Skip to main content

Jakub Bornio

University of Wroclaw, The Chair of European Studies, Adjunct

Followers

145

Following

118

Co-authors

3

Public Views

Assistant professor at the Department of European Studies, University of Wrocław, he holds a PhD in social sciences in the discipline of political sciences, in the speciality of international relations. Graduated in European Studies at the University of Wrocław. Fellow of the Corvinus University in Budapest. Has worked in the Regional Representation of the European Commission in Poland and in the Jan Nowak-Jeziorański College of Eastern Europe. He researches the eastern dimension of European security.

less

InterestsView All (7)

Uploads

Papers by Jakub Bornio

Warsaw Views Trump–Nawrocki Meeting with Cautious Optimism, Eurasia Daily Monitor, Volume: 22 Issue: 124

Eurasia Daily Monitor, 2025

Rosyjska prowokacja nad Estonią – reakcja państw nordyckich i szerszy kontekst bezpieczeństwa, Komentarze IEŚ, Nr. 1438 (178/2025)

Komentarze IEŚ, 2025

Rosyjska prowokacja nad Estonią-reakcja państw nordyckich i szerszy kontekst bezpieczeństwa 19 wr... more Rosyjska prowokacja nad Estonią-reakcja państw nordyckich i szerszy kontekst bezpieczeństwa 19 września 2025 r. trzy rosyjskie myśliwce MiG-31 naruszyły przestrzeń powietrzną Estonii, penetrując ją na głębokość 10 km. To najdłuższe z tegorocznych naruszeń trwało 12 minut, w trakcie których rosyjskie maszyny bez transponderów przeleciały 170 km nad terytorium Estonii, ignorując próby nawiązania kontaktu radiowego. Prowokacja wpisuje się w serię podobnych działań wobec innych państw NATO-wcześniej naruszona została przestrzeń powietrzna Polski i Rumunii. W odpowiedzi Estonia po raz pierwszy w historii zwołała nadzwyczajną sesję Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także poprosiła o konsultacje w ramach art. 4 NATO. Państwa nordyckie zareagowały intensyfikacją działań dyplomatycznych, podkreślając, że nie zmniejszą wsparcia dla Ukrainy.

NATO uruchamia operację Eastern Sentry – Wschodni Wartownik

Komentarze IEŚ, Nr. 1434 (174/2025), 2025

NATO uruchamia operację Eastern Sentry-Wschodni Wartownik W odpowiedzi na prowokacyjne działania ... more NATO uruchamia operację Eastern Sentry-Wschodni Wartownik W odpowiedzi na prowokacyjne działania Rosji w przestrzeni powietrznej Polski Sojusz Północnoatlantycki uruchomił operację Eastern Sentry. Jest to już druga, po Baltic Sentry, operacja NATO, mająca na celu odstraszanie Rosji. Priorytetem operacji jest zapewnienie ochrony wschodniej flanki NATO poprzez rozlokowanie w regionie systemów wykrywania i neutralizacji środków napadu powietrznego. Mimo że istnieją wątpliwości, czy operacja powstrzyma Rosję przed kolejnymi prowokacjami, z całą pewnością działanie to jest następnym krokiem w kierunku bardziej efektywnego odstraszania adwersarza. Eastern Sentry-powołanie i szczegóły. W odpowiedzi na bezprecedensową prowokację Federacji Rosyjskiej wobec Polski, a więc de facto również NATO, dokonaną w nocy z 9 na 10 września 2025 r. i polegającą na naruszeniu polskiej przestrzeni powietrznej przez ok. 20 środków napadu powietrznego, NATO zdecydowało o rozpoczęciu operacji Eastern Sentry (pol. Wschodni Wartownik). Działanie Paktu było także reakcją i efektem pilnego spotkania w trybie artykułu 4 traktatu waszyngtońskiego, które zostało zwołane na prośbę Polski. Jednak nie ma wątpliwości, że operacja została zainicjowana także wskutek wcześniejszych naruszeń przestrzeni powietrznej NATO, jakich dokonywała Rosja. O rozpoczęciu operacji poinformowali na wspólnej konferencji zwołanej 12 września sekretarz generalny NATO Mark Rutte oraz naczelny dowódca sojuszniczy w Europie (SACEUR) gen. Alexus Grynkewich. Sekretarz Rutte, w komunikacie, który ze względu na sprawowany przez niego urząd należy traktować jako stanowisko całego Paktu, zapewnił o solidarności z Polską, sojuszniczej zgodzie co do konieczności odstraszania Rosji i zabezpieczania wschodniej flanki oraz gotowości do zwiększenia już rozlokowanego w regionie potencjału, jeżeli zajdzie taka potrzeba. Ogłaszając uruchomienie operacji, sekretarz Rutte wskazał, że zostanie ona poprowadzona wysiłkiem głównie Danii, Francji, Zjednoczonego Królestwa i Niemiec. Państwa te są wymienione również w komunikacie Kwatery Głównej Sojuszniczych Sił Europy (SHAPE), który dodatkowo wskazuje na zdolności, jakie zdecydowały się one zaangażować. W połączeniu z tym, co państwa zadeklarowały wcześniej, należy się spodziewać, że w operacji wezmą udział: dwa duńskie F-16 i fregata rakietowa (najprawdopodobniej typu Iver Huitfeldt), trzy francuskie myśliwce Rafale (rozpoczęły operowanie nad Polską już po ok. dobie od deklaracji), dwa niemieckie myśliwce Eurofighter. Oczywiste jest jednak, że operacja będzie prowadzona kolektywnym wysiłkiem większej grupy państw i innych systemów, także tych znajdujących się w regionie już wcześniej. Jeszcze przed powołaniem operacji zwiększenie zaangażowania w patrolowanie przestrzeni powietrznej nad Polską zapowiedziały m.in. Królestwo Niderlandów (deklaracja wysłania dwóch z trzech systemów Patriot, systemów NASAMS, systemów antydronowych i 300 żołnierzy), Republika Czeska (trzy śmigłowce Mi-171Sh i 150 żołnierzy) czy Szwecja (środki ochrony przeciwlotniczej [OPL] i samoloty). Zdecydowane i szybkie reakcje europejskich sojuszników na działania Rosji należy ocenić pozytywnie w kategoriach politycznych. O ich skuteczności przesądzi jednak forma i skala potencjalnych kolejnych prowokacji ze strony Rosji. Pewne obawy-w połączeniu z niejednoznacznymi komunikatami ze strony administracji Donalda Trumpa wobec rosyjskich działań-może budzić brak deklaracji zwiększenia zaangażowania USA w ochronę wschodniej flanki. To USA pozostają głównym punktem odniesienia dla Rosji w jej polityce względem wschodniej flanki. Nie zmienia to jednak faktu, że siły zbrojne USA będą zaangażowane w operację (materialnie, wywiadowczo czy w ramach prac dowództwa) i na obecnym etapie nie ma żadnych podstaw, by twierdzić, że USA nie wywiązują się czy nie wywiążą ze zobowiązań sojuszniczych. Należy w tym kontekście wskazać, że w działaniach wojsk NATO w nocy z 9 na 10 września w przestrzeni powietrznej Polski wziął udział np. amerykański Boeing KC-135R Stratotanker. Niejednoznaczności w komunikacji strategicznej ze strony USA mogą jednak ośmielić Rosję do dalszych działań. Redakcja: Sławomir Poleszak (zastępca dyrektora IEŚ), Agnieszka Zajdel

