Conference Presentations by Birol Emiralioğlu
MTA Bilimsel Etkinlikler Haftası, 2024
Jeokimyasal temel değerler (Jeo-background) insan veya doğal kaynaklı jeokimyasal birikimin boyut... more Jeokimyasal temel değerler (Jeo-background) insan veya doğal kaynaklı jeokimyasal birikimin boyutlarının anlaşılması açısından önemlidir. Bunun tespiti için düşey ve yüzeysel veri setini içeren ilksel bir takım değerlere ihtiyaç vardır. Kayaçlar, toprak, su, hava, bitki, hayvan ve ekosistem üzerine, dolayısıyla çevrenin kimyasına etki yapmaktadır. Su kimyasındaki değişim, insan etkisini veya jeolojik faktörleri doğrudan veya dolaylı olarak yansıtır. Kaynak suyundaki anyon ve katyon değerleri, suyun yeryüzüne çıkıncaya kadar geçtiği jeolojik birimler hakkında bilgiler verir. Bir maden yatağı ayrıştığında, iyonlar ortamdaki yeraltı suyuna geçer. Çevre Jeokimyasına yönelik su ve sediman çalışmaları, her ne kadar kirlilik araştırması şeklinde algılansa da, prensip olarak Madenlerin Jeokimyasal arama yöntemi ile paralellik gösterir ve mineral/element izlerinin takibi ile maden aramacılığı da gerçekleştirilebilir. Kayaçlar içerisindeki elementler bolluk derecesine göre, ana ve iz (eser) elementler olarak bilinir. Bu elementlerin zenginleştikleri yerde maden yatakları meydana gelir. Maden yataklarının oluşumunda parajenez olarak bulunan ve daha mobil olan elementler ise gösterge veya iz bulucu element olarak isimlendirilir. Bu elementler maden yatağının bulunmasında büyük önem taşırlar. Hidrojeokimyasal prospeksiyonun örtülü yatakların aranmasında rolü ve gerekliliği gün geçtikçe artmaktadır. Parajenetik olarak bulunan F, H, Cu, Zn, Mo, V, Pb gibi iyonlar, düşük pH’lı yeraltı suyunda çözülerek yüzey sularına göre daha iyi taşınırlar. Çalışma alanı, Çankırı il merkezini de içerisine alan 4800 km2 alana sahip 1/100.000 ölçekli G31 ve H31 paftalarıdır. Sahada 540 adet kaynak çıkış noktasından örnek alınmıştır. Ortalama olarak 10 km2’de bir örnek alınmıştır. Bu örnekleme aralığı, dünyada benzer çalışmalarda yapılan örnekleme aralığı ile uyumludur. Proje kapsamında her bir kaynak noktasından, yerinde (in-situ) bazı fiziksel (EC, tuzluluk, TDS, pH, sıcaklık) parametreler ölçülmüştür. Her bir kaynaktan tekniğine uygun olarak alınan asitli ve asitsiz su numuneleri Kurumumuz laboratuvarlarında analiz edilmiştir. Örnekler üzerinde pH, iletkenlik, sertlik, asidite, alkalinite, CO3-2, HCO3-, major katyonlar, Si, NH4+, F-, Cl-, Br-, NO3-, NO2-, PO4-3, SO4-3, toplam çözünmüş katı madde tayini ve Pb, Zn, Cd, Co, Cu, Ni, Ba, Fe, Mn, Mo, Sr, Cr, Li, Al, Hg, Se elementlerinin ölçümü gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanının orta ve güney kısımlarında geniş alan kaplayan evaporitler, yer altı sularının tuzluluğunu arttırmaktadır. Örneklerde ölçülen elementler ise sahadaki bolluk oranlarına göre ayrı ayrı haritalara yansıtılmıştır. Haritalarda Cu, Cr, Zn, Ni, Li, Mo, Fe, Mn, As, Ba, Sr, Al, Se, Mg, Na, K, F, Br elementleri noktasal belirginlik göstermektedir. Dünyada özellikle madenciliğin ileri boyutlarda olduğu ülkelerde jeokimya atlasları yanında toprak kimyası ve hidrojeokimya atlasları hatta bitki kimyası verilerini içeren haritalar da üretilmektedir. Bu atlaslar hem madencilik hem de çevresel parametrelere toplu bir bakış açısı getirmektedir. Bu veriler aynı zamanda maden araması için yeni potansiyel alanların bulunmasına imkân sağlayabilir.
Uploads
Conference Presentations by Birol Emiralioğlu