Spain: Underwater exploration on a narrow continental shelf
2020, The Archaeology of Europe’s Drowned Landscapes
https://doi.org/10.1007/978-3-030-37367-2Abstract
In spite of Spain’s long coastline (nearly 8000 km) and its well-established tradition in underwater archaeology, the prehistoric settlement of the continental shelf is practically unknown with very few finds. Underwater research has focused on naval archaeology and, until very recently, no attempt had been made to look for prehistoric sites. In the past decade, new research projects have been launched to explore selected areas on the Cantabrian shelf and offshore of Gibraltar . This chapter summarizes the currently available evidence of submerged prehistoric archaeology and the preliminary results of these new projects.
Key takeaways
AI
AI
- Over 2600 submerged Stone Age artefact sites identified across European marginal seas, influencing early resource exploitation understanding.
- The SPLASHCOS Action involved 120 experts, enhancing interdisciplinary collaboration in submerged prehistoric archaeology.
- Spain's continental shelf, averaging 15 km wide, presents unique archaeological potential despite challenges like strong currents.
- Recent projects, including P5 Cant, reveal significant underwater prehistoric sites, highlighting the need for systematic exploration.
- The volume aims to provide a comprehensive overview of submerged landscapes and their archaeological significance for future research.
References (52)
- Breuil H, Sierra L (1911) Les cav- ernes de la région Cantabrique (Espagne), Imp. Vve A. Chêne, Monaco
- Almagro M (1940. Ampurias 2:85-143
- Almagro M (1958) Depósito de la la ría de Huelva. Inventaria Archaeologica, pp 1-4
- Altuna J (1997) Ekain y Altxerri: Dos santuarios paleolíti- cos en el País Vasco. Haranburu, San Sebastián Álvarez-FernÁndez E (2011) Humans and marine resource interaction reappraised: archaeofauna remains during the late Pleistocene and Holocene in Cantabrian Spain. J Anthropol Archaeol 30(3):327-343
- Álvarez-FernÁndez E, Carriol RP, JordÁ JF, Aura JE, Avezuela B, Badal E, Carrión Y, García-Guinea J, Maestro A, Morales JV, Pérez G, Pérez-Ripoll M, Rodrigo MJ, Scarff JE, Villalba MP, Wood R (2014) Occurrence of whale barnacles in Nerja cave (MÁlaga, southern Spain): indirect evidence of whale consump- tion by humans in the upper Magdalenian. Quat Int 337:163-169
- Aparicio J (1975) Los yacimientos prehistóricos de la Albufera de Anna (Valencia). In: XIII Congreso Nacional de Arqueología, Secretaría de los Congresos Arqueológicos Nacionales, Zaragoza, pp 191-198
- Arias P, Fano MÁ (2009) ¿Mesolítico Geométrico o Mesolítico con geométricos? El caso de la región Cantábrica. In: Utrilla P, Montes L (eds) El Mesolítico Geométrico en la Península Ibérica. Universidad de Zaragoza, Zaragoza, pp 69-91
- Arias P, Ontañón R, Polanco JA, Setién J, Rovira S, Montero I (2005) Aproximación a la tecnología met- alúrgica durante el Calcolítico y la Edad del Bronce de Cantabria. In: González Morales MR, Solórzano J (eds) II
- Cantabria, Santander, pp 53-77
- Bailey GN (2011) Continental shelf archaeology: where next? In: Benjamin J, Bonsall C, Pickard C, Fischer A (eds) Submerged prehistory. Oxbow Books, Oxford, pp 311-331
