Zo'n 60.000 jaar geleden vertrok een stoet vroege mensachtigen uit Afrika. Er trokken groepen neanderthalers door Europa en het Midden-Oosten. Ongeveer 1 á 2 procent van het genoom van Europeanen en Aziaten stamt van de Neanderthalers...
moreZo'n 60.000 jaar geleden vertrok een stoet vroege mensachtigen uit Afrika. Er trokken groepen neanderthalers door Europa en het Midden-Oosten. Ongeveer 1 á 2 procent van het genoom van Europeanen en Aziaten stamt van de Neanderthalers (Het genoom is de complete verzameling erfelijk materiaal van een cel of een virus.) Jamna veroverden Europa 3000 jaar voor Christus 60 procent van Europeanen zijn vanuit, het Jamna volk gerelateerd. Van omstreeks (3000-2300 voor Christus) was het genetisch materiaal van de volkeren van de Touwbekercultuur zeker voor twee derde (Jamnacultuur) steppe-gerelateerd. Jamna veroverden Europa 3000 jaar voor Christus. DNA-analysen laten zien hoe snel de Jamnacultuur en haar Indo-Europese taal zich naar het westen verspreiden. (2800-2700 voor Christus) Duitsland. Het is nog de vraag hoe gewelddadig de Jamna te werk gingen in Centraal-Europa. In een graf in Eulau bij Leipzig lag een gezin met twee kinderen en alle skeletten vertoonden sporen van letsel van steekwapens en knotsen. (2700-2500 voor Christus) Scandinavië. Zes skeletten uit Denemarken hebben Jamna-DNA. Het oudste is gedateerd op omstreeks 2670 voor Christus. Ook acht skeletten die in Zweden zijn gevonden, zijn van leden van de Jamnacultuur. Het oudste werd rond 2450 voor Christus begraven. Ook Zuid-Noorwegen en Zuidwest-Finland zijn volgens deskundigen bevolkt door Jamna. 2300 voor Christus Engeland. Toen het rond 4000 voor Christus kil werd op de steppen, trokken enkele Jamna via Bulgarije om de Zwarte Zee en staken ze de Bosporus over naar Anatolië. Volgens archeologen waren de Jamna een van de eerste volken die wagens met wielen kenden en dankzij hun ossenkarren waren ze mobieler dan hun tijdgenoten. Met hun ossenkarren namen ze zo veel voedsel mee dat ze nooit van de honger en dorst hoefden om te komen als de dieren verder weg van de rivierdalen dreven. En dankzij hun tenten en wollen kleren vroren de Jamna niet dood op de open, winderige vlakte, ver van de winderige vlakte, ver van de beschutte rivierdalen. De Jamna danken hun naam aan 'jama', het Russische woord voor graf. Ze waren vrij donker en hadden bruine ogen. Vanwege hun eiwitrijke voeding hadden ze sterke botten en tanden, en ze waren langer dan de andere Europese volken van hun tijd. 60 procent DNA van de Europeanen komen uit de Jamnacultuur. Vijf woorden die de Jamna ons brachten. Nederlands: Moeder, Jamna: Méhter. Broer / Broeder: Bhréhter. Nieuw: Néwo. Twee: Dwóh. Drie: Tréyes. Bronstijd meisje van Egtved 2500 voor Christus: ±15 kilometer boven Kolding in Denemarken. Een zeventienjarige vrouw die in 2500 voor Christus in een grafheuvel vlakbij Egtved in Denemarken werd begraven is een icoon geworden in Denemarken, door haar uitzonderlijke goed bewaarde kleding, ze droeg een rokje van touw en een kort truitje van wol, de ronde bronzen plaat met spiraalpatroon die ze op haar buik droeg stelde waarschijnlijk de zon voor. Misschien was zij priesteres of danseres in de zonnecultus uit die tijd, ze had in haar laatste levensjaar twee reizen gemaakt van het Zwarte Woud in Zuidwest Duitsland naar Jutland in Denemarken en weer terug, wellicht reisde ze als religieuze danseres