Consequences and complications of Russian drones in NATO airspace, New Eastern Europe Issue 4 / 2025

New Eastern Europe, 2025

's decision to shoot down Russian aerial assets was unprecedented for NATO's eastern flank. Despi... more 's decision to shoot down Russian aerial assets was unprecedented for NATO's eastern flank. Despite the limited scale of the provocation, the operation demonstrated that NATO interoperability remains at a high level. In reaction to Russia's actions, Poland invoked Article 4 of the North Atlantic Treaty and requested urgent consultations, which took place on September 10th.

Architektura bezpieczeństwa w regionie przechodzi zmiany. Grupa Wyszehradzka modernizuje przemysł zbrojeniowy

Nowa Europa Wschodnia, 2024

Nasza strona używa ciasteczek do zapamiętania Twoich preferencji oraz do celów statystycznych. Ko... more Nasza strona używa ciasteczek do zapamiętania Twoich preferencji oraz do celów statystycznych. Korzystanie z naszego serwisu oznacza zgodę na ciasteczka i regulamin. Pokaż więcej informacji » TRANSATLANTYK / 19.08.2024 Jakub Bornio Architektura bezpieczeństwa w regionie przechodzi zmiany. Grupa Wyszehradzka modernizuje przemysł zbrojeniowy Mimo różnicy zdań na temat rosyjskiej agresji na Ukrainę wszystkie kraje Grupy Wyszehradzkiej rozwijają przemysł zbrojeniowy. Państwa V4 mają potencjał do odegrania znaczącej roli w architekturze bezpieczeństwa w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej ze względu na centralne położenie na obszarze tzw. wschodniej flanki NATO oraz spore jak na warunki regionu rozmiary gospodarek.

Finland’s Response to the Russian Federation’s Provocations Regarding the Change of Maritime Borders in the Baltic Sea

IEŚ Commentaries 1135 (110/2024), 2024

, the Russian Federation presented a draft that could lead to the revision of the internal waters... more , the Russian Federation presented a draft that could lead to the revision of the internal waters boundary in the Baltic Sea. Despite its removal from the agenda of the legislative work of the Russian Duma, the proposal has nevertheless caused considerable concern among neighbouring states due to the potential revision of bilateral and multilateral agreements regulating the division of maritime areas in the Baltic Sea. It is important to consider the actions of the Russian Federation in the context of the numerous provocations in the Baltic Sea region that have been undertaken by the country following the launch of the full-scale invasion of Ukraine. The responses of the Finnish authorities to date have been carefully calibrated.

Diplomatic Manoeuvring over the Question of ‘Peace’ in Ukraine: The Trump–Putin and Trump–Zelensky Meetings