- Bailey GN, Craighead A (2003) Late Pleistocene and early Holocene coastal palaeoeconomies: a recon- sideration of the molluscan evidence from Northern Spain. Geoarchaeology Int J 18(2):175-204
- Blánquez JJ, Martínez Maganto J (1993) Historia de la Arqueología subacuástica en España. In: Martínez Lillo S, Blánquez J (eds) II Curso de Arqueología sub- acuática. Universidad Autónoma de Madrid, Madrid, pp 15-53
- Blas MÁ, González Morales MR, Márquez Uría MC, Rodríguez Asensio JA (1978) Picos asturienses de yacimientos al aire libre en Asturias. Boletín del Instituto de Estudios Asturianos 93-94:335-356
- Bosch À, Chinchilla J, Tarrús J (2000) El poblat lacus- tre del neolític antic de la Draga. Excavacions de 1990 a 1998. In: Monografies del CASC 2, Centre d'Arqueologia Subaquàtica de Catalunya, Girona
- Bosch À, Chinchilla J, Tarrús J (2011) El poblat lacustre del neolític antic de la Draga. Excavacions 2000-2005. In: Monografies del CASC 9, Centre d'Arqueologia Subaquàtica de Catalunya, Girona
- Bosch À, Buxó R, Chinchilla J, Palomo A, Piqué R, Saña M, Tarrús J, Terradas X (2012) El jaciment neolític lacustre de la Draga (Banyoles, Pla de l'Estany). Ajuntament de Banyoles, Banyoles
- Bradley R (1990) The passage of arms. An archaeologi- cal analysis of prehistoric hoards and votive deposits. Cambridge University Press, Cambridge Brandherm D (2007) Las espadas del Bronce Final en la Península Ibérica y Baleares. Prähistorische Bronzefunde, IV, 16. Franz Steiner, Stuttgart Brandherm D, Burgess C (2008) Carp's-tongue prob- lems. In: Verse F, Knoche B, Graefe J, Hohlbein M, Schierhold K, Siemann C, Uckelmann M, Woltermann G (eds) Durch die Zeiten, Festschrift für Albrecht Jockenhövel zum 65. Geburstag. Marie Leidorf, Rahden/Westfalen, pp 133-168
- Burgess C, O'Connor B (2008) Iberia, the Atlantic Bronze Age and the Mediterranean. In: Celestino S, Rafel N, Armada X-L (eds) Contacto cultural entre el Mediterráneo y el Atlántico (siglos XII-VIII anr). La precolonización a debate. Madrid: CSIC, Escuela Española de Historia y Arqueología en Roma, Serie Arqueológica 11:41-58
- Canals M, Cacho I, Carozza L, Casamor JL, Lastras G, Sanchez-Vidal A (2017) The Western Mediterranean Sea. In: Flemming NC, Harff J, Moura D, Burgess A, Bailey GN (eds) Submerged landscapes of the European continental shelf: quaternary paleoenviron- ments. Wiley, Chichester, pp 301-331
- Casado JL, García-Castrillo G, Gómez Vega B, Sarabia P (1992) Arqueología subacuática en Cantabria. Un patrimonio secular en peligro, Sociedad Estatal para la Ejecución de programas del Quinto Centenario- Diputación Regional de Cantabria-Puerto de Santander-Universidad de Cantabria, Santander P. Arias
- Corchón MS (ed) (2017) La cueva de las Caldas (Priorio, Oviedo): Ocupaciones magdalenienses en el valle del Nalón. Universidad de Salamanca, Salamanca
- Corchón MS, Mateos A, Álvarez E, Peñalver E, Delclòs X, van der Made J (2008) Ressources complémentaires et mobilité dans le Magdalénien cantabrique. Nouvelles données sur les mammifères marins, les crustacés, les mollusques et les roches organogènes de la Grotte de Las Caldas (Asturies, Espagne). Anthropologie 112:284-327
- Cortés M, Morales A, Simón MD, Lozano MC, Vera JL, Finlayson C, Rodríguez J, Delgado A, Jiménez FJ, Martínez F, Martínez MA, Pascual AJ, Bergadà MM, Gibaja JF, Riquelme JA, López JA, Rodrigo M, Sakai S, Sugisaki S, Finlayson G, Fa DA, Bicho NF (2011) Earliest known use of marine resources by Neanderthals. PLoS One 6(9):e24026
