In the surrealistic period of his literary work Vítězslav Nezval, following the French formula of... more In the surrealistic period of his literary work Vítězslav Nezval, following the French formula of presenting Paris as an archetypical modern city, published textual passage Pražský chodec (1938) which title is taken from the famous Apollinaire's story but its narrative schema resembles the Louis Aragon's Paris Peasant. In opposition to avant-garde ideas of the perfect urbanization projects connected with the technological progress and futurological utopias Nezval tries to show Prague (more mysterious and surreal in his eyes than the capital of France) as a space of living literary tradition, full of lieux de mémoire and traces of long past events. Walking around urban streets, alleys or bridges often regarded as the typical surrealistic activity, becomes here an instrument of evoking these memories and it is also treated as a metaphor of poetic creation.
In 1853, Karel Jaromír Erben published a collection of ballads Kytice, which was immediately seen... more In 1853, Karel Jaromír Erben published a collection of ballads Kytice, which was immediately seen as a model of national literature. The contact of this model with Romanticism is only selective, because it does not consider all the metaphysical dilemmas resulting from the appreciation of the individualistic attitude to the world. It might seem that Kytice should share the fate of other 19th century texts of culture which are currently attributed the position of a respectable, old fashioned literary monument. Meanwhile, in recent years, two novels have been published directly drawing inspiration and thematic material from the life of the poet, namely: Vřeteno osudu. Tajná zpověď by Karel Jaromír Erben by Otomar and Stará škola by Petr K. Procházka (2022). Both literary biographies expose the close, though hidden, connections between Erben's poetics and worldview with the Romantic aesthetic and ideological context.
Proszę pana, wszystko jest zagadkowe oprócz przypadków kryminalnych; taki przypadek kryminalny st... more Proszę pana, wszystko jest zagadkowe oprócz przypadków kryminalnych; taki przypadek kryminalny stanowi precyzyjnie wyodrębniony fragment rzeczywistości, taki jej wycinek, na który skierowaliśmy światło 1. Reguły konstrukcyjne literatury kryminalnej doczekały się licznych opisów, opracowań i rekapitulacji. Nierzadko jednak deskrypcje te zatrzymują się na poziomie stereotypowych ustaleń, z jednej strony lokalizując prozę sensacyjną w obrębie pisarstwa popularnego i powielając tezy o jego schematyczności i predylekcji do rutynowych, a priori przewidywalnych rozwiązań, z drugiej strony zaś, jak to w radykalnym geście uczynił Roger Caillois, usuwając tę prozę, ze względu na jej stricte intelektualny, "łamigłówkowy" charakter, poza granice, najszerzej nawet pojmowanej, literackości 2. Badacz stosuje ten ostracystyczny manewr po to
Nie z nienawiścią, lecz z pogardą patrzy kot na psa". Čapkowskie uwagi na temat psychiki zwierzęc... more Nie z nienawiścią, lecz z pogardą patrzy kot na psa". Čapkowskie uwagi na temat psychiki zwierzęcej Choć historia jest dla zwierzęcia często trudnym doświadczeniem, udręką, bólem, agonią, choć funkcjonuje w tym kontekście jak maszyna do mielenia żywych istot pojmowanych jako zwykłe przedmioty, które można przekształcać, wykorzystywać, spożywać-nie ogranicza się do tych aspektów, zatem skupiając się tylko na nich, przedstawilibyśmy szkodliwą karykaturę. Historia tworzy również chwile i sytuacje, kiedy zwierzę postrzega się i traktuje jak czującą istotę, mniej lub bardziej szanowaną, a nawet jak jednostkę, "osobę", z którą nawiązuje się ważną relację, czasem na zasadzie równego z równym.
