French Language and Literature

Türkçede kökte ses değişmesi, ilke olarak anlamı temelinden değiştirecek bir durumdur. Ancak, dilimizin bazı sözcükleri çift seslerle de kullandığını gösteren tarihsel açıdan yakın ve uzak örneklerin az olmadığı gözlenmiştir Dil bu tutum ve davranışıyla sınırsız kavramları sınırlı seslerle anlatmayı amaçlar görünmektedir. Dilimizde kökte ses değişimiyle elde edilen türemiş sözcüklerin sayısı göz ardı edilemeyecek ölçüdedir. Bu durum dilin bu yolu ilkeli bir türetim aracı olarak kullandığını düşündürmektedir.

This study is a result of understanding Turkish by means of morphology. Turkish with its agglutinative structure has a fundamental texture to reach root morpheme. To reach this texture let one to reach semantic root which is linked to morphological root. In this study, we focused on three voiced words to understand their internal structure. Our claim is that these three voiced words are stems derived from two voiced words which are known as roots traditionally. To prove this thesis we use deep morphology term and method in Turkish. The deduction method which is applied requires a voyage from hidden texture of language to narrowed real root. At this circumstance it is clear that the letters which is at the end of the three voiced words has derivation functions. A traditional and surface approach to topic can claim that these morphemes can't be divided into smaller pieces. But, as we claimed before these words are in a spinning circle of morphological and semantic unity. Morphology morpheme structure radical stem deep morphology root morpheme Biçimbilim ve sözdizim bir dilin yapısal doku ve örgüsünü çözümlemede en önemli ölçütlerdendir. Dil gibi her çağda ayrı görüntüye bürünen, söz dağarcığını yenileyen, ağızlarda eğilip bükülen, toplumsal ve yerbilimsel etmenlere göre kılık değiştiren bir olgunun sürekli izlenebilmesi kolay değildir. Öncesi unutulmuş yapılar bir anadilin doğal kullanıcıları için de bilinmezlik örtüsüne bürünmüştür. Kökenbilim sözcüklerin üzerine çağların örttüğü bu tozu kaldırmaya çalışır. Ne var ki bu iş her zaman matematiksel sonuçlarla açığa kavuşacak durumda değildir. Kimi zaman el yordamıyla kimi zaman da egemen görüşle ulaşılan sonuç açıklanmaya çalışılır. Ancak bu karmaşık yollarda kaybolmadan doğruya ulaşmak kolay değildir. Sözcüklerin çağlar boyunca girdiği kılıklar, ses değişmeleri, başka dillerin sesbilimsel ve sesbilgisel etkileri, yazım sorunları, yazılma ya da yazılamama sorunları bu yapıların izlenebilme durumlarını etkileyen belirleyici aşamalardandır. Bu inceleme Türkçeyi biçimbilimle anlama çabasının bir ürünüdür. Yılların bu tozunu kaldıracak en etken yöntem biçimbilimsel çözümlemelerdir. Anlambilim bu konuda biçimbilimin arkasında kalır. Nedenine gelince, bütün biçimsel değişmelere ve oynamalara karşılık kendisini koruyan bir omurga, bir temel, bir biçimsel yapı hep vardır. Buna karşılık, bu yapılara sinen anlamlar bu kadar sağlam, bu denli şaşmaz ve değişmez değildir. Yüzyıllar biçimleri esnetirken, anlamları kaydırır, daraltır, genişletir, değiştirir, hatta tersine çevirir. Çoğu zaman bir kökbiçimbirim, görüntüsünü korumakla birlikte anlam yükünü bütünüyle değiştirebilir. Özelilikle alıntı sözcüklerde ortaya çıkan bu durum, dilbilimcilerin işini daha da zorlaştırabilir. Birçok dil bu tip örneklerle doludur. Pek çok öncesi unutulmuş yapı bu nedenle kökenbilime kök söktürür.  YYU Fen-Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi

"Tanrı" ve "türk" sözcükleri, Türkçenin bütün kollarında öteden beri var olagelen ve hala kullanılan en eski sözcüklerdendir. "Tanrı" sözcüğü, ayni görev ve görüntü altında Sümerceye dek uzanan bir yapıdadır. Araştırmamız, Türkçe kadar eski bu iki sözcüğü, taşıdığı doku ve örgülerden yola çıkarak yapısal yöntemle incelemeye odaklıdır. Bu sözcüklerin izini sürerken dilimizde öteden beri rastlanılan kökteki ses değişmelerinin yanıltma payını da göz önüne aldık. Bin yılların bu sözcük üzerine örttüğü biçimsel esnemeleri ve oynamaları değerlendirerek varılan kök biçimbirim ve kökanlamın izini sürdük. Bu sözcüklerin geçirdiği biçimbilimsel değişimler pek çok başka sözcüğün çözümlemesine de ışık tutacak değerdedir. Kullandığımız derin biçimbilim yöntemi Ferdinand de Saussure'ün yapısal çözümleme ilkesine dayalıdır. Anlambilimden çok biçimbilim odaklı bir araştırma ile ilk biçime çakılı kökanlamı ve ondan doğan yan ve türemiş anlamların izi sürülmüştür.

Bu bildiri, yapısal olarak aykırı gibi görünen diller arasında görev ve görüntü birliği taşıyan biçimbirimler üzerinedir. İşlev ve yapısı aynı olmasına karşın, değişik dil öbeklerinde yer alan ve bu dillerin dağarcığında ne zamandan beri bulunduğunu bugün bilemediğimiz biçimbirimlerin, yapı ve doku açısından hangi dilin doğasına uygun olduklarını, derin biçimbilimsel sorgulama yöntemiyle ele alıyoruz. Derin biçimbilim terimi, binyıllar boyunca kalıplaşarak bugün, artık kök gibi görünen yapıların aslında kök değil gövde olduğu gerçeğinden yola çıkar. Pek çok öncesi unutulmuş yapı, zamanın sözcükler üzerine örttüğü bilinmezlik örtüsü nedeniyle, tek bileşenli bir sözcük olarak algılanmış ve daha küçük birimlere ayrılması, geleneksel yaklaşımlar nedeniyle mümkün görülmemiştir.

Bu çalışma Türkçe ile kimi Hint-Avrupa dilleri arasında gözlenen görev ve görüntü birliğine sahip biçimbirimleri incelemeyi ve bu birlikteliğin olası nedenlerini araştırmayı amaçlamaktadır. Araştırmamıza konu olan anlam ve biçim örtüşmeleri bugün,Türkçe ile İngilizce ve Fransızca arasında görünse de, aslında asıl muhatap bu dillerin temelini oluşturan Latince ve Yunanca olmalıdır. Bu nedenle ilk doğrusallık ilişkisi kurulduktan sonra bu sözcüklerin köken olarak ait oldukları kaynak dile gidilerek ulaşılan ilk değerlerin değişikliğe uğrayıp uğramadığı denetlenmeye çalışılmıştır.