IEŚ Commentaries 1415 (155/2025), 2025

Dyplomatyczna gra wokół "pokoju" na Ukrainie. Spotkania Trump-Putin i Trump-Zełenski W sierpniu 2... more Dyplomatyczna gra wokół "pokoju" na Ukrainie. Spotkania Trump-Putin i Trump-Zełenski W sierpniu 2025 r. zintensyfikowano dyplomatyczne wysiłki na rzecz "porozumienia pokojowego" na Ukrainie. Po zdalnym spotkaniu europejskich liderów z Donaldem Trumpem odbył się szczyt prezydentów USA i Rosji na Alasce, a następnie spotkanie prezydentów USA i Ukrainy przy współudziale europejskich liderów w Waszyngtonie. Pomimo postulatu bilateralnego spotkania pomiędzy prezydentami Rosji i Ukrainy oraz nawet w formacie trilateralnym pomiędzy prezydentami Rosji, Ukrainy i USA, na obecnym etapie stanowiska i cele tych państw, jakie mogą prezentować w trakcie rozmów, wydają się nie do pogodzenia. Przebieg spotkania Trump-Putin. 15 sierpnia 2025 r. w bazie Elmendorf-Richardson 1 na Alasce doszło do spotkania prezydenta USA Donalda Trumpa z prezydentem Rosji Władimirem Putinem. Było to pierwsze spotkanie przywódców obu państw od wybuchu wielkoskalowej wojny na Ukrainie, co de facto oznaczało zerwanie z zachodnią izolacją dyplomatyczną wobec W. Putina 2 ("Komentarze IEŚ", nr 540), zwłaszcza że szczyt odbył się na terytorium USA. W rozmowach obu delegacji, obok prezydentów, uczestniczyli także: ze strony USA sekretarz stanu Marco Rubio i specjalny przedstawiciel prezydenta Steven Witkoff, a ze strony Rosji minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow i doradca prezydenta Jurij Uszakow. W dyskursie medialnym i publicystycznym sam przebieg rozmów został przyćmiony przez ceremonialne traktowanie W. Putina przez D. Trumpa (oklaskiwanie, rozwijanie czerwonego dywanu, wspólny przejazd limuzyną, wspólna konferencja prasowa). Choć elementy te były istotne dla celów propagandowych Rosji, to nie stanowiły najważniejszego wymiaru wydarzenia. Samo dążenie D. Trumpa do spotkania z W. Putinem i poczynione wysiłki na rzecz rozwiązania kwestii wojny na Ukrainie, niekiedy przy priorytetyzowaniu W. Putina względem Wołodymyra Zełenskiego, są wyraźnym sygnałem odejścia administracji prezydenta USA od liberalnej wizji ładu międzynarodowego na rzecz polityki realizmu, "akceptowania faktów", a być może także próbą zdefiniowania relacji USA-Rosja na obszarze Ukrainy i w ujęciu globalnym 3 w nowy sposób. Poszczytowa konferencja, poza figurami retorycznymi, dyplomatyczną wymianą uprzejmości i wciąż enigmatycznym stwierdzeniem, że te oraz kolejne spotkania ukierunkowane były i będą na "pokój" w bliżej niezdefiniowanej formie i na bliżej nieokreślonych warunkach, nie ujawniła przed opinią publiczną, zgodnie z prawidłami jawnej dyplomacji, nowych informacji. Odnotować należy jednak jakościową zmianę, jaka po szczycie pojawiła się w narracji D. Trumpa, polegającą na przeniesieniu zainteresowania prezydenta USA z zawieszenia broni na osiągnięcie "pokoju" oraz dążenie do zorganizowania negocjacji najpierw bilateralnych pomiędzy Rosją a Ukrainą, a następnie trilateralnych Rosja-Ukraina-USA. Należy zauważyć, że alternatywne traktowanie zawieszenia broni i "pokoju" jest złudne i jedynie pozwala Rosji na przeciąganie negocjacji przy równoczesnym prowadzeniu działań wojskowych i zdobywaniu uzysków terytorialnych-oba warianty nie wykluczają się przecież wzajemnie. 1 Joint Base Elmendorf-Richardson-połączona baza Sił Powietrznych Elmendorft i Fortu Piechoty Richardson. 2 Wcześniejsze spotkania polityków węgierskich z W. Putinem, ze względu na relatywnie mniejsze znaczenie tego państwa, nie miały tak doniosłego znaczenia międzynarodowego ani przełożenia na praktykę relacji międzynarodowych, jak spotkanie W. Putina z prezydentem USA. Zob. więcej w: "Komentarze IEŚ", nr 1160. 3 Działania D. Trumpa potwierdzają jedną z hipotez dotyczących przyczyn jego polityki wobec Rosji, zgodnie z którą dąży on do stworzenia nowego, globalnego układu trilateralnego w duchu "odwróconego Nixona". Taki układ miałby pozwolić USA równoważyć Chiny przy pomocy Rosji, wykorzystując mechanizm "check and balance".

Extraordinary Meeting of European Leaders with U.S. President Donald Trump Prior to the Russia–United States Summit in Alaska

IEŚ Commentaries 1411 (151/2025), 2025

Dyplomatyczna gra wokół „pokoju” na Ukrainie. Spotkania Trump–Putin i Trump–Zełenski

Komentarze IEŚ 1415 (155/2025), 2025

Dyplomatyczna gra wokół "pokoju" na Ukrainie. Spotkania Trump-Putin i Trump-Zełenski W sierpniu 2... more Dyplomatyczna gra wokół "pokoju" na Ukrainie. Spotkania Trump-Putin i Trump-Zełenski W sierpniu 2025 r. zintensyfikowano dyplomatyczne wysiłki na rzecz "porozumienia pokojowego" na Ukrainie. Po zdalnym spotkaniu europejskich liderów z Donaldem Trumpem odbył się szczyt prezydentów USA i Rosji na Alasce, a następnie spotkanie prezydentów USA i Ukrainy przy współudziale europejskich liderów w Waszyngtonie. Pomimo postulatu bilateralnego spotkania pomiędzy prezydentami Rosji i Ukrainy oraz nawet w formacie trilateralnym pomiędzy prezydentami Rosji, Ukrainy i USA, na obecnym etapie stanowiska i cele tych państw, jakie mogą prezentować w trakcie rozmów, wydają się nie do pogodzenia. Przebieg spotkania Trump-Putin. 15 sierpnia 2025 r. w bazie Elmendorf-Richardson 1 na Alasce doszło do spotkania prezydenta USA Donalda Trumpa z prezydentem Rosji Władimirem Putinem. Było to pierwsze spotkanie przywódców obu państw od wybuchu wielkoskalowej wojny na Ukrainie, co de facto oznaczało zerwanie z zachodnią izolacją dyplomatyczną wobec W. Putina 2 ("Komentarze IEŚ", nr 540), zwłaszcza że szczyt odbył się na terytorium USA. W rozmowach obu delegacji, obok prezydentów, uczestniczyli także: ze strony USA sekretarz stanu Marco Rubio i specjalny przedstawiciel prezydenta Steven Witkoff, a ze strony Rosji minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow i doradca prezydenta Jurij Uszakow. W dyskursie medialnym i publicystycznym sam przebieg rozmów został przyćmiony przez ceremonialne traktowanie W. Putina przez D. Trumpa (oklaskiwanie, rozwijanie czerwonego dywanu, wspólny przejazd limuzyną, wspólna konferencja prasowa). Choć elementy te były istotne dla celów propagandowych Rosji, to nie stanowiły najważniejszego wymiaru wydarzenia. Samo dążenie D. Trumpa do spotkania z W. Putinem i poczynione wysiłki na rzecz rozwiązania kwestii wojny na Ukrainie, niekiedy przy priorytetyzowaniu W. Putina względem Wołodymyra Zełenskiego, są wyraźnym sygnałem odejścia administracji prezydenta USA od liberalnej wizji ładu międzynarodowego na rzecz polityki realizmu, "akceptowania faktów", a być może także próbą zdefiniowania relacji USA-Rosja na obszarze Ukrainy i w ujęciu globalnym 3 w nowy sposób. Poszczytowa konferencja, poza figurami retorycznymi, dyplomatyczną wymianą uprzejmości i wciąż enigmatycznym stwierdzeniem, że te oraz kolejne spotkania ukierunkowane były i będą na "pokój" w bliżej niezdefiniowanej formie i na bliżej nieokreślonych warunkach, nie ujawniła przed opinią publiczną, zgodnie z prawidłami jawnej dyplomacji, nowych informacji. Odnotować należy jednak jakościową zmianę, jaka po szczycie pojawiła się w narracji D. Trumpa, polegającą na przeniesieniu zainteresowania prezydenta USA z zawieszenia broni na osiągnięcie "pokoju" oraz dążenie do zorganizowania negocjacji najpierw bilateralnych pomiędzy Rosją a Ukrainą, a następnie trilateralnych Rosja-Ukraina-USA. Należy zauważyć, że alternatywne traktowanie zawieszenia broni i "pokoju" jest złudne i jedynie pozwala Rosji na przeciąganie negocjacji przy równoczesnym prowadzeniu działań wojskowych i zdobywaniu uzysków terytorialnych-oba warianty nie wykluczają się przecież wzajemnie. 1 Joint Base Elmendorf-Richardson-połączona baza Sił Powietrznych Elmendorft i Fortu Piechoty Richardson. 2 Wcześniejsze spotkania polityków węgierskich z W. Putinem, ze względu na relatywnie mniejsze znaczenie tego państwa, nie miały tak doniosłego znaczenia międzynarodowego ani przełożenia na praktykę relacji międzynarodowych, jak spotkanie W. Putina z prezydentem USA. Zob. więcej w: "Komentarze IEŚ", nr 1160. 3 Działania D. Trumpa potwierdzają jedną z hipotez dotyczących przyczyn jego polityki wobec Rosji, zgodnie z którą dąży on do stworzenia nowego, globalnego układu trilateralnego w duchu "odwróconego Nixona". Taki układ miałby pozwolić USA równoważyć Chiny przy pomocy Rosji, wykorzystując mechanizm "check and balance".