Uni wer sy tet im. Ada ma Mick ie wic za w Pozna niu Swojskość widziana z oddali. Powieściowy cyk... more Uni wer sy tet im. Ada ma Mick ie wic za w Pozna niu Swojskość widziana z oddali. Powieściowy cykl Evžena Bočka o powrocie arystokratki Key words: aris to cra cy, the con tem po ra ry day, me mo rial dis course, mu seum, tourism, com mer cia li sa tion of tra di tion Słowa kluc zo we: arys tokracja, współczesność, dys kurs me mo rialny, mu zeum, turystyka, ko mercja li zacja tra dycji
Między nekrofilią a objawieniem tajemnicy. Mortualne poszukiwania Ladislava Klímy Jsem ten, které... more Między nekrofilią a objawieniem tajemnicy. Mortualne poszukiwania Ladislava Klímy Jsem ten, kterého jsi od prvního probouzení vědomí svého milovala,-jsem mysterium života, jevící se nejjasněji v jeho nejnáhlejším zániku, t.j. jsem Thanatos! Jsem souhrn myšlenek, jichž předmět je tajemstvím rození neboli smrtí, souhrn myšlenek zhuštěných v bytost, která může se částečně jevit i v podobě člověka 1. Przytoczone w motcie słowa pochodzą z opowiadania Arta zamieszczonego w zbiorze Slavná Nemesis (1928), jednym z dwóch-obok Utrpení knížete Sternenhocha (1928)-tekstów literackich, które Ladislav Klíma zdecydował się opublikować, a wypowiada je przygodny, spotkany podczas spaceru w lesie, kochanek tytułowej bohaterki. Podobnie jak wiele innych figur zamieszkujących fantasmagoryczne światy pisarza, ów Thanatos odgrywa rolę rezonera-wyrażane przez niego poglądy zyskują pełną sankcję prawdziwościową, ich identycznie niemal sformułowane odpowiedniki można bowiem odnaleźć w pismach filozoficznych autora. Wprowadzenie postaci greckiego boga śmierci wytycza zaś ramy tematyczne przekazywanej nauki-skoncentrowanej w tym wypadku wokół problematyki mortualnej czy-szerzej mówiąc-eschatologicznej: "Vše vskutku krásné je děsné, vše děsné je krásné. Vy lidé nechápete, že utrpení je slastí! Ty to aspoň tušíš! Vše ve světě je slastí, bolest jest jen klam". "Ano, ano! Ale smrt-je zničením". "Není zničení, není špatností, není nepřátelství, není nemožností". "Budu tedy po smrti žít?" "Smrt je život v nejkrásnějším rozkvětu, jádro a pravé tajemství života! Vzhledem ke smrti jsi vlastně teď mrtva!" "Zdalo se mně často, že život je smrtí. Ale co je konečně pravda?" "Že je život smrtí, smrt životem, pravda lží!-Ale smysl těchto slov zatím nepochopíš!"
roku literatura czeska, uwolniwszy się z więzów ideologicznego zaangażowania (zarówno w reżimowej... more roku literatura czeska, uwolniwszy się z więzów ideologicznego zaangażowania (zarówno w reżimowej, oficjalnej wersji, jak i w postaci dysydenckiego imperatywu demaskowania/oskarżania komunistycznych deformacji i represji) znalazła się w sytuacji, gdy dotychczasowe-obowiązujące od czasów dziewiętnastowiecznego ruchu emancypacyjnego określanego mianem Odrodzenia Narodowego-wyobrażenia na temat zadań i eksponowanej roli pisarza straciły ważność. Sytuacja ta zmusiła twórców do zrewidowania poglądów dotyczących własnej pozycji w społeczeństwie i do ponownego przyjrzenia się dotąd powszechnie respektowanym mitom i stereotypom definiującym czeską wspólnotową tożsamość. W naturalny sposób ich uwaga zwróciła się w stronę epoki kształtowania podwalin narodotwórczego projektu, a zatem w stronę czasów konstruowania odrodzeniowego imaginarium, do dziś w istotnej, choć już nie dominującej mierze dostarczającego narzędzi postrzegania i interpretacji historii i-co za tym idzie-oddziałującego na modele literackiego reprezentowania współczesności. W twórczości Vladimíra Macury, Danieli Hodrovej czy Miloša Urbana imaginarium to zostaje jednak częściowo zakwestionowane i poddane skomplikowanym procesom demitologizacji i uwieloznacznienia.
