Η παρούσα δημοσίευση επικεντρώνεται, περιπτωσιολογικά, σε βασικούς σταθμούς της νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας του 20ου αιώνα, από τις πλευρές της συνανάγνωσης της ελληνικότητας και του μοντερνισμού, ως ταυτοτικά χαρακτηριστικά...
moreΗ παρούσα δημοσίευση επικεντρώνεται, περιπτωσιολογικά, σε βασικούς σταθμούς της νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας του 20ου αιώνα, από τις πλευρές της συνανάγνωσης της ελληνικότητας και του μοντερνισμού, ως ταυτοτικά χαρακτηριστικά σχετιζόμενα με τη δημιουργία, το περιεχόμενο, τα πολιτισμικά και κοινωνικοπολιτικά περιβάλλοντα πρόσληψης, αλλά και τις αισθητικές-ιδεολογικές ετεροαναφορές σε μουσικά έργα άμεσου (ή και πιο έμμεσου) αναπαραστατικού χαρακτήρα. Για την περίοδο πριν το 1950, εξετάζεται η αλλαγή πλεύσης από το ρομαντικό-λαογραφικό ιδεολογικό πλαίσιο της Ελληνικής Εθνικής Σχολής προς τον ιμπρεσιονισμό και τον ατονικό εξπρεσιονισμό, κυρίως μέσα από το έργο του Δημήτρη Μητρόπουλου (όπερα Sœur Béatrice, 1918· 14 Invenzioni για φωνή και πιάνο, 1925), με παράλληλο σχολιασμό της εξέλιξης της έννοιας της ελληνικότητας υπό μοντερνιστική σκοπιά στη χορευτική μουσική του Νίκου Σκαλκώτα στις δεκαετίες του ’30 και ’40. Οι μοναχικές πορείες και των δύο αναδεικνύουν κατευθύνσεις οι οποίες θα αποτελέσουν νέες αφετηρίες για τους Έλληνες συνθέτες μετά το 1950. Στο δεύτερο μέρος της ανακοίνωσης, η νεωτερική ανάγνωση όψεων της Αρχαίας Ελλάδας ως μοντερνιστική αναταυτοποίηση της ελληνικότητας στους εκπροσώπους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς της πρωτοπορίας, κυρίως μέσα από σκηνικές μουσικές επενδύσεις παραστάσεων αρχαίου δράματος, οδηγεί στη διερεύνηση των χειρονομιών, συμβόλων και τυπολογίας ενός ιδιότυπου πειραματικού μουσικού θεάτρου στο έργο του Γιάννη Χρήστου (Η κυρία με τη Στρυχνίνη, 1967 και Αναπαράστασις ΙΙΙ: Ο πιανίστας, 1968) Παραλληλισμοί της μουσικής δημιουργίας με τα ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά συγκείμενα της κάθε εποχής ―κατάρρευση του μεγαλοϊδεατισμού και Γενιά του Τριάντα, τέλος του Εμφυλίου και πέρασμα στον Ψυχρό Πόλεμο, Χούντα και Μεταπολίτευση―, αποτελούν επίσης ζητήματα εξέτασης ως προς ζητήματα καθορισμού μουσικών ταυτοτήτων των προσώπων αλλά και ιδεοκεντρικών σημάνσεων των νεοελληνικών μουσικών θεσμών που τα πρόσωπα αυτά εκπροσωπούν.
[English title & summary]
Idenitites: Perspectives of modernism and hellenicity in performing genres and in forms of Greek art music before and after 1950
The present paper is focusing on basic points of Greek art music creation in the 20th century, through selective case studies. A collaborative approach upon hellenicity and modernism leads to reassessment of identities related to music composition, aesthetic content, as well as cultural and socio-political issues of perception in musical works of an immediate (but also intermediate) character of performability. Regarding the first half of the 20th century, I examine the transition from the romantic/folkloric ideological context of the Greek National School of Music towards Impressionism and atonal Expressionism, mainly under the creative output of Dimitri Mitropoulos (opera Sœur Béatrice, 1918-20; 14 Invenzioni to the poetry of C. P. Cavafy, for voice and piano, 1925). A further commentary follows upon the dance element/genre in the music of Nikos Skalkottas during the 1930s and 40s, from a modernist viewpoint. The lonesome prewar creative course of both Mitropoulos and Skalkottas initiated new directions for Greek composers after 1950. In the second part of the present paper, the revisiting of cultural reflections of Ancient Greece as a modernist re-identification context of hellenicity is evident by the composers of the first generation of the Greek postwar musical avant-garde, especially through incidental music for ancient drama productions. A broadening of gestures, symbols, and typology in the form of experimental music theatre characterizes the works of Jani Christou (1926-1970), especially Strychnine Lady (1967) and Anaparastasis III: The Pianist (1968). Parallels of music creation with historic and socio-political facts of the postwar period constitute comparative points of examination as regards issues of defining musical identities of the artistic individuals, as well as issues of ideological identification upon Greek art-music institutions represented by these individuals.