Nadzwyczajne spotkanie europejskich liderów z Donaldem Trumpem przed szczytem Rosja–USA na Alasce

Komentarze IEŚ 1411 (151/2025), 2025

Zapowiedź spotkania prezydentów USA i Rosji na Alasce doprowadziła do kolejnej wzmożonej aktywnoś... more Zapowiedź spotkania prezydentów USA i Rosji na Alasce doprowadziła do kolejnej wzmożonej aktywności dyplomatycznej europejskich liderów politycznych. Rozmowy z 13 sierpnia 2025 r. z Donaldem Trumpem, zorganizowane przez kanclerza Niemiec, były okazją do zaprezentowania stanowiska tzw. europejskiej wielkiej piątki i Finlandii wobec wojny na Ukrainie oraz w kontekście potencjalnych negocjacji pokojowych. Wydaje się jednak, że spotkanie po raz kolejny pokazało, że czynniki sprawcze po stronie europejskich sojuszników są ograniczone, a głównym aktorem transatlantyckiej polityki wobec Ukrainy i Rosji pozostają USA. Przebieg spotkania. 13 sierpnia 2025 r. miało miejsce nadzwyczajne spotkanie europejskich liderów z prezydentem Stanów Zjednoczonych Donaldem Trumpem w formie zdalnej. Jego organizatorem był kanclerz Niemiec Friedrich Merz, któremu w Berlinie towarzyszył prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Tego dnia de facto odbyły się trzy spotkania. W pierwszym uczestniczyli przedstawiciele europejskiej wielkiej piątki 1 , którzy przy współudziale Finlandii w ostatnich dniach wypracowali stanowisko wobec zapowiadanego na 15 sierpnia br. spotkania prezydentów USA i Rosji na Alasce. To stanowisko zostało następnie przedstawione D. Trumpowi. W ramach drugiej sesji D. Trump spotkał się z przedstawicielami europejskiej wielkiej piątki 2 , prezydentem Ukrainy, prezydentem Finlandii, przewodniczącą Komisji Europejskiej oraz Sekretarzem Generalnym NATO. Trzecie spotkanie odbyło się natomiast w gronie przedstawicieli ponad 30 państw i organizacji reprezentujących tzw. koalicję chętnych. Kontekst międzynarodowy spotkania. Wzmożona aktywność dyplomatyczna europejskich liderów NATO, podobna do tej z lutego 2025 r. (więcej w Komentarze IEŚ 1297), została wywołana inicjatywą spotkania na Alasce z Władimirem Putinem, podjętą przez Donalda Trumpa. W odpowiedzi na działania administracji prezydenta USA ministrowie spraw zagranicznych UE spotkali się już 11 sierpnia na nieformalnej konferencji online 3 , a przedstawiciele Nordycko-Bałtyckiej Ósemki (NB8) dzień wcześniej wydali wspólne oświadczenie, dotyczące głównie wysiłków USA na rzecz zakończenia wojny na Ukrainie 4. W międzyczasie, w grupach roboczych, przedstawiciele tzw. europejskiej wielkiej piątki wypracowywali wspólne stanowisko, o którym już wspomniano. Jakościową zmianą, którą można obserwować od dłuższego czasu w kontekście wszystkich tego rodzaju szczytów i deklaracji ich uczestników, jest wyraźnie mniej ofensywna retoryka europejskich liderów wobec prezydenta Trumpa, a nawet deklarowane docenienie jego działań na rzecz pokoju. Zarówno Polska, jak i Finlandia na spotkaniu 13 sierpnia br. były naturalnymi reprezentantami swoich regionów-kolejno "wschodniej flanki" i regionu nordycko-bałtyckiego. Znamienne jest jednak, że w przeciwieństwie do państw NB8, w regionie wschodniej flanki, podobnie jak przed lutowym szczytem w Paryżu, nie zorganizowano multilateralnych konsultacji ani nie wydano wspólnego oświadczenia w przedmiotowej sprawie (zob. Komentarze IEŚ 1297).

