruyu söyleme biçimlerinin neler olabileceğini tartışmaktadır. Makalede bir doküman analizi yapılarak doğ-ruyu söyleme eyleminin gelişim ve değişimi ele alınmakta ve günümüzde bu tutum biçiminin örneklerinin neler olabileceği tartışılmaktadır. Çalışmanın sonunda doğruyu söyleme eyleminin, günümüzde sanat ve edebiyata ilişkin yeni yöntemlerinin olabileceği değerlendirilmiştir. Ayrıca “parrhesia” tavrı-nın bireyin kimliği, özgürlüğü ve etik tutumu üzerinde önemli bir etkiye sa-hip olduğu ve tarihsel süreçte değişim geçirdiği değerlendirilmiştir.

yazıların yasal ve bilimsel sorumluluğu yazarlarına aittir. Her hakkı saklıdır. Bu kitabın hiçbir kısmı yayıncısının yazılı izni olmaksızın elektronik veya mekanik, fotokopi, kayıt ya da herhangi bir bilgi saklama, erişim sistemi de dahil olmak üzere herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, basılıp yayınlanamaz, kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

Copyright © Bu kitabın Türkiye'deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi'ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

The aim of this research is to examine the relationship between political violence and political power in Turkey. In this respect, the study focuses on the periods of the 1970s and 1990s, when violence was most intense in Turkish political history.

Foucault iktidarı bir töz değil aksine bir ilişkiler ağı olarak tanımlamaktadır. İnsanın olduğu her yerde kaçınılmaz olarak bir iktidar ve iktidara maruz kalanlar vardır. Ona göre iktidarın olduğu her yerde doğal olarak direniş de bulunmaktadır. Ancak o genellikle direnişin nasıl olacağından ziyade muktedir olanların iktidarlarını sürdürme biçimlerini anlamaya çalışmaktadır. J. Scott ise özellikle zayıf olanların kendilerine uygulanan iktidar karşısında nasıl bir direniş biçimi benimsediklerine odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı M. Foucault'nun iktidar odaklı perspektifine karşı J. Scott'un gündelik ve dolaylı direniş biçimlerinin neler olabileceğini ve olası etkilerini tartışmaktır. Bunun için Foucault'nun iktidar ve Scott 'un direniş kavramını ele aldığı çalışmalar, doküman analiz yöntemi kullanılarak analiz edilecektir. Çalışmanın sonunda bir iktidar ilişkisinde bulunan tüm tarafların aktif özneler olarak bilinçli hareket ettikleri değerlendirilmiştir.

Eğitim, insanın kişiliğini şekillendiren en önemli toplumsal kurumlardan biridir. Eğitimin kişinin kendini tanımasına yardımcı olma, bireyin toplumsallaşmasını sağlama, toplumun kültürel mirasının gelecek kuşaklara aktarılması, içinde yaşanılan toplumun ekonomik ve siyasal gelişimine katkı sunacak bireyler yetiştirme gibi pek çok işlevi vardır. Bunlar eğitimin açık işlevleridir. Ancak açık işlevlerin yanı sıra gizli işlevleri de vardır. Modern dünyada iktidarlar, "bilgi güçtür" anlayışını en önemli motto olarak benimsemiş ve bilgiye sahip olmak için her yolu denemişlerdir. Bilgiye, güce sahip olmanın en iyi yolu; bilgi dağıtma işini üstlenmek, yani eğitim kurumlarını yönetmektir. Hemen her eserinde kurum eleştirisi yapan Ivan Illich, toplumun tamamen kurumlar tarafından yönetildiğini, insanın özgürlüğünü yitirdiğini söyler. Illich'e göre endüstriyel toplum, insanı kurumların ve araçların kölesi yapmıştır. Daima tüketen bir müşteriye dönüşen modern insan, bugün bilginin ve eğitimin bile müşterisidir. Illich, çözüm olarak yalnızca kurumların değil, yaşam felsefesinin de okulsuzlaştırılması gerektiğini düşünür. Bu çalışmanın amacı, okulların bir iktidar aracı olarak nasıl kullanıldığını ortaya çıkarmaya çalışmaktır.

Fındık ayları, Trabzon'un sadece doğasıyla değil, hayatının ritmiyle de iç içe geçmiş bir zaman dilimi. Ağustos'un sonu ve Eylül'ün başı geldi mi, hava ne kadar nemli ya da serin olursa olsun, herkesin zihninde tek bir düşünce vardır: fındık zamanı. Bu dönem, şehirdeki yaşamın akışını değiştiren, Trabzon'un tarihinde ve kültüründe derin izler bırakan bir mevsimdir. Fındık toplama, adeta bir toplumsal olaydır; sadece ekonomik değil, sosyokültürel bir önemi de vardır. Bu zaman dilimi, insanları bir araya getirir, nesiller boyu aktarılan geleneklerin yaşatıldığı bir zaman olur.