- Cortés-Sánchez M, Morales-Muñiz A, Simón Vallejo MD, Bergadà-Zapata MM, Delgado-Huertas A, López- García P, López-Sáez JA, Lozano-Francisco MC, Riquelme-Cantal JA, Roselló-Izquierdo E, Sánchez- Marco A, Vera-Peláez JL (2008) Palaeoenvironmental and cultural dynamics of the coast of Málaga (Andalusia, Spain) during the Upper Pleistocene and early Holocene. Quat Sci Rev 27(23-24):2176-2193
- Daura J, Sanz M, Pike AWG, Subirà ME, Quam R, Fullola JM, Arsuaga JL (2005) A Neandertal mandible from the Cova del Gegant (Sitges, Barcelona, Spain). J Hum Evol 49(1):56-70
- Daura J, Sanz M, Pike AWG, Subirà ME, Fornós JJ, Fullola JM, Julia R, Zilhão J (2010) Stratigraphic con- text and direct dating of the Neandertal mandible from Cova del Gegant (Sitges, Barcelona). J Hum Evol 59(1):109-122
- Fano MÁ (2004) Las sociedades del Paleolítico en la región Cantábrica. Diputación Foral de Bizkaia, Bilbao
- Finlayson C, Giles Pacheco F, Rodríguez Vidal J, Fa DA, Gutierrez López M, Santiago Pérez A, Finlayson G, Allue E, Baena Preysler J, Cáceres I, Carrión J, Fernández Jalvo Y, Gleed-Owen CP, Jimenez Espejo FJ, López P, López Sáez JA, Riquelme Cantal JA, Sánchez Marco A, Giles Guzman F, Brown K, Fuentes N, Valarino CA, Villalpando A, Stringer CB, Martinez Ruiz F, Sakamoto T (2006) Late survival of Neanderthals at the southernmost extreme of Europe. Nature 443:850-853
- González Morales MR (1982) El Asturiense y otras cul- turas locales. La explotación de las áreas litorales de la región cantábrica en los tiempos epipaleolíticos. Ministerio de Cultura, Santander
- Jorge M (1953) Hacia una sistematización de la Edad del Bronce en la actual provincia de Santander. Altamira 1, 2, 3:242-282
- Martínez Díaz B (1992) Legislación en torno a la pro- tección del patrimonio arqueológico subacuático en España. Cuadernos de Arqueología marítima 1:13-26
- Martínez Díaz B (1993) La protección del Patrimonio arqueológico subacuático. In: Martínez Lillo S, Blánquez J (eds) II Curso de Arqueología sub- acuática. Universidad Autónoma de Madrid, Madrid, pp 121-143
- Matamoros P, Carrascosa B, Cerrillo E (2013-2015) , 8-10:137-144
- Meijide G (1988) Las espadas del Bronce Final en la Península Ibérica, Servicio de Publicación e Intercambio Científico da Universidade de Santiago de. Compostela, Santiago de Compostela Montes R (1985) El ciclo transgresión-regresión y hun- dimientos costeros en el sureste español. Su influen- cia en asentamientos pleistocenos. In: VI Congreso Internacional de Arqueología Submarina, Cartagena, 1982. Subdirección General de Arqueología y Etnografía, Madrid, pp 99-110
- Montes R (1989) La grotte "de Los Aviones" Cartagena (Espagne). Bulletin de la Société préhistorique fran- çaise 86:40-44
- Montes R (1991) La cueva de los Aviones. Un yacimiento del Paleolítico Medio (Cartagena, España). In: Excavaciones y prospecciones en la región de Murcia 1985-1986. Consejería de Cultura, Educación y Turismo, Murcia, pp 35-58
- Morales A, Roselló E (1984-1985) Algunas consideracio- nes de índole zoológica en torno al pez representado en la cueva de El Pindal. Ars Praehistorica 3-4:247-251