Szczyt NATO w Hadze – rezultaty i znaczenie dla bezpieczeństwa Europy

Komentarze IEŚ 1387 (127/2025), 2025

Szczyt NATO w Hadze-rezultaty i znaczenie dla bezpieczeństwa Europy Tegoroczny szczyt NATO w Hadz... more Szczyt NATO w Hadze-rezultaty i znaczenie dla bezpieczeństwa Europy Tegoroczny szczyt NATO w Hadze był wydarzeniem przełomowym. Doprowadził do przyjęcia przez sojuszników zobowiązania do zwiększenia w perspektywie dekady wydatków na twardą obronność do 3,5% PKB i dodatkowego 1,5% PKB na wydatki związane z bezpieczeństwem. Wydaje się, że był również kamieniem milowym dla relacji transatlantyckich w wymiarze bezpieczeństwa, które w ostatnich miesiącach przechodziły turbulencje za sprawą asertywnej polityki prezydenta USA Donalda Trumpa. Przebieg szczytu i wydarzenia towarzyszące. W dniach 24-25 czerwca 2025 r. w Hadze odbył się szczyt Sojuszu Północnoatlantyckiego (NATO). Sesji Rady Północnoatlantyckiej towarzyszyło szereg spotkań i wydarzeń: NATO Public Forum; NATO Summit Defence Industry Forum; sesje ministrów obrony i ministrów spraw zagranicznych państw NATO; spotkanie sekretarza generalnego Marka Ruttego z przedstawicielami państw czwórki Indo-Pacyfiku (IP4); spotkanie europejskiej "wielkiej piątki" z sekretarzem generalnym i prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim; spotkanie w formacie Rada NATO-Ukraina na szczeblu ministrów spraw zagranicznych; oraz spotkania bilateralne i multilateralne w różnych formatach, w tym spotkanie prezydenta USA Donalda Trumpa z W. Zełenskim. Już sama liczba spotkań i mnogość formatów świadczyły o wadze szczytu i skomplikowaniu współczesnych procesów bezpieczeństwa międzynarodowego.

Szczyt Bukareszteńskiej Dziewiątki i państw nordyckich w Wilnie – przygotowania do szczytu NATO w Hadze

Komentarze IEŚ 1377 (117/2025), 2025

Szczyt Bukareszteńskiej Dziewiątki i państw nordyckich w Wilnieprzygotowania do szczytu NATO w Ha... more Szczyt Bukareszteńskiej Dziewiątki i państw nordyckich w Wilnieprzygotowania do szczytu NATO w Hadze 2 czerwca 2025 r. w Wilnie odbył się szczyt Bukareszteńskiej Dziewiątki i państw nordyckich, w ramach którego przywódcy 14 państw wypracowali wspólne stanowisko przed zaplanowanym na 24-26 czerwca szczytem NATO w Hadze. Spotkanie udowodniło, że grupa państw żywo zainteresowanych odstraszaniem Rosji poszerza się i przybiera ustrukturyzowane formy. Ukazało także spójność czarnomorskiego, środkowo-wschodnio-europejskiego, bałtyckiego i północnego teatru działań wojennych, gdzie poszczególne państwa są narażone na negatywne skutki oddziaływania Rosji. Szczyt B9 i państw nordyckich w Wilnie. 2 czerwca 2025 r. w Wilnie odbył się szczyt Bukareszteńskiej Dziewiątki (B9) i państw nordyckich, którego gospodarzem był prezydent Litwy Gitanas Nausėda. Było to jedno z serii spotkań poprzedzających zwołany na 24-26 czerwca szczyt NATO w Hadze 1. Spotkania w formacie B9 są organizowane nieprzerwanie od 2015 r. i stanowią platformę współpracy w ramach tzw. wschodniej flanki NATO. Ich głównym celem jest wypracowanie wspólnego stanowiska państw regionu przed kolejnymi szczytami NATO, które poprzedzają. W ramach tegorocznego szczytu po raz pierwszy doszło do bezprecedensowego i tak znaczącego rozwinięcia platformy rozmów, w których udział wzięły także państwa nordyckie (Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia i Szwecja). Stanowi to kontynuację trendu poszerzania regionalnych rozmów przed szczytami NATO, po tym jak w 2024 r. w szczycie B9 wzięli udział także przedstawiciele Finlandii i Szwecji, tj. najnowszych członków NATO. Szczyt w Wilnie był zatem de facto połączonym spotkaniem B9 i nordycko-bałtyckiej ósemki (NB8). Wskazuje to na rosnącą współpracę pomiędzy platformami oraz spójną percepcję bezpieczeństwa w regionie i wspólną antycypację zagrożeń. Członkami obu platform są państwa bałtyckie, a Polska jako jeden z filarów B9 zintensyfikowała w ostatnich latach kontakty z formatem NB8 ("Komentarze IEŚ", nr 1255). Taki skład szczytu dobitnie ukazuje także wzrost znaczenia dalekiej północy i akwenu Morza Bałtyckiego dla architektury bezpieczeństwa w regionie, szczególnie w kontekście zintensyfikowanych w ostatnich latach prowokacji ze strony Rosji ("Komentarze IEŚ", nr 1023; "Komentarze IEŚ", nr 1043; "Komentarze IEŚ", nr 1267). W szczycie udział wzięli także sekretarz generalny NATO Mark Rutte oraz prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. 1 Dotychczas odbyły się szczyty m.in. ministrów spraw zagranicznych państw NATO (3-4 kwietnia 2025 r.) czy na szczeblu ministrów obrony narodowej (5 czerwca 2025 r.). Redakcja: Sławomir Poleszak (zastępca dyrektora IEŚ), Agnieszka Zajdel

The Tenth Three Seas Initiative Summit in Warsaw: Key Decisions and Prospects for Development

IEŚ Commentaries 1357 (97/2025), 2025

The tenth anniversary summit of the Three Seas Initiative (3SI), hosted by President Andrzej Duda... more The tenth anniversary summit of the Three Seas Initiative (3SI), hosted by President Andrzej Duda and traditionally coupled with a Business Forum, was held in Warsaw on 28-29 April 2025. The event was attended by representatives of 23 countries and entities. The primary accomplishments of the summit include the incorporation of new strategic partners, Spain and Turkey, along with new associated participating states, Albania and Montenegro. The primary theme of the meeting pertained to security in its broadest sense. Notably, this marked an unprecedented occurrence in the annals of the format, wherein the final declaration did not garner the unanimous endorsement from all member states. The summit served to underscore the enduring appeal of the format itself and the Central and Eastern European (CEE) region in general. However, it also exposed the inherent structural and functional challenges confronting the Initiative. Political decisions. At the Warsaw Summit, the expansion of the Three Seas Initiative's cooperation to incorporate new strategic partners and associated participating states was a matter of notable significance (see Appendix). This is an unambiguous indication that the Initiative and the CEE region continue to be regarded as attractive prospects, primarily due to their economic potential, demographics, development dynamics, geopolitical significance in the context of shifts in the international security structure and EU membership. The ongoing high interest in the CEE region was exemplified by the decision announced at this year's 3SI summit by Japanese Prime Minister Shigeru Ishiba to establish the headquarters of the Japan Bank for International Cooperation in Warsaw.