Bu çalışma sözcüklerin bin yıllar süren gizemli yolculuğunun neden olduğu kökenbilimsel sorunlar üzerinedir. Sözcüğün geldiği kaynağı, ya da doğduğu dili belirlemek her zaman kolay değildir. Çünkü sözcükler girdikleri yeni dile çoğu zaman kolayca uyum gösterirler. Dünya dilleri arasında dolaşan gezegen sözcükler değişik dillerin söz dağarcığında kendilerine rahatlıkla yer bulur ve o dilin sesbilimsel görünümüne bürünürler. Bir süre sonra bu dillerin yabancılığı konuşucularca asla hissedilmez hale gelir ve hiç yadırganmazlar. Bu sözcükler aynı anda değişik dillerde göze çarptığında aslında hangi dilin mutfağından çıktıkları konusu dilbilimsel bir sorun olarak ortaya çıkar. Saussure ile ilke ve yöntem sahibi araştırmaların durulaştırdığı dilbilimsel yaklaşımlar, artık sözcüklerin yapısal çözümlemeyle hangi dilin ürünü olduğu konusunda yol açıcı olmaya başlamıştır. Saussure'ün yapısal ve Meillet'nin tarihsel yaklaşımı ile ele aldığımız kimi gezegen sözcükleri örneklerini daha önce çeşitli bilimsel toplantılarda yayınladığımız "derin biçimbilim" yöntemiyle çözümledik. Bin yılların sözcükler üzerine örttüğü sesbilimsel biçimbilimsel ve anlambilimsel esnemeleri, değişmeleri ve kaymaları göz önüne alarak bugünkü görünümüyle tanınan bu yapıların üzerinde durduğu kök biçimbirimleri araştırdık. Ulaştığımız sonucu daha önce yapageldiğimiz diğer araştırmalarla ilişkilendirerek sunduk. Ele aldığımız Latince "tornare, Fransızca tourner ve İngilizce tourn" sözcüklerini anlam ve yapı, biçim ve içerik açısından derin biçimbilim yöntemiyle inceledik. Ulaştığımız sonuçların son yüzyıldan beri derinleşen nostratik söylemi ne kadar desteklediğini paylaşmaya çalıştık. Anahtar Kelimeler: Biçimbilim, kökenbilim, biçimbirim, ek, kök, nostratik, tarihsel dilbilim, etimoloji. * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir.

Sümerler yazıyı, yazı da Sümerleri yaratmıştır desek abartı olmaz. Sıfırlı yılardan XIX. Yüzyıla kadar unutulmuş bir uygarlık iken, bulunan ve çözülen yazıtlar aracılığıyla insanlık yeniden bu uygarlıkla tanışmış oldu. 5300 yıl öncesinden gönderilen bir mektup gibi, çoğu kile kazınmış Sümer yazıtları, yazıya rağmen geçmişe gömülmüş bu ilklerin uygarlığından haberler getirdi. Sümercenin çözümüne katkı sağlamış ilk araştırmacılar bu dilin Altay dillerine olan yakınlığını gözden kaçırmamışlar ve bu dili tanımlamak için hep "Türkçe gibi" ifadesini kullanmışlardır. Kimi uzmanlar Türkçeyle olan bağlantısını seslendirmekten kaçınıp, bu dilin ne Hint-Avrupa ne de Sami dillerinden olmadığını söylemekle konuyu geçiştirmişlerdir. Gerçekten de Sümerce yapısal anlamda Altay dil ailesindeki dillerle oldukça fazla ortaklık barındırır. Ancak Altay dillerinin en belirgin örneği ve en geniş coğrafyaya yayılmış üyesi olan Türkçeyi Sümerce ile geniş çapta karşılaştıran olmamıştır. Kimi bireysel odaklanmalar örnekleyici ve açıklayıcı olsa da duygusal ve yanlı yorumlar durumun bilimselliğine yardımcı olmamıştır. Bu çalışma Saussure'de ifadesini bulan, dili dile anlattırma ilkesini kabul eder. Yapıda saklı dil doğasını dilbilimsel çözümlemelerle görünür ve anlaşılır kılmaya çalışır. Dilin kendi yapısında sakladığı tanıklıklara başvurmak ulaşılan sonuçların gerçekten yana ve sağlıklı olmasını sağlar. Bu çalışmamızda evrenin ve insanlığın üzerinde düğümlendiği ve bütün dünya dillerinde var olan bir sözcükten, (adam, adamu) yola çıkıp, iki dilin, Sümerce ve Türkçenin sözdizimsel ve biçimbilimsel buluşma noktalarını gerçek örnekler üzerinden çözümleyerek bu dillerde zaten var olanı görünür kılmaya çalıştık.