Toplumsal hare-ketler kolektif eylem ve faillerin yapıp ettiklerine, iradeye, yani özneye ilişkin bir kavram olduğundan bize siyaset sosyolojisine dair yapısal yaklaşımlardan farklı bir perspektif sunar. Toplumsal hareketler siyaset ve toplum ilişkisinde önemleri göz ardı edilemez iktidar sahibi kişi ve kurumlar, yani özne ile insansız verili sosyoekonomik yapılar arasındaki ilişkileri anlamak için çok değerli bir olanak sağlar

Toplumsal insan etkinliklerinin iki boyutu vardır: İdeal boyut ile maddi boyut. Toplumsal ilişkileri oluşturan toplumsal etkinliklerin, ideal/ideolojik ve maddi boyutları birbirinden ayrılmazlar ve birbirlerini bütünlerler. Her bir toplumsal etkinlikte/pratikte, bir yönüyle duygulanımlar, davranış kalıpları, inançlar, fikirler oluşurken, diğer yanda doğanın insan emeğiyle dönüştürülmesi sonucu maddi kültür ürünleri yaratılır. Eş deyişle, toplumsal etkinliklerin içerisinde insanlar, maddi ürünler oluştururken, bir yandan da zihinsel etkinlikleriyle ideolojik/ideal yaratımlarda bulunurlar. Toplumsal pratiklerin ideal/ideolojik ve maddi boyutları birlikte, kültürü oluşturur. Kültürün ideal ve maddi boyutları pratikler olarak var olup, nesneldir.

Bu kitap, 2015 Seçimleri’nde, başta aday konusu olmak üzere, parti ve seçim konularının ulusal basında hangi ideolojik perspektiften ve başat söylemle, nasıl temsil edildiğini sistematik, çok boyutlu ve derinlemesine bir şekilde analiz etmektedir. Siyasal aday konusu; sadece seçmen tercih ve kararlarını etkileyen bir faktör olması hasebiyle değil; toplumsal, siyasal, ekonomik ve politik alana gömülü vaziyetteki türlü dinamikleri gün yüzüne çıkarma potansiyeli taşıması bakımından da son derece önemli bir konudur. Bununla birlikte aday(lar); yaş, cinsiyet ve meslek gibi sosyo-demografik faktörlerin; sınıf, memleket, bölge gibi toplumsal unsurların; etnisite, mezhep gibi sosyolojik bağların temsilcisi olarak siyasal ve toplumsal açıdan bir anlam ifade ettikleri gibi; toplumun siyasal elitlerinin önemli bir bileşeni olarak mensubu oldukları ayrıcalıklı-oligarşik yapının tipik bir örneği ve yansıması olmaları açısından da kritik önemi haizdir. Siyasal sistemin en önemli bileşenlerinden biri olarak, aday konusunu anlamak, sadece politik olanı değil; sosyolojik açıdan da toplumu anlamanın en kestirme yollarından biridir. Bu çerçevede elinizdeki kitap alanında ilk olup, aday konusuna bu perspektiften yaklaşan başka bir çalışma bulunmamaktadır. Ayrıca kitapta yer alan ve çalışmanın ampirik verilerinden damıtılarak oluşturulan aday tipolojileri yeni ve özgün bir teorizasyon yaklaşımı olarak alan yazının teveccühüne sunulmuştur. Bu çerçevede kitapta, 16 ayrı ‘siyasal aday tipolojisi’ne yer verilmiştir. Bunlar aktif ve pasif adaylar, vitrin aday, flaş aday, çatı aday, kahraman aday, hemşehri aday, feodal nitelikli aday, tahripkâr aday, vefa adayı, bedel adayı, römork aday, işbirlikçi aday, akraba aday, sürpriz aday ve ağır adaydır.