Dziesiąty szczyt Inicjatywy Trójmorza w Warszawie – główne postanowienia i perspektywy rozwoju

Komentarze IEŚ 1357 (97/2025), 2025

Dziesiąty szczyt Inicjatywy Trójmorza w Warszawie-główne postanowienia i perspektywy rozwoju W dn... more Dziesiąty szczyt Inicjatywy Trójmorza w Warszawie-główne postanowienia i perspektywy rozwoju W dniach 28-29 kwietnia 2025 r. w Warszawie odbył się jubileuszowy, dziesiąty szczyt Inicjatywy Trójmorza (Three Seas Initative, 3SI), którego gospodarzem był prezydent Andrzej Duda i któremu tradycyjnie towarzyszyło Forum Biznesowe. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele 23 państw i podmiotów. Do głównych osiągnięć szczytu można zaliczyć poszerzenie 3SI o nowych partnerów strategicznych: Hiszpanię i Turcję, oraz uczestniczące państwa stowarzyszone: Albanię i Czarnogórę. Motywem przewodnim spotkania było szeroko pojęte bezpieczeństwo. Po raz pierwszy w historii formatu deklaracja końcowa nie została w całości poparta przez wszystkie państwa. Szczyt uwidocznił ciągłą atrakcyjność samego formatu oraz szerzej-obszaru Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW), ale pokazał także problemy strukturalne i funkcjonalne, przed jakimi stoi Inicjatywa. Postanowienia polityczne. Istotne znaczenie podczas szczytu w Warszawie miało poszerzenie współpracy Inicjatywy Trójmorza o nowych partnerów strategicznych i uczestniczące państwa stowarzyszone (zob. Załącznik). Jest to wyraźny sygnał, że zarówno sama Inicjatywa, jak i region Europy Środkowo-Wschodniej pozostają atrakcyjne i mają siłę przyciągania, głównie ze względu na swój potencjał gospodarczy, demograficzny, dynamikę rozwoju, geopolityczne znaczenie w kontekście przemian w międzynarodowej strukturze bezpieczeństwa i członkostwa w UE. Przykładem ciągle wysokiego zainteresowania regionem EŚW była decyzja ogłoszona na tegorocznym szczycie 3SI przez premiera Japonii Shigeru Ishibę o utworzeniu w Warszawie siedziby Japońskiego Banku Współpracy Międzynarodowej. Redakcja: Sławomir Poleszak (zastępca dyrektora IEŚ), Agnieszka Zajdel

Europejska (nie)jedność. Szczyt w Paryżu a wyzwania dla bezpieczeństwa regionalnego

Komentarze IEŚ 1297 (37/2025), 2025

Europejska (nie)jedność. Szczyt w Paryżu a wyzwania dla bezpieczeństwa regionalnego Szczyt w Pary... more Europejska (nie)jedność. Szczyt w Paryżu a wyzwania dla bezpieczeństwa regionalnego Szczyt w Paryżu, który odbył się 17 lutego 2025 r., miał na celu wypracowanie europejskiej strategii wobec wojny rosyjsko-ukraińskiej oraz roli Europy w negocjacjach pokojowych. Spotkanie uwidoczniło jednak głębokie podziały między państwami europejskimi, zarówno w kwestii potencjalnego wysłania sił stabilizacyjnych, jak i kształtu przyszłej polityki bezpieczeństwa. Brak spójnego stanowiska i wyraźne uzależnienie od polityki USA wskazują na ograniczone możliwości samodzielnego działania europejskiego filaru NATO. 17 lutego 2025 r. w Paryżu odbyło się nieformalne spotkanie dotyczące sytuacji na Ukrainie i kwestii bezpieczeństwa w Europie. Nadzwyczajny szczyt miał miejsce w Pałacu Elizejskim, a deklarowanym przez Emmanuela Macrona celem było wypracowanie wspólnej europejskiej strategii w kontrze do wypowiedzi przedstawicieli administracji USA na konferencji w Monachium i w obliczu planowanych rozmów pokojowych między Stanami Zjednoczonymi a Rosją, które rozpoczęły się dzień później w Rijadzie, stolicy Arabii Saudyjskiej.

Czy państwa NATO podniosą wydatki obronne do 5% PKB? Rosyjskie zagrożenie i cele postulatu Donalda Trumpa

Komentarze IEŚ 1294 (34/2025), 2025

Państwa NATO w zróżnicowany sposób odniosły się do postulatu Donalda Trumpa dotyczącego zwiększen... more Państwa NATO w zróżnicowany sposób odniosły się do postulatu Donalda Trumpa dotyczącego zwiększenia przez nie wydatków obronnych do 5% PKB (zob. "Komentarze IEŚ, nr 1293). Zmiany w architekturze bezpieczeństwa, jakie dokonały się po 2022 r., wymagają jednak zdecydowanych działań, jeżeli NATO ma efektywnie odstraszać Rosję od dalszej eskalacji napięć. Procentowe zwiększenie wydatków na obronę byłoby wyraźnym komunikatem strategicznym i stanowiło realny wzrost zdolności bojowych NATO. Działania prezydenta Trumpa nie są jednak związane wyłącznie z chęcią oddalania zagrożenia ze strony Rosji. USA prowadzą politykę mocarstwową, a jej założenia uwidaczniają się w całej okazałości na tle zmian strukturalnych w globalnym układzie sił oraz w obliczu transakcyjnego charakteru sprawowania polityki przez nowego prezydenta tego państwa. Wydatki zbrojeniowe w kontekście rosyjskiego zagrożenia. W 2023 r. wydatki państw NATO na obronę wyrażone w dolarach wyniosły 1294 miliardy, podczas gdy Federacji Rosyjskiej 109 miliardów. W 2024 r. dysproporcja procentowa utrzymała się na zbliżonym poziomie. Wydatki obronne Rosji nadal stanowiły nieco ponad 8,5% całości wydatków obronnych NATO, a nominalnie dysproporcja wyniosła 1474 miliardy do 129 miliardów (zob. Tabela 1).