Özet: Bilinmeyen çağlardan günümüze dek toplumun ortak bilinçle oluşturduğu Türkçe evreni ne yazık ki ilk bilimsel dilbilgisi çalışmalarını başka dillerden aktarmak zorunda kalmıştır. Çeviri yoluyla elde edilen ve dilbilgisi çeviri yöntemiyle Türkçeyle aktarılan dilbilgisi konuları doğal olarak özel terim ve adlandırmalara gerek duymuştur. Henüz kendi geleneğini oluşturmayan bu alan, başka dillerin kendileri için kullandığı terimleri Türkçe için de kullanmaya başlamış ve böylelikle öncelikle Arapça, Farsça sonraları ise Fransızca, İngilizce terimlerden yararlanılmıştır. Dil uzmanları seçilecek terimler konusunda bir karara varamamış ve çeşitli kesimler ayrı ayrı konumlanış içine girerek terimler konusunda büyük bir ayrılığa düşmüşlerdir. Türkçenin yabancılara öğretimi konusu, sorunu ayrı bir boyuta taşımış ve yeni bir yaklaşım ve girişimi gerektirir duruma gelmiştir. Anahtar Sözcükler: terimler, dilbilgisi terimleri, turkish grammer, yabancılar için Türkçe.

Dillerin barındırdığı sözcükler yüzyıllara, dönemlere bağlı olarak değişmektedir. Kullanıma giren bir sözcüğün yapısal olarak söz konusu dile ait olması zorunluluğu genellikle gözetilmez. Bir dilin kullandığı sözcükler anadil söz dağarcığı, alıntı sözcükler ve tanımlanamayan sözcüklerden oluşmaktadır. Bu tür ayrımlamayı yapmak çoğu zaman kolay değildir. Çoğunlukla kimi sözcükler bölge dillerinin birçoğunda aynı  anda bulunmakta  ve  bu  sözcüklerin  köken  olarak  hangi  dilin üretimi olduğu kolayca belirlenememektedir.

Bu sözcüklerin kökenbilimsel olarak ayrımında doğru ölçütler ve yapısal çözümlemeler uygulanamamakta ve birçok sözcük taşıdığı biçimbilimsel iz ve damgaya karşın,  bilinmeyen zamanlarda alıntılamış dillere armağan edilmektedir.

Türkçe, derin biçimbilimsel bakışın ışığında, yüzyılların tozunu ve tortusunu üzerinden atabilen, biçimsel ve anlamsal yürüyüşünün sırlarını  yapısında  saklayabilen  bir  dildir.  Derin  biçimbilim  yöntemi daha önce pek çok bildiri ve makalede kullanılmış ve ilkeleri paylaşılmış bir  yaklaşımdır.

Une approche diachronique sur le turc nous permet de voir comment les événements de passé s'exprimait à travers les siècles. La présence de deux marqueurs différents pour parler du passé aide le locuteur à discerner l'opposition qui existe dans l'expression du temps passé, vécu ou non. Le turc actuel de Turquie dispose de deux marqueurs modo-temporels pour exprimer que l'action s'est déroulée et est arrivée au terme avant ou pendant le moment d'énonciation. Le temps d'énonciation succède toujours l'action qui vient de passer et il ne s'agit pas du tout d'une simultanéité entre l'action et l'énonciation. En turc, aucun de ces deux marqueurs ne peut pas remplacer l'un l'autre et chacun a sa place bien déterminée dans la construction de l'énoncé. Il existe de nombreux parallélismes et oppositions dans le fonctionnement de ces deux passés. Par rapport au français, le passé-dI semble sémantiquement l'équivalent le plus proche du passé composé. Quant au médiatif-mIş, il possède beaucoup de valeurs en dehors de sa qualité d'exprimer le temps passé. Pour étudier le passé turc à travers le médiatif-mIş et le passé-dI, il nous apparaît indispensable de faire des comparaisons entre ces deux passés ayant chacun des particularités propres à leur manière. Nous allons donc traiter tous les deux sous le même titre.