Siyaset sosyolojisinde, seçmen davranışı ile seçmenlerin karar ve tercihleri, oldukça büyük önem taşır. Nitekim seçmenleri siyasete iten/ çeken faktörler ile seçmenlerin siyasal katılımıyla ortaya çıkan sosyo-poli- tik sirkülasyon ve dinamizm, toplumsal yapının her alanıyla ilintili pek çok unsurun sebebini ve sonucunu teşkil eder. Literatürde, genellikle, seçmen davranışını, tercih ve kararlarını etkileyen üç etkenden söz edilir. Bunlardan birincisi, bireyin kolektif bir yapının/sosyolojik grubun üyesi olmasının onun oy verme davranışını etkilediğini ifade eden sosyolojik yaklaşım; ikincisi seçmenlerin oy verme davranışında onların psikolojik bağlılıklarının/bağımlılıklarının işlevsel olduğunu iddia eden psikolojik yaklaşım; üçüncüsü ise seçmenin fayda-maliyet hesabı yaptığı ve temelde bireysel ve/veya kolektif menfaatleri doğrultusunda akılcı bir şekilde ter- cihte bulunduğunu belirten rasyonel yaklaşımdır. Bu çalışma, Ardahan ilindeki seçmenlerin genel ve yerel sorunlara iliş- kin algılarını tespit etmekte ve yukarıda bahsi geçen bu üç teori üzerinden siyasi mesele temelli oy verme davranışının etki ve önemini araştırmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, 2011 milletvekili genel seçimleri öncesinde, birçok yönüyle bir sorunlar yumağı olan Ardahan ilinin merkez, merkez köyleri ile ilçe ve bağlı köylerinde, 422 kişi ile nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanıldığı, zenginleştirilmiş desen olarak da ifade edilen karma yöntemle alan araştırması yapılmıştır. Elde edilen verilere göre, genel seçimlerde, Türkiye’nin en önem- li üç sorunu, ekonomi, terör ve tarım-hayvancılık politikaları iken; Ardahan’ın en önemli üç sorunu ekonomi, altyapı sorunları ve tarım- hayvancılık politikalarıdır. Bunun yanı sıra, veriler göstermektedir ki, genel ve yerel sorunlarda bir hiyerarşi söz konusu olup nicelik açısın- dan görüşmecilerin öncelediği siyasal meseleler; daha çok seçmenlerin gündelik hayat pratiklerini doğrudan etkileyen ve reel olarak hissedilen sorunlar olup bu reel sorunların seçmen karar ve tercihlerindeki etkisi oldukça yüksek düzeydedir. Bununla birlikte, genel ve yerel sorunlarda bazı meseleler benzeşebildiği gibi; Türkiye ve Ardahan’a özgü münferit ve spesifik birtakım sorunlara da rastlanabilmektedir. Mesela ekonomi sorunu hem Türkiye’nin hem de Ardahan’ın en önemli sorunu olarak görülürken; ülke genelinde terör, yerelde ise altyapı gibi meseleler özgün bir karakter taşımaktadır. Bu noktada tarafımızca ‘Yoğunluk ve Çoğunluk Faktörleri’ olarak ifade edilen iki husus oldukça önem taşımaktadır. Çoğunluk anket verilerinde frekans ve yüzde olarak cevaplarını sıklığını ifade etmek için kullanılan bir terim iken; yoğunluk mülakat verilerinde katılımcıların bir konuya gösterdikleri hassasiyeti, verdikleri önemi ve bu önemin şiddetini vurgulamak için kullanılan bir yakıştırmadır. Anket verilerine göre, çoğunluk bakımından, ekonomi sorununu, terör sorunundan daha önemli görenlerin oranı daha yüksek olsa da mülakat verilerinden yola çıkarak, yoğunluk açısından terör sorununun siyasi ter- cihleri ve kararları daha fazla etkileyebildiğini söyleyebiliriz. Alan araş- tırmasından elde edilen bir başka bulguya göre, sosyolojik, psikolojik ve rasyonel gerekçelerle oy verenlerin %74,3’ü, oy verirken Türkiye’nin ve Ardahan’ın sorunlarını göz önünde bulundurmaktadır. Buradan iki çıka- rımda bulunulabilir. İlki; sorun temelli oy verme eğiliminin, siyasi tercih ve kararlar üzerinde önemli bir etkisi bulunmakta, hatta merkezî bir yer tutmakta olduğudur. İkincisi ise; seçmenleri literatürde yapıldığı üzere, sosyolojik, psikolojik veya rasyonel gerekçelerle oy verenler şeklinde kategorik ayrımlara tabi tutmanın çeşitli sakınca veya sıkıntılar barındı- rabildiğidir. Nitekim kendini bildi bileli aynı partiye oy verenlerin %79,1’i, genel ve yerel sorunları önemseyerek oy verdiğini belirtmektedir. Literatürde psikolojik yaklaşımda, seçmen tercih ve kararlarının uzun veya kısa vadeli genel veya yerel sorunlar, politikalar, vaatler, kampan- yalar ve medya gibi etmenlerden hareketle geliştirilen bir fayda/değer denklemi neticesinde değil; sevgi duygusu ve özdeşlik bağıyla gelişen partizanlığın bir sonucu olarak şekillendiğine dair yaygın bir kabul vardır. Dolayısıyla, seçmenin tercih ve kararlarının ana omurgasını ister sosyolojik ister psikolojik isterse de rasyonel gerekçeler oluştursun, seçmen bu gerekçeleri kendine göre akılcı açıklamalarla “çerçeve”leyerek, tercih ve kararlarını kendince rasyonelleştirme yoluna gidebilmektedir. Örneğin sosyolojik bağlamda ait olduğu kolektif grubun menfaatleri için oy kullanan bir seçmen, bu davranışını, kendince rasyonel gerekçelere dayandırabilir. Bu bakımdan, siyaset sosyolojisinde seçmen tercihlerini açıklayan tümel yaklaşımların belli bir karşılığı olsa da seçmen denilen somut kişinin, belli bir kültürün içinde yaşayan, belli sosyo-demografik özelliklere sahip, belli bir kolektif kimliğin mensubu olan, bu haliyle de bir yandan muazzam heterojen bir toplumun inşasına aktif olarak katkı sağlarken; öte yandan içinde yaşadığı toplum tarafından inşa olunan bir varlık olduğu gerçeği unutulmamalıdır.