The literary works of Jan Křesadlo, which were "discovered" just after 1989, from the very beginn... more The literary works of Jan Křesadlo, which were "discovered" just after 1989, from the very beginning have caused controversy among the reviewers and readers, and the writer himself was treated as a typical outsider who deliberately decided to function on the periphery of the contemporary Czech culture. His answer to this uncomfortable situation included ceaseless polemics and disputes with the other writers. Most often he used the postmodern narrative strategies based on the intertextual and autotelic means of literary representation. In this way, he aimed at the parodistic ridiculing of his adversaries (first and foremost it was Milan Kundera). Extensive fragments of his works can be read as belonging to the category of "novels with a key". On the other hand, it is difficult to avoid the impression that his intertextual reliance on the esteemed (in common opinion) authors is caused by the "anxiety of influence" (the term of Harold Bloom) and by a need to overcome these "strong" role models.
Recenzje i omówienia 173 SO 70/2 odejścia pisarza od Kościoła (luty 1948 roku), żeby potem w Písa... more Recenzje i omówienia 173 SO 70/2 odejścia pisarza od Kościoła (luty 1948 roku), żeby potem w Písačkách można było przeczytać list napisany przed śmiercią: "Ojcowie Kościoła, popełniłem błąd, występując z Kościoła. Proszę, przyjmijcie mnie między siebie. Poświęćcie ziemię, do której mnie włożycie. Po łacinie zaśpiewajcie nade mną Circum dederunt me. Dziękuję Wam." 2 Praca Antošovej skłania czytelnika do zadania pytań o to, kim był Tatarka-pisarz, które przedstawione teksty Tatarki są wynikiem pierwotnego zamysłu autora a które wynikiem cenzury czy autocenzury, na czym polega autentyczność tekstów autora Wiklinowych foteli. A jednocześnie praca ta przybliża fenomen Dominika Tatarki i rozpoczyna serię analiz Tatarkowskich dzieł. Małgorzata Dambek Nowe spojrzenie na czeską poezję awangardową M i c h a ł S t e f a ń s k i, Lekcja maszyny. Przypadki poezji czeskiej awangardy, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 2012, ss. 148. Książka warszawskiego bohemisty, Michała Stefańskiego, Lekcja maszyny. Przypadki poezji czeskiej awangardy jawi się jako interesujący przyczynek do przeorientowania utrwalonego w badaniach obrazu podstawowych wyznaczników czeskiej literatury międzywojennej. Autor we Wprowadzeniu informuje, że u podstaw jego rozważań leżała potrzeba krytycznego spojrzenia na utrwalone truizmy badawcze, konkretnie zaś-na zakorzenione w myśli literaturoznawczej przeświadczenia dotyczące bezpośredniego powiązania twórczości awangardowej z lawinowo narastającym od początku XX wieku procesem technicyzacji życia. Podtytuł rozprawy świadczy, że publikacja ta nie stanowi w założeniu kompleksowej monografii problemu, ale została zamierzona jako zbiór artykułów w różnych przekrojach i z wielu punktów widzenia rozpatrujących zagadnienie zależności teorii i praktyki twórczej europejskiej/czeskiej awangardy od postępu cywilizacyjnego (postrzeganego przez pryzmat rozwoju technologii). Rodzi się w ten sposób wrażenie pewnej niespójności opracowania, które na poziomie realizacyjnym rozpada się na kilka odrębnych pod względem tematycznym fragmentów. Tekst książki podzielony został na trzy części, w których badacz przygląda się kolejno: futurystycznemu podglebiu początków czeskiego ruchu awangardowego (Zachwycająca maszyna świata); ambiwalentnemu postrzeganiu