rond om aan verschillende ceremonieën deel te nemen. Een andere verklaring is dat ze uitgehuwelijkt was om een verbond te sluiten tussen twee stammen en zo handel te bevorderen. Ze werd gevonden met een beker waar bier in had gezeten, een kam, enkele sieraden en een bloem die op haar kist lag. Ook lagen er de gecremeerde resten van een vijfjarig kind bij haar voeten. Germaanse stammen voor de volksverhuizingstijd ±500 voor Christus. Germaanse stammen verdreven wellicht de eerder gearriveerde Baltische stammen 1200 voor Christus maar waarschijnlijker is dat ze zich er gedeeltelijk mee vermengden. Jarenlang dachten archeologen dat de bronstijd in Noord-Europa werd gekenmerkt door vrede en handel. Maar toen vonden ze in een rivierdal in Noord-Duitsland duizenden zwaarbeschadigde botten. Lees hier meer over een veldslag die onze blik op het verleden radicaal heeft veranderd. Het gat in de schedel is zo groot als een golfbal, en de onderzoekers weten het zeker: de jonge man wiens schedel 3200 jaar terug bij een rivier in Noord-Duitsland met een knots werd ingeslagen, was op slag dood. 'Het is een afschuwelijke breuk,' zegt archeoloog Detlef Jantzen, wijzend naar het gapende gat in het voorhoofdsbeen van de man ±5 centimeter boven de linkerwenkbrauw. We bevinden ons 15 kilometer boven de stad Schwerin in de Duitse deelstaat Mecklenburg-Voor-Pommeren. Hier wordt het cultureel erfgoed van de staat beheerd en liggen duizenden botten van de misschien wel meest raadselachtige slag uit de oudheid van Duitsland. In stellingkasten en op lange, witte tafels liggen minstens 70 schedels plus talloze ribben, dijbenen en ruggenwervels. 'We hebben 12.000 botten gevonden,' zegt Jantzen terwijl hij een rib oppakt. In het midden heeft het bot een duidelijke inkeping: 'Dat is van een mes. Deze persoon is tijdens de slag gestoken.' De vele botten zijn afkomstig van een onbekende veldslag rond 1250 voor Christus bij de Noord-Duitse rivier de Tollense. Hier troffen twee grote groepen van mogelijk duizenden mannen elkaar. Met wapens van vuursteen, hout en brons hielden ze een ware geweldsorgie. Speren spleten botten, pijlen doorboorden lichamen en knotsen verbrijzelden schedels. Na de slag bleven er honderden lijken achter langs de oever. Gaandeweg werden deze opgenomen door de drassige grond, die niet alleen de doden, maar ook de herinnering aan de slag liet verdwijnen. Het slagveld bij de Tollense is het oudste archeologische bewijs van een georganiseerde oorlog. Niet alleen in Noord-Europa, maar wereldwijd. De vondst zette de kennis die we van de bronstijd ten noorden van de Alpen hadden, volledig op zijn kop. 'Het kwam als een schok. Tollense is volstrekt uniek, verklaart Detlef Jantzen, die samen met anderen de opgravingen in Noord-Duitsland leidde. De onderzoekers werden op het spoor van de veldslag gezet toen een amateurarcheoloog in 1996 een bovenarmbot ontdekte, dat uit de modder op de oever omhoog stak. Een pijlpunt van vuursteen zat vast in het bot. Naar aanleiding van de vondst werden er een aantal proefopgravingen gedaan, waarbij diverse botten werden ontdekt, plus een goed geconserveerde houten knots met dezelfde vorm als een honkbalknuppel. In de zes jaar daarop groeven de archeologen botten, wapens en sieraden op van een grote, maar voor de wetenschap totaal onbekende veldslag. Er zijn onder meer 50 bronzen en 10 vuurstenen pijlpunten gevonden. En dat terwijl