- Morales A, Roselló E, Hernández F (1998) Late Upper Palaeolithic subsistence strategies in southern Iberia: tardiglacial faunas from Cueva de Nerja (Málaga, Spain). Eur J Archaeol 1(1):9-50
- Morales JV, Pérez-Ripoll M, Jordá JF, Álvarez-Fernández E, Maestro A, Aura, JE (in press) Mediterranean monk seal hunting in the regional Final Magdalenian of Southern Iberia. A study of the Cueva de Nerja site. Quaternary International, Málaga
- Moura D, Gomes A, Horta J (2017) The Iberian Atlantic margin. In: Flemming NC, Harff J, Moura D, Burgess A, Bailey GN (eds) Submerged landscapes of the European continental shelf. Quaternary paleoenviron- ments. Wiley-Blackwell, Oxford, pp 281-300
- Nieto X (2009) La aqueología subacuática en España. In: Nieto X, Cau MÁ (eds) Arqueologia Nàutica Mediterrània. CASC, Girona, pp 17-25
- Nieto X, Bethencourt M (2014) Arqueología subacuática española. Actas del I Congreso de Arqueología náu- tica y subacuática Española, Cartagena, 14, 15 y 16 de marzo de 2013. Universidad de Cádiz, Cádiz Peña A (1985) Neue bronzeliche Funde in Museo Provincial de Pontevedra. Madrider Mitteilungen 26:22-28
- Piqué R, Palomo A, Terradas X, Tarrús J, Bosch À, Chinchilla J, Bodganovic I, López O, Saña M (2015) Characterizing prehistoric archery: technical and func- tional analyses of the Neolithic bows from La Draga (NE Iberian Peninsula). J Archaeol Sci 55:166-173
- 13 Spain: Underwater Exploration on a Narrow Continental Shelf Rivero O (2015) Art mobilier des chasseurs magdalé- niens à la façade atlantique. Etudes et Recherches Archéologiques de l'Université de Liège, Liège
- Ruiz A (2014) Entre el Cantábrico y los Pirineos: El con- junto de Altxerri en el contexto de la actividad gráfica magdaleniense. Nadir, Santander Ruiz-Gálvez ML (1982) Nueva espada dragada en el río Ulla. Armas arrojadas a las aguas Ampurias 36:181-183
- Ruiz-Gálvez ML (1995) Ritos de paso y puntos de paso. La Ría de Huelva en el mundo del Bronce Final Europeo. In: Complutum Extra 5, Servicio de Publicaciones de la Universidad Complutense, Madrid San Nicolás M, Martínez C (1987) Prospecciones arqueológicas en la cueva C-6, cabo Cope, Águilas. In: Excavaciones y prospecciones arqueológicas. Servicio Regional de Patrimonio Histórico, Murcia, pp 10-16
- Sánchez Carro MÁ, Bruschi V, Saiz Silió P, Iriarte E, Galpasoro I, Arias P (2017) El Paleolítico sumer- gido: batimetría y caracterización geológica del fondo marino en zonas próximas a Santander para la local- ización de yacimientos arqueológicos. Geo-Temas 17:35-38
- Straus LG (1992) Iberia before the Iberians. The stone age prehistory of Cantabrian Spain. University of New Mexico Press, Albuquerque
- Straus LG (2018) The upper Paleolithic of Iberia. Trab Prehist 75(1):9-51
- Straus LG, Clark GA (eds) (1986) La Riera Cave. Stone Age hunter-gatherer adaptations in northern Spain. Arizona State University, Tempe
- Stringer CB, Barton RNE, Finlayson JC (eds) (2000) Neanderthals on the edge: papers from a conference marking the 150th anniversary of the Forbes' quarry discovery, Gibraltar. Oxbow, Oxford
- Stringer CB, Finlayson JC, Barton RNE, Fernandez- Jalvo Y, Caceres I, Sabin RC, Rhodes EJ, Currant AP, Rodriguez-Vidal J, Giles-Pacheco F, Riquelme- Cantal JA (2008) Neanderthal exploitation of marine mammals in Gibraltar. Proc Natl Acad Sci U S A 105:14319-14324