« Seul je suis, entouré de ces gens qui sont pour moi durs comme pierre, aussi dangereux que les serpents, aussi implacables que les tigres. Comment peut-on communiquer avec un tigre, avec un cobra, comment convaincre un loup ou un rhinocéros de vous comprendre, de vous épargner, quelle langue leur parler ? Comment leur faire admettre mes valeurs, le monde intérieur que je porte ? En fait, étant comme le dernier homme dans cette Île monstrueuse, je ne représente plus rien, sauf une anomalie, un monstre " (Ionesco, 1962 : 164) " Yılanlar kadar sinsi, yırtıcılar kadar acımasız, taşlar kadar duygusuz insanlar ortasında, yapayalnız kalmışım. Bir kaplanla, bir kobrayla nasıl konuşur, bir kurda bir canavara sizi anlamasını, kıymamasını nasıl söyler, onlarla hangi dili kullanırım? Dünyamı, kendi değerlerimi onlara nasıl kabul ettirebilirim? Bu yaratıklar adasında sona kalan tek insan olarak, artık, ben bir ucube, ben bir canavarım. " 1. Giriş Boyutları insan kavrayışını aşan evren, düşünen insanın başını döndürmüş, geleceği gören ve değişmez gerçeği gözden saklayamayan bilinç, geçmişte olanların ve gelecekte olacakların kaygısını insanın ince beline yüklemiştir. İnsanı çaresiz bırakan sorular ve zihin doyurmayan yanıtlar, yaşam karşısındaki insanlık durumunu çırılçıplak ortaya sermektedir. Bu çözümsüzlüğün yüzyıllardır değişmeyen tek gerçek olduğunun bilincinde olan yazar, içine düştüğü bunalımın evrensel boyutlarının farkına varır. " Le soir tombe. Et ça recommence. L'ivresse n'arrange rien. (Ionesco, 1967 : 210) " Akşam olur ve derdim yeniden başlar. İçmek hiç bir işe yaramaz. " Artık karar vermiştir: Sanat, onun gözyaşlarını dindiremese de, onları silebileceği ve çığlıklarını paylaşabileceği bir araç olacaktır. İnsanların yüzyıllardan beri aynı acıları duya duya yaşaya geldiğini gören ve varoluş sancıları içinde kıvranan Ionesco'nun tiyatrosu, insanlık adına kocaman bir çığlıktır.

Languages hide, under their current images, the traces of a thousand years extending into the unknown and left behind. To make visible these traces, we should look to morphological and semantic fluctuations as stretch, shrink, falling syllable, expansion, contraction and change. Starting out from an unknown era, walking from the premise root morpheme and still existing today, free and bound morphemes, questioned the principles of morphology and syntax, can provide information, taking advantage of the diachronic perspective, about both the current function and appearance beside historical stages. Under this heading, etymology and morphological analysis's contribution has been questioned to understand Turkish' structure. Morphemes queried with analysis methods providing to make visible and measurable the morphological mark in words have been questioned language which belongs structurally in terms of etymology and structure and aimed intelligibility of Turkish language. To query the Turkish's today, was respected the possibility of principle that word keep in the structure and texture morphological stages of development with deep morphology method. According to this, between the root morpheme and its derivations, texture and structure union is ongoing. Although known to be based on a root structure of each derivation block in Turkish, roots sounds change in the track of words and flexing of formal been observed to cause problems. By historical linguistics approach, diachronic perspective and deep morphological analysis, this research can make visible morphological stamp special to Turkish and aims to assist in the understanding of Turkish. Özet Diller, arkalarında kalan ve bilinmeyene uzanan bin yılların izlerini bugünkü görüntülerinin altında saklarlar. Bu izleri görülür kılmak için, esneme, büzülme, hece düşmesi gibi biçimbilimsel; genişleme, daralma, değişme gibi anlambilimsel dalgalanmalara uğramıştır. Bilinmeyen çağlardan yola çıkıp, öncül kök biçimbirimden yürüyerek günümüze ulaşan kök ve ek biçimbirimler, biçimbilim ve sözdizimsel ilkelerle sorgulanarak art zamanlı bakış açısıyla hem geçmiş evreleri hem de bugünkü işlev ve görünümü hakkında bilgi verebilmektedir. Bu başlık altında Türkçenin anlaşılmasında kökenbilim ve biçimbilimsel çözümlemelerin katkısı sorgulanmıştır. Sözcüklerdeki biçimbilimsel damganın görülebilir ve ölçülebilir olabilmesini sağlayan çözümleme yöntemleri ile yaklaşılan biçimbirimler, kökenbilim ve yapı açısından sorgulanmış ve yapısal olarak ait olduğu dil araştırılarak Türkçenin anlaşılabilirliği amaçlanmıştır. Türkçenin bugününü sorgulamak için, sözcüklerin yapı ve dokularında sakladığı biçimbilimsel gelişim evrelerini derin biçimbilim yöntemiyle ortaya çıkarmanın olabilirliği ilkesi gözetilmiştir. Buna göre kök biçimbirim ile ondan yürüyen türetimler arasında doku ve yapı birliği sürmektedir. Türkçedeki her türetim öbeğinin bir kök yapıya dayandığı bilinmekle birlikte, kökte ses(li) değişmelerinin ve biçimsel esnemelerin sözcüklerin izini sürmede sorunlara yol açtığı gözlenmiştir. Bu araştırma tarihsel dilbilim yaklaşımı,

