Türkçe Ulusal Derlem’de cumhur, halk ve millet sözcüklerinin gazete metinlerindeki görünümü
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
Dil biliminin bilgisayarlı çalışma alanını olan derlem dil bilimi, önceki yıllara göre yapılan ça... more Dil biliminin bilgisayarlı çalışma alanını olan derlem dil bilimi, önceki yıllara göre yapılan çalışmaların hızını arttırmış ve daha çok çalışma yapılmasını sağlamıştır. Derlemler, büyük sayıda dil verilerini içeren kümelerdir. Bu çok sözcüklü derlemler üzerinde gramer ve dil bilimi çalışmalarını yapmak araştırmaların hızlı sonuçlanmasını sağlamaktadır. Bu çalışmada 50 milyon sözcükten oluşan Türkçe Ulusal Derlemi’nde gazete metinlerinde geçen “cumhur, halk, millet” sözcükleri yazılı metin sorgusunda taranmıştır. Tarama yapılırken gazete verileri 5’er yıllık olarak bölünmüş ve tarama sonucunda elde edilen verilerde bağlam içerisinde “toplum” anlamında kullanılanlar çalışmanın kapsamında değerlendirilmiştir. Her sözcük kendi başlığı altında ilk önce tablo içerisinde metin sayısı, gözlenen sıklık ve normalleştirilmiş sıklık verileri ile açıklanmıştır. Daha sonra gazete metinlerinde yer alan veriler beşer yıllık dilimler içerisinde incelenmiştir. Bu incelemede öncelikle Türkçe Ulusal D...
Uploads
Papers by Ceren Selvi
The concept of "context" determines how all the words that make up the poem will come together. The language used in poetry is a tool for the poet. While using language as a tool, the poet will want to convey their thoughts and feelings to the reader through context. However, it’s not possible for them to go out of context while doing this. The concept of word, which corresponds to a sign in language, cannot be separated from the context. Words must be in a consecutive order to form a meaningful text sequence because the signs in language are linear. When using language, sounds and words are placed one after the other. When the words connect to each other, a meaningful relationship will arise between them. As a result of this meaningful relationship, contextual meanings emerge. In this study, the contextual meanings of the metaphors identified in Âşık Veysel's poems are explained through tables. Before moving on to the review section, brief information and examples are given about the concepts of sign/referent/context.
üzerinden derin yapıda yer alan anlamları yüzey yapıya çıkarır. Dil dışı göstergeler, bireyin günlük hayatında her
an karşılaştığı sembollerden oluşmaktadır. Dil çalışmalarında ise dil içi göstergeler temel alınarak göstergebilim
çözümlemeleri yapılır. Yunus Emre’nin şiiri incelendiği zaman da karşımıza yalın ama çok güçlü bir dil çıkmaktadır.
Şiirlerinde yer verdiği söz varlığı çok geniş bir alana yayılmıştır. Göstergebilim aracılığı ile de Yunus Emre’nin
şiirlerinde yer verdiği dil içi göstergeleri çözümlemek ve derinde yapıda kalıp fark edilmesi güç olabilen anlamları
çözümlemek bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.
Çalışmamızda yer verdiğimiz “insan sevgisi ve iyi insan olma” imgesi Yunus Emre’nin şiirlerinde baskın öge olarak
karşımıza çıkmaktadır. Yunus Emre’nin evrensel bir değerinin olması, ele aldığı bu konular aracılığı ile olmuştur.
Bu çalışmada da öncelikle Yunus Emre’nin şiirleri içerisinde insan sevgisinin ve iyi bir insan olma temalarının
vurgulu bir şekilde ele alındığı şiirler tespit edilmiştir. Daha sonra tespit edilen bu şiirlerin gösterge
türü/gösterge/gösteren/gösterilen incelemeleri yapılıp tablolar hâlinde verilmiştir. Ele alınan göstergeler Peirce
kuramında yer alan anlamlandırma (yorumlayan) ögesine göre değerlendirilmiştir. Çalışma Türk dili alanında
önemli bir yere sahip olan bir eserin göstergebilim yöntemlerine göre yeniden ve farklı yorumlamalar ile
değerlendirilmesi noktasında önem taşımaktadır. Göstergebilim kuramları aracılığı ile eser çözümlemesi yapmak
derin yüzeyde yer alan anlamların yüzey yapıya farklı bakış açıları ile çıkarılması açısından önemli görülmektedir.
Yüksek sayıda sözcük içeren derlem tabanlı uygulamalar aracılığı ile dil malzemesinin işlenmesi artık
çok kolaydır. Dilbilgisel ya da sözlüksel herhangi bir dil verisini bir derlemden tarayıp elde edilen
sonuçları sayısal çözümlemeler aracılığı ile ortaya koymak dil çalışmaları için oldukça önemlidir.
Bu çalışmada da 50 milyon sözcükten oluşan Türkçe Ulusal Derlem üzerinde çalışılmıştır. Türkçenin
fiilden isim yapım eki olan -IntI eki, Türkçe Ulusal Derlem’de taranmış ve fiilden isim yapım eki görevi
ile eklendiği sözcüklerin bağlamda kazandıkları anlamlar incelenmiştir. Bu anlamlardan olumsuz
semantik prozodi özelliğine sahip olanlar seçilip Türkçe Sözlük’te yer almayanlar çalışmanın konusu
olarak ele alınmıştır. Bunun sebebi, dilde kullanımda olan ancak sözlüğe girmemiş anlamların tespit
edilmesi ve sözlük bilime katkı sağlanmasıdır.
Çalışmada Türkçe’de sıklıkla kullanılan -IntI (-ıntı/-inti/-untu/-üntü) fiilden isim yapım eki ele
alınmıştır. -IntI yapım eki öncelikle Türkçe Ulusal Derlem’de taranmıştır. Tarama yapılırken
derlemin “Basit Sorgu” sekmesinde “\w+ıntı - \w+inti - \w+untu - \w+üntü” ifadeleri taranmıştır.
Bu şekilde yapılan taramada -IntI ekinin ardına eklenen diğer ses dizimleri de elde edilmiştir. Örnek
verilecek olursa, tarama sonucunda “birikinti” sözcüğünün yanında “birikintisi, birikintisinin” gibi
örnekler de elde edilmiştir. Elde edilen tüm bu sözcükler çalışma içerisine dâhil edilmiştir.