Reakcje państw NATO na postulat Donalda Trumpa o zwiększeniu wydatków obronnych do 5% PKB

Komentarze IEŚ 1293 (33/2025), 2025

Reakcje państw NATO na postulat Donalda Trumpa o zwiększeniu wydatków obronnych do 5% PKB 23 styc... more Reakcje państw NATO na postulat Donalda Trumpa o zwiększeniu wydatków obronnych do 5% PKB 23 stycznia 2025 r. na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos prezydent USA Donald Trump zapowiedział, że będzie dążył do podniesienia przez państwa Sojuszu Północnoatlantyckiego wydatków obronnych do 5% PKB. Reakcja na ten postulat wewnątrz NATO była zróżnicowana, a jego potencjalna realizacja będzie determinowana nie tylko wolą polityczną czy odmienną percepcją zagrożeń reprezentowaną przez państwa Sojuszu, ale również obiektywnymi czynnikami związanymi ze stanem finansów publicznych. Zarys problematyki. Wojna rosyjsko-ukraińska i zagrożenie wynikłe z agresywnej polityki Rosji wymusiły na państwach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) zwiększenie wydatków na obronę. Zobowiązanie do podniesienia ich do 2% PKB zostało powzięte przez państwa członkowskie jeszcze na szczycie w Newport w 2014 r. Stanowiło ono nie tylko komunikat strategiczny wobec Rosji i próbę dostosowania się przez NATO do nowych uwarunkowań bezpieczeństwa, spowodowanych m.in. aneksją Krymu i destabilizacją wschodniej Ukrainy, ale odnosiło się także do zobowiązań traktatowych. Wynika to wprost z artykułu art. 3 Traktatu Północnoatlantyckiego, na mocy którego członkowie NATO są zobowiązani "utrzymywać i rozwijać swoją indywidualną i zbiorową zdolność do odparcia zbrojnej napaści" 1. Wymóg zwiększenia wydatków zbrojeniowych oznaczał nie tylko ich nominalny wzrost, ale również celowy charakter. Stąd obok konieczności wydatkowania 2% PKB państwa zostały zobligowane do przeznaczania minimum 20% z tej sumy na zakup nowego uzbrojenia. Część państw NATO przez lata nie realizowała tych założeń (zob. Tabela 1; Tabela 2), a czynnikiem, który odmienił ten trend, była dopiero pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę z lutego 2022 r. Przejście wojny rosyjsko-ukraińskiej w wymiar pełnoskalowy, a następne względne "ustabilizowanie" przez Rosję zaplecza logistycznego, zbrojeniowego, łańcuchów dostaw czy systemu uzupełnień i rotowania jednostekpo stratach, jakie poniosła ona w pierwszej fazie wielkoskalowej ofensywy-sprawiają, że zagrożenie rosyjskie nie znikło i NATO musi się liczyć z ryzykiem dalszej eskalacji napięć, również przy użyciu środków wojskowych. W związku z tym część państw Sojuszu ponosi wydatki obronne przekraczające poziom 2% PKB, a debata na temat obligatoryjnego zwiększenia tego pułapu do 3% została w ostatnich miesiącach zintensyfikowana (zob. "Komentarze IEŚ", nr 1257). W jeszcze większym stopniu ożywił ją prezydent USA Donald Trump, który 23 stycznia 2025 r. w trakcie przemówienia na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos potwierdził-już jako urzędujący prezydent-że zamierza "poprosić wszystkich członków NATO o podniesienie wydatków obronnych do poziomu 5% PKB, co [jego zdaniem-JB] powinno było obowiązywać od wielu lat" 2. Mając na względzie ostatnie decyzje D. Trumpa wobec Kanady czy Meksyku oraz sposób, w jaki "wymuszał" konkretne działania z ich strony 3 , oraz fakt, że D. Trump wspomina o 5-procentowym pułapie wydatków na obronność nie po raz pierwszy, należy brać pod uwagę, że kwestia ta nie będzie jedynie "prośbą", jak zostało zadeklarowane. Reakcje na propozycję Donalda Trumpa. W Europie propozycja D. Trumpa spotkała się z różnorodnym odbiorem i reakcjami. Sekretarz generalny NATO Mark Rutte, który od momentu objęcia funkcji w alarmującym tonie informuje, że aby skutecznie wdrożyć plany obronne i przeciwstawić się Rosji, konieczne jest zwiększenie

„Wartownik Bałtyku” – odpowiedź NATO na działania sabotażowe Rosji na Bałtyku

Komentarze IEŚ 1267 (7/2025), 2025

Wartownik Bałtyku" -odpowiedź NATO na działania sabotażowe Rosji na Bałtyku Rosyjska "flota cieni... more Wartownik Bałtyku" -odpowiedź NATO na działania sabotażowe Rosji na Bałtyku Rosyjska "flota cieni" w 2024 r. znacząco zintensyfikowała swoją działalność na Morzu Bałtyckim, umożliwiając Rosji omijanie międzynarodowych sankcji. Oprócz tego, że stwarza to duże ryzyko wypadków morskich i szkód dla środowiska, statki tej floty są też podejrzewane o sabotaże, m.in. uszkodzenia podmorskiej infrastruktury krytycznej na Morzu Bałtyckim. W odpowiedzi państwa regionu należące do NATO zainicjowały operację "Wartownik Bałtyku", wzmacniając nadzór nad infrastrukturą podwodną i zwiększając jej bezpieczeństwo. Operacja ta wpisuje się w strategię przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym i ma na celu detekcję działań sabotażowych oraz zapobieganie im w rejonie Bałtyku. Kontekst międzynarodowy. "Flota cieni" to umowne określenie grupy ok. 1000 statków należących do różnych właścicieli i pływających pod różnymi banderami, wykorzystywanych m.in. przez Federację Rosyjską do transportu np. ropy naftowej, paliw, broni i zbóż z ominięciem międzynarodowych sankcji nałożonych na ten kraj w związku z pełnoskalową inwazją na Ukrainę ("Komentarze IEŚ", nr 1042). Według danych Kyiv School of Economics (KSE) rosyjska "flota cieni" transportowała ostatnio o 70% więcej ropy naftowej. Zgodnie z ocenami KSE stare i zużyte tankowce, którymi posługuje się Rosja, przewoziły w czerwcu 2023 r. 2,4 mln baryłek surowca dziennie, a w czerwcu 2024 r. już 4,1 mln baryłek 1 . Statki te często zmieniają nazwy, ich struktura własnościowa jest niejasna, nie mają ubezpieczenia lub nie są ubezpieczone w firmach uznanych dostawców oraz nie są poddawane regularnej konserwacji. Z tych powodów ryzyko wypadku na morzu i związane z tym zagrożenie dla środowiska są większe niż w przypadku innych statków.