er verder in heel Mecklenburg-Voor-Pommeren maar zo'n 30 bronzen pijlpunten zijn opgegraven. Verder zijn er speerpunten, bijlkoppen, dolken, zwaarden en twee houten knuppels ontdekt. Uit koolstof 14-dateringen blijkt dat de botten en het hout beide uit rond 1250 voor Christus stammen. De vele botresten lagen kriskras door elkaar over bijna 2 kilometer langs de westkant van de rivier. Tot dusver zijn er zo'n 130 mannen geïdentificeerd. Het merendeel was in de twintig, maar de jongste waren slechts 13 à 14 jaar. Alles duidt er echter op dat het aantal doden veel groter is. Want tot op heden is slechts 460 vierkante meter van het slagveld opgegraven, dat is ongeveer 10 procent. Dat betekent volgens Detlef Jantzen dat er mogelijk nog een stuk of 700 skeletten langs de rivier liggen. 'En als we ervan uitgaan dat zo'n 20 procent van de krijgers is gedood, zouden er dus in totaal wel 4000 mannen hebben meegevochten!' Dat is een onwerkelijk groot aantal, omdat het noorden van Duitsland in de bronstijd zeer dunbevolkt was. Volgens de onderzoekers leefden er maar zo'n drie tot vijf mensen per vierkante kilometer. De krijgers moeten dus van heinde en ver naar de Tollense zijn gekomen, wat de slag nog raadselachtiger maakt. De precieze toedracht van het conflict is lastig te achterhalen. De grote bronstijdbeschavingen in het Midden-Oosten en Griekenland lieten veel archeologische sporen achter en soms zelfs schriftelijke teksten. Er zijn sterkere aanwijzingen dat de krijgers in een hinderlaag zijn gelokt. In de galerij hieronder zie je hoe dat ging: Een van de theorieën over het slagveld bij de Tollense is dat een grote handelskaravaan uit het zuiden in een hinderlaag liep van een vijand die wist dat de karavaan hierlangs zou komen. Of de karavaan nu in boten reisde of te voet, ze wordt aangevallen in de buurt van de vermoede brug. Waarschijnlijk begint de aanval met een regen van pijlen. De reizigers vluchten naar het noorden, waar ze worden opgewacht door nog meer vijanden, die onder meer met speren aanvallen. De slag eindigt een kilometer verderop, waar veel slachtoffers waarschijnlijk worden gedood door hun achtervolgers, o.a. met bijlen. Toen de archeologen de oostelijke oever van de Tollense onderzochten om te zien of daar ook was gevochten, deden ze een verrassende ontdekking. Op de plek vanwaar de vondstlaag met mensenbeenderen zich op de westoever verspreidde, vonden ze -in plaats van botten -een ±2,5 meter brede strook met kriskras over elkaar liggende stammetjes. De strook liep vanaf de river het binnenland in. Onder en naast de stammetjes lagen enorme stenen, die duidelijk uit de omliggende velden kwamen. Op de stenen en stammen lag een laag zand en aarde. Het waren de resten van een duizenden jaren oude weg. Uit opgravingen bleek dat het gebied rond de weg in die tijd onbegaanbare moerasgrond was. De aanleg van de weg maakte het mogelijk het drassige moeras veilig over te steken. De weg liep naar de oever van de Tollense, waar zich waarschijnlijk een brug bevond. Tot op heden is de locatie van deze mogelijke brug echter niet gevonden. Onderzoek van het hout dat voor de weg werd gebruikt, laat zien dat deze oorspronkelijk rond 1900 voor Christus werd aangelegd -bijna 700 jaar vóór de slag dus. Uit geomagnetische studies blijkt verder dat de weg door het rivierdal liep en zo'n 120 meter lang was. En uit de opgravingen werd duidelijk dat de weg al die...