rzeczywistości technologicznej/industrialnej w poezji proletariackiej (Przeklęta maszyna bólu); związkom refleksji i poezji poetystycznej z rozmaitymi dziedzinami i aspektami kultury masowej (Przerażająca maszyna śmiechu). Punktem wyjścia wszystkich rozważań pozostaje tu jednak rozpoznanie futurystycznych filiacji czeskiej awangardy. W części pierwszej, najciekawszej, Michał Stefański przypomina, że związki te były tradycyjnie pomijane w badaniach, z jednej strony z przyczyn ideologicznych, z drugiej zaś-z powodu zbytniego zaufania literaturoznawców do explicite formułowanych deklaracji programowych, które, zwłaszcza w przypadku wypowiedzi autorów z kręgu Devětsilu, dość stanowczo odżegnywały się od wszelkich koligacji z prądem Marinettiego. Tymczasem, jak autor pokazuje, przywołując ustalenia Ilony Gwóźdź-Szewczenko (i chyba niepotrzebnie wdając się z jej książką w rozbudowaną polemikę bliższą raczej konwencjom krytyki naukowej niż rozprawy monograficznej), koligacje te, zwłaszcza w początkowym okresie funkcjonowania ruchu awangardowego w Czechach rysowały się jasno i do pewnego stopnia determinowały jego założenia artystyczne i filozoficzne. Dotyczy to przede wszystkim formacji skupionej wokół Almanachu na rok 1914, opublikowanego z inicjatywy S. K. Neumanna. Stefański przywołuje, wykorzystując bogaty materiał dokumentacyjny, program tego nieformalnego ugrupowania, wypowiedzi jego członków (m.in. braci Čapków) na temat przemian w estetyce, eksponuje powiązanie tych przemian z "nowym pięknem" odnajdywanym w kształtach maszyn oraz przypomina poetyckie reprezentacje ilustrujące literacką obecność tematyki technologicznej. Poszczególne teksty literackie, obszernie cytowane i często drobiazgowo analizowane (również w komparatystycznym zestawieniu z analogicznymi dziełami pol
Niewidzialne miasta Italo Calvino (1972) to proza fikcyjna, w której autor próbuje rozwa¿yae isto... more Niewidzialne miasta Italo Calvino (1972) to proza fikcyjna, w której autor próbuje rozwa¿yae istotne atrybuty nowoczesnej urbanizacji. Bohater, Marco Polo, w rozmowie z Kublai khan ukazuje kilka wyimaginowanych miast, które s¹ uznawane za alegoryczne przyk³ady antropologicznych, semiotycznych, metafizycznych aspektów architektonicznych miasta jako zjawiska historycznego, filozoficznego i kulturowego. Calvino jednak podkrela indywidualny charakter opisywanych miejsc. Powieae Micha³a Ajvaz zatytu³owana 55 miast jest prób¹ nowej aran¿acji miejscowego materii danej Calvino i wskazaniu uniwersalnego modelu miasta. Wed³ug niego g³ówne cechy, które decyduj¹ o istocie urbanizacji, to pamiêae i pragnienie. Pierwszy z nich okrela przesz³oae OD miasto, drugi tworzy swoj¹ przy-sz³oae. Italo Calvinos Invisible cities (1972) is a fictional prosaic work which tries to consider a essential attributes of a modern urbanization. The hero, Marco Polo, shows his interlocutor, Kublai khan, some imaginary cities which are regarded as the allegorical examples of the anthropological, semiotic, metaphysical, architectonic or mythical aspects of the city as a historical, philosophical and cultural phenomenon. Calvino however stresses the individual character of the described places. Michal Ajvazs work titled 55 cities is a attempt of a new arrangement of a Calvinos topical matter and reconstructing it into a universal model of the city itself. According to him the main features which decide about the essence of urbanization are memory and desire. First of them defines the past od the city the second creates its future.