Russia's Cognitive Actions Targeting Poland Through the Use of Migrants from the Post-Soviet Area

Komentarze IEŚ 1263 (3/2025), 2025

In their hybrid actions against Poland, Russian intelligence services have been known to carry ou... more In their hybrid actions against Poland, Russian intelligence services have been known to carry out various acts of sabotage. Due to the increase in immigration to Poland of the population from the post-Soviet area, it has become a potential asset for the Russian services in their cognitive activities. These activities are aimed at creating specific mental processes, attitudes and behaviours among Polish society that are in line with Russia's objectives. Russia's cognitive activities in the context of its strategic objectives in Central and Eastern Europe. Russia's strategic objective in relation to Central and Eastern Europe (CEE) is to expand its political influence within the region to the greatest extent possible. In terms of international security, this objective is pursued by means of a number of initiatives, including the attempts to expel Anglo-Saxon influence from the region, to halt regional integration processes and to replace them with its own political projects; to minimise Western support for

Działania kognitywne Rosji wobec Polski przy użyciu migrantów z obszaru postradzieckiego

Komentarze IEŚ 1263 (3/2025), 2025

Działania kognitywne Rosji wobec Polski przy użyciu migrantów z obszaru postradzieckiego W swoich... more Działania kognitywne Rosji wobec Polski przy użyciu migrantów z obszaru postradzieckiego W swoich działaniach hybrydowych wobec Polski rosyjskie służby dokonują różnego rodzaju aktów sabotażu. W związku ze wzrostem imigracji do Polski ludności z obszaru postradzieckiego staje się ona dla rosyjskich służb potencjalnym aktywem w ramach działań kognitywnych. Mają one na celu wytworzenie wśród polskiego społeczeństwa określonych procesów myślowych, postaw i zachowań, zgodnych z celami Rosji. Działania kognitywne Rosji a jej cele strategiczne w Europie Środkowo-Wschodniej. Celem strategicznym Rosji wobec Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) pozostaje możliwie duże rozszerzenie w jej obszarze swojego wpływu politycznego. W ramach bezpieczeństwa międzynarodowego cel ten jest realizowany m.in. poprzez próby wypchania z regionu wpływów anglosaskich, zatrzymanie procesów integracji regionalnej i zastąpienie ich swoimi projektami politycznymi, minimalizowanie zachodniego wsparcia dla Ukrainy czy podsycanie regionalnych konfliktów bilateralnych w myśl koncepcji divide et impera. Ze względu na niską atrakcyjność, związaną przede wszystkim z historyczną imperialną obecnością w regionie, Rosja jest podmiotem względnie w nim niepożądanym, stąd też jest ograniczona w swoim instrumentarium. Tradycyjnie narzędzia budowania wpływu w regionie ograniczają się zatem do: 1) nacisków przy użyciu sił zbrojnych; 2) uzależniania od importu surowców energetycznych; 3) korumpowania elit; 4) użycia środków aktywnych. Narzędzia z każdej z tych kategorii mają potencjał oddziaływania kognitywnego 1 , ale wpływanie na zdolności poznawcze grup społecznych-jako cel sam w sobie-jest zazwyczaj związane ze stosowaniem środków aktywnych. Migracje a zdolności oddziaływania kognitywnego Rosji. Wraz z rozwojem gospodarczym państw EŚW w niektórych z nich nastąpiła ewolucja modelu migracyjnego i zmiana z państw emigracyjnych w państwa imigracyjne. Trend ten został dodatkowo spotęgowany czynnikami zewnętrznymi, w tym głównie wybuchem pełnoskalowej wojny rosyjsko-ukraińskiej i falą uchodźstwa, jaką ona wygenerowała. W przypadku Polski liczba mieszkających na jej obszarze cudzoziemców, choć trudna do precyzyjnego oszacowania, wynosi od ok. 2,5 mln 2 do nawet 4 mln 3 osób. Zdecydowaną większość z nich stanowią obywatele Ukrainy, następnie Białorusi, ale w ostatnich latach rośnie migracja także z Mołdawii czy Gruzji. Funkcjonowanie w Polsce, ale i szerzej na obszarze państw EŚW dużej grupy migrantów pochodzącej z przestrzeni postradzieckiej daje Rosji i Białorusi możliwość użycia jej jako aktywu w ramach działań kognitywnych. Jest to trend, który przybrał na sile w ostatnich latach. Przeciwstawianie się takim działaniom utrudnia m.in. liberalizacja kontroli granicznej, wynikająca np. z ekstraordynaryjnej procedury wjazdowej związanej z początkową fazą wielkoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę, oraz funkcjonowania strefy Schengen. Nie bez wpływu są także nowe formy zatrudnienia. Jest to wykorzystywane do lokowania w Polsce rosyjskich i białoruskich aktywów lub inspirowania podatnych na wpływ osób do konkretnych działań. 1 Działania kognitywne to aktywności mające wpłynąć na percepcję i zdolności poznawcze grupy docelowej, tak aby doprowadzić do pożądanej reakcji. Mogą one być prowadzone zarówno wobec całego społeczeństwa, jak i wobec jedynie określonej jego grupy. Polegają na długotrwałym obniżaniu zdolności percepcji, krytycznego myślenia, procesów poznawczych i analizy przy użyciu rozmaitych metod informacyjnych. Odpowiednio przedstawiona informacja staje się w tym modelu narzędziem "walki o ludzkie umysły". Działania te są jednak nadal podporządkowane celom strategicznym.