Cały współczesny system prawny i instytucjonalny z zakresu broni nuklearne jest zbudowany na zarządzaniu, kontroli i umowach ukształtowanych w okresie zimnej wojny. Od momentu podpisania pierwszej umowy w 1963 r. wśród działań...
moreCały współczesny system prawny i instytucjonalny z zakresu broni nuklearne jest zbudowany na zarządzaniu, kontroli i umowach ukształtowanych w okresie zimnej wojny. Od momentu podpisania pierwszej umowy w 1963 r. wśród działań nieproliferacyjnych wymienić można: umowy zakazujące produkcji broni atomowej państwom, które jej nie posiadały oraz nakazujące jej nieproliferację potęgom jądrowym, porozumienia zmniejszające liczbę istniejących głowic oraz te tworzące strefy bezatomowe. Jako że niemożliwe jest całkowite pozbycie się arsenałów jądrowych, a deklaratywny wyraz poparcia dla różnego typu inicjatyw często kończy się na tym poziomie, międzynarodowa kontrola zbrojeń będzie na tyle skuteczna, na ile silna będzie wola państw sygnatariuszy porozumień międzynarodowych. Tylko spełniając ten warunek, międzynarodowe wysiłki będą miały wpływ na zmniejszenie realnego zagrożenia rozprzestrzeniania i groźby użycia broni jądrowej – jak w przypadku programu Islamskiej Republiki Iranu. Słowa kluczowe: broń jądrowa, nieproliferacja, kontrola zbrojeń, prawo międzynarodowe, układy rozbrojeniowe, strefy bezatomowe. Wstęp W chwili skonstruowania broni nuklearnej świat zarówno nie był przygotowany do obrony przed konsekwencjami jej użycia, jak i nieuzbrojony w prawne środki obrony przed jej proliferacją. Dopiero upływ czasu pokazał, że rozprzestrzenianie broni jądro-wej, w połączeniu z rozpowszechnianiem technologii, a także wiedzy o podwójnym za-stosowaniu materiałów nuklearnych, stanowi rosnące zagrożenie dla wszystkich krajów na świecie. Od początku istnienia broni masowej zagłady pytanie o to, czy sam fakt jej posiadania, a więc i możliwości jej użycia, jest prawnie dopuszczalny w świetle obowiązującego prawa międzynarodowego, budziło wielkie kontrowersje. Istotnym elementem ograniczenia wyścigu zbrojeń okresu zimnej wojny, począwszy od tzw. planu Barucha z 1946 roku 1 , zmierzającego do oddania projektów jądrowych pod kontrolę międzynarodowej agencji, były układy o redukcji zbrojeń. 1 Bernard M. Baruch opracował i przedstawił ONZ swój plan stanowiący propozycję przymusowej międzynarodowej kontroli nad energią atomową oraz powołania w tym celu Międzynarodowego Organu ds. Rozwoju Energii Atomowej (ang. International Atomic Development Authority). Nowym elementem tej propozycji były sankcje, które miały być wymierzane w państwa nieprzestrzegające porozumienia o kontroli