İş Tel : 0 432 225 18 02 Ev Tel: 0 432 214 9365 Cep: 0 536 373 80 81 ÖZET : Dilde anlatıma zarar vermeyen yapıların eksiltilmesi dilin doğal tepkilerindendir. Birimde eksiklik anlamda da eksiklik yaratmaz. Tam tersine anlamın daha açık aktarılmasına yardım eder. Bilinçli birim eksiltme, aslında anlamın gerek duymadığı fazlalıkların dil bilinciyle atılması demektir. Bu yazı en geniş anlamıyla eksiltmeyi anlatmayı amaçlar. Buna göre dilbilgisi edebiyat ve sinema gibi anlatım yöntemlerinin işlendiği ve kullanıldığı alanlarda « eksiltme »nin neler içerdiği bir makale çerçevesinde örneklerle işlenmeye çalışılmıştır.

ÖZET Bu çalışma sözcüklerin bin yıllar süren gizemli yolculuğunun neden olduğu kökenbilimsel sorunlar üzerinedir. Sözcüğün geldiği kaynağı, ya da doğduğu dili belirlemek her zaman kolay değildir. Çünkü sözcükler girdikleri yeni dile çoğu zaman kolayca uyum gösterirler. Dünya dilleri arasında dolaşan gezegen sözcükler değişik dillerin söz dağarcığında kendilerine rahatlıkla yer bulur ve o dilin sesbilimsel görünümüne bürünürler. Bir süre sonra bu dillerin yabancılığı konuşucularca asla hissedilmez hale gelir ve hiç yadırganmazlar. Bu sözcükler aynı anda değişik dillerde göze çarptığında aslında hangi dilin mutfağından çıktıkları konusu dilbilimsel bir sorun olarak ortaya çıkar. Saussure ile ilke ve yöntem sahibi araştırmaların durulaştırdığı dilbilimsel yaklaşımlar, artık sözcüklerin yapısal çözümlemeyle hangi dilin ürünü olduğu konusunda yol açıcı olmaya başlamıştır. Saussure'ün yapısal ve Meillet'nin tarihsel yaklaşımı ile ele aldığımız kimi gezegen sözcükleri örneklerini daha önce çeşitli bilimsel toplantılarda yayınladığımız "derin biçimbilim" yöntemiyle çözümledik. Bin yılların sözcükler üzerine örttüğü sesbilimsel biçimbilimsel ve anlambilimsel esnemeleri, değişmeleri ve kaymaları göz önüne alarak bugünkü görünümüyle tanınan bu yapıların üzerinde durduğu kök biçimbirimleri araştırdık. Ulaştığımız sonucu daha önce yapageldiğimiz diğer araştırmalarla ilişkilendirerek sunduk. Ele aldığımız Latince "tornare, Fransızca tourner ve İngilizce tourn" sözcüklerini anlam ve yapı, biçim ve içerik açısından derin biçimbilim yöntemiyle inceledik. Ulaştığımız sonuçların son yüzyıldan beri derinleşen nostratik söylemi ne kadar desteklediğini paylaşmaya çalıştık.