Martin Šmaus, Zdeněk Šmíd i Zdeněk Zapletal należą do grona tych czeskch pisarzy, którzy w swych ... more Martin Šmaus, Zdeněk Šmíd i Zdeněk Zapletal należą do grona tych czeskch pisarzy, którzy w swych dziełach literackich komentują i diagnozują sytuację mniejszości społecznych, narodowych i etnicznych w czeskiej współczesnej rzeczywistości. Dyskryminacja Romów staje się w powieściach tych autorów przedmiotem reprezentacji oraz, z innej strony patrząc, stanowi punkt wyjścia do dyskusji na temat mechanizmów zbiorowego wykluczenia. Wszyscy wymienieni prozaicy próbują wyrażać cudzy punkt widzenia, co oznacza, że w swych tekstach wykorzystują narracyjne sygnały empatycznego zaangażowania.
Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, Dec 15, 2019
One needs someone on a grand scale, of reputation, someone written with capital letters, indeed S... more One needs someone on a grand scale, of reputation, someone written with capital letters, indeed SOMEONE, style requires a PERSON, and this person must induce noise, exactly, you want a PERSON with NOISE, applauded by the people, whose name has been heard again and again, hundreds of thousands of times repeated and given further, please be prepared then, I will say the name, attention! attention!, I feel you have stopped breathing, it is quiet, general tension-OVID!" 1
Życie bez wiary w boga to życie samotne i puste, jakbyś nie miała wnętrza, jakbyś była głodna, al... more Życie bez wiary w boga to życie samotne i puste, jakbyś nie miała wnętrza, jakbyś była głodna, ale nigdy nie mogła się najeść. dla mnie tak wygląda życie bez wiary 1. słowa te, wypowiedziane przez młodą członkinię jednej z polskich prawicowych partii politycznych, przywołuje Mariusz szczygieł w zbiorze esejów Zrób sobie raj, traktując je jako swego rodzaju motto otwierające rozważania na temat laicyzacji czeskiego społeczeństwa, w którym, jak podkreśla autor: dwie trzecie […] deklaruje ateizm, ale ocenia się, że może tylko jeden procent czechów to świadomi ateiści, odrzucający istnienie boga, o którym coś wiedzą. nieprzypadkowo w czechach można usłyszeć: "Wierzę w ateizm". brak wiary w boga zastępuje wiara w różne idee, które potocznie wrzuca się do worka z takim napisem. […] jednak dla przytłaczającej większości religia jest czymś obojętnym, czym nie warto się zajmować 2. reportersko-eseistyczne obserwacje twórcy Gottlandu znajdują potwierdzenie w naukowych, popartych statystycznymi dowodami, badaniach socjologicznych, politologicznych czy religioznawczych, dla których punktem wyjścia pozostaje najczęściej teza, iż: Česká republika patří k zemím s nejnižší religiositou v evropě. nejen stupeň sekularizace společnosti, ale i to, co bychom mohli označit za její "ateizaci", odnáboženštění, tedy skutečnost, že se náboženství vytrácí nejen z veřejné sféry, ale ztrácí se také jako individuální náboženské vyznání, zde nabývají pozoruhodných rozměrů. Počet lidí bez vyznání se pohybuje kolem 70%, podle některých výzkumů je i překračuje 3 .
Błędny rycerz, piel grzym, tułacz, Rom-pow roty do te matów no ma dyc znych w lit era turze czesk... more Błędny rycerz, piel grzym, tułacz, Rom-pow roty do te matów no ma dyc znych w lit era turze czeskiej Ke y words: pi l gri ma ge, wan de ring, Gy p sies, no ma dism, ro man ti cism Słowa klu czo we: pie l grzy m ka, wę drów ka, Ro mo wie, no ma dyzm, ro man tyzm Abs tract […] zřejmě měl básník na mysli, že Ca lo gre nant našel "pravou cestu" jako takovou; následující verše to potvrdí, neboť vysvětlují, že je to cesta namáhavá, jak pravá cesta vždycky bývá […] a teprve večer dovede člověka k pravému cíli: k hradu, kde je […] radostně přivítán jako dávno očekávaný host (Au er bach 1998, s. 112-113). 203 204
Uploads
Papers